k'TU I THON DRENIC

 MEHMET BISLIMI HAP PORTAT E BIOGRAFIS� S� TAHIR MEH�S

 Parath�nie

 

 

  N� fillim t� librit t� tij t� ri " K�tu i thon� Drenic�" publicisti i njohur Mehmet Bislimi, n� m�nyr� tep�r modeste, thot� se me k�t� lib�r nuk ka dashur t� b�j� asgj� tjet�r, ve�se t� hap� portat p�r biografin� e nj� njeriu t� rrall�, trim�risht i lart�suar dhe mrekullisht i njohur, Tahir Meha. Me synimin p�r t� par� pik�risht k�t� fakt, "hapjen e port�s" p�r biografin� e nj� njeriu t� njohur, u nisa ta lexoj k�t� monografi, e cila tashm� gjendet n� duart e lexuesit. M� shtynte gjithnj� ideja p�r t� ditur m� shum� p�r jet�n e nj� njeriu, p�r t� cilin, si �do shqiptar, kisha d�gjuar shum� her�. Mbi t� gjitha kisha d�gjuar p�r aktin e tij t� q�ndres�s s� 13 majit t� vitit 1981, si nj�ri nd�r epilog�t e demonstratave t� m�dha t� pranver�s s� k�tij viti. Kisha d�gjuar p�r luft�n q� ishte b�r� at� dit�, n� gjurm�t e nj� beteje tjet�r t� njohur, t� Ahmet Delis�, ashtu si do t� d�gjonim m� pas e do t� mburreshim p�rjet�, me q�ndres�n e fisit t� jasht�zakonsh�m Jashari, t� komandantit t� p�rgjithsh�m t� U�K-s�, Adem Jasharit. 

Njeriu mund t'i hap� portat e nj� biografie gjithsesi. Mund t'i hap� n� nj� m�nyr� q� "portat" t� duken t� shqyera, pra t� p�r�udnohet historia; mund t'i hap� "portat " nga vetja, ku autori t� jet� m� i merituar se sa njeriu p�r t� cilin shkruhet, mund t'i hap� "portat" n� m�nyr� spekulative, duke i veshur fakte e ngjarje q� nuk kan� ndodhur, si kemi lexuar n� ndonj� biografi t� koh�ve t� fundit. 

  E kisha kureshtjen p�r t� ditur hapjen e port�s p�r biografin� e nj� njeriu, i cili nd�rsa kishte p�rmasat e nj� miti, nuk kishte ende nj� lib�r p�r t�; i cili, megjith�se gjendej n� dhjet�ra e qindra faqe t� dosjeve sekrete t� zbulimit t� fsheht� jugosllav e serb, p�rs�ri nuk ishte i drit�zuar n� historin� e popullit t� tij; i cili, megjith�se i kishte k�ng�t e tij dhe populli nuk i fal aq bujarisht k�ng�t, p�rs�ri mungonte n� shtjellimin e plot� t� s� v�rtet�s. E kisha menduar k�t�, sepse t� b�sh nj� akt si ai i 13 majit t� vitit 1981, t� t� rrethoj� ushtria serbe q� n� or�t e para t� m�ngjesit, t� t� krijohet nj� qark rrethues prej disa brezash etj., jo vet�m q� nuk �sht� e rast�sishme, por donte t� thoshte se njeriu i rrethuar ishte b�r� tashm� rrezikshm�ri p�r sistemin, dhun�n, shtypjen, vrasjet, mjerimin; donte t� thoshte se njeriu, q� kishte emrin Tahir Meha, kishte filluar t� b�hej nj� shpres�, nj� thirrje, nj� rrug� q� duhej ndjekur. Kjo rrug� ishte e rrezikshme, sepse ishte e pap�rfytyrueshme q� forcat e sigurimit serbo-jugosllav t� b�jn� gjith� k�t� rrethim, n� t� cilin vriten m� shum� se dhjet� milic�, plagosen m� shum� se dyfishi i t� vrar�ve etj., vet�m se ashtu paskan menduar t� b�jn� terror. 

  Normalisht sh�rbimi i fsheht� serb, UDB-ja, e kan� studiuar mir� objektin e goditjes s� tyre, p�r t'i dh�n� m�sim t� tjer�ve dhe p�r t� shuar �do vat�r rezistence. N�se ndodhi e kund�rta, n�se flak�t e rezistenc�s u rrit�n, kjo �sht� n� nderin e bijve t� Drenic�s, t� cil�s i takonte edhe Tahir Meha, edhe i ati i tij Nebih Meha, t� cil�s do t'i takoj� edhe d�shmori i m�vonsh�m Beqir Meha, vllai i Tahirit. 

  Mehmet Bislimi, mendoj un� se, nuk ka hapur thjesht vet�m nj� port�. Un� mendoj se ai ka hapur nj�koh�sisht disa porta. Po ashtu ai ka b�r� edhe nj� pun� tjet�r: ka biografizuar jet�n dhe luft�n e nj� njeriu, duke dh�n� nj� vep�r t� dobishme. M� tej se kaq: nj� vep�r t� nevojshme. Edhe m� tej: nj� vep�r e cila ka qen� e domosdoshme t� shkruhet. Fakti q� ajo del n� drit� n� 23 vjetorin e r�nies s� Tahir Meh�s, nuk do t� thot� se ajo nuk ka qen� e punuar prej koh�sh n� mendimin e autorit. Do t� thot� se mosngutja e deritanishme ka b�r� q� t� kemi nj� lib�r t� mir� n� dor�n e lexuesit, i cili, n� se kthehem n� fillimin e ides� sime, ka hapur disa porta. 

  Mehmet Bislimi �sht� Drenicas, kjo do t� thot� se ai e njeh mir� Drenic�n. Ai ka b�r� t� ditur pjes� t� historis� s� saj, histori p�rmes s� cil�s ka kaluar edhe Tahir Meha. Duke i treguar lidhjet fisnore t� Tahir Meh�s, autori e ka par� t� arsyeshme, dhe mir� ka b�r�, q� gjeografin� e trim�ris� drenicase ta shtrij� p�rtej vatr�s ku ka lindur Tahir Meha, p�rtej cakut t� fisit t� tij, duke e b�r� k�shtu nj� simbol t� nj� populli t� p�rvuajtur, mrekullisht luft�tar. 

  Mehmet Bislimi �sht� nj�ri nd�r veprimtar�t e hersh�m t� ��shtjes komb�tare. Me aq sa di un�, ai ka m� shum� se 25 vite q� �sht� p�rfshir� n� k�t� p�rkushtim. Kjo do t� thot� se m� shum� se gjysm�n e jet�s s� tij ai e ka b�r� me iden� se duhet b�r� m� shum� p�r lirin� e Kosov�s. Duke qen� k�shtu ai i ka njohur mir� rrethanat n� t� cilat jan� zhvilluar ngjarjet ilegale n� Drenic�, apo m� gjer� se kaq, ka sjell� fakte t� reja p�r fillesat e k�saj l�vizjeje apo p�r p�rmasat q� mori ajo. Duke qen� i till�, ai e ka njohur nga af�r Tahir Meh�n, familjen e tij, ka q�ndruar n� t� nj�jt�n qeli burgu me t� v�llain e Tahirit, d�shmorin e kombit Beqir Meha, e kjo do t� thot� se jo rrall�her�, kujtimet e tij jan� autentike. Ai ka mundur t'i shmanget "unit" q� mund t� d�mtoj� nj� histori biografike, por nga ana tjet�r, her� pas here, me stilin e thjesht� rr�fyes, p�rzier me humorin q� e ka edhe n� jet�n e p�rditshme, e b�n historin� m� t� sakt�, m� bind�se e nj�koh�sisht m� jet�sore. 

  Mehmet Bislimi e shkruan k�t� lib�r kur ka kaluar nj� koh�, disi e gjat�, pas ngjarjes s� 13 majit t� vitit 1981. Do t� ishte dashur ta b�nte m� her�t, por edhe kjo e ka t� mir�n e saj. N� k�t� koh� ai �sht� njohur me t� v�rteta t� reja, me fragmente t� dosjes s� Tahir Meh�s n� organet e sigurimit t� fsheht� serb, ndon�se jo plot�sisht dhe kjo duhet b�r� sa m� par�. Ka pasur koh�n e duhur t� gjej� fakte t� reja q� nuk jan� ditur deri m� tash, t� b�j analiz�n krahasuese t� ngjarjeve, p�r t� arritur n� p�rfundimin e sakt� se Tahir Meha nuk ishte nj� fragment i ve�ant� i l�vizjes ilegale �lirimtare t� Kosov�s, se ai ishte produkt i k�saj l�vizjeje dhe i vendit ku kishte lindur, t� cilin po ashtu nuk e idealizon. 

  Tahir Meha e dinte se n� rast lufte, Drenica do ta mb�shteste. Her�t a von� kjo do t� ndodhte. Ai, po ashtu e dinte, se do t� kishte mes bijve t� vendit t� tij edhe pl�ngprish�s. T� dyja p�rdallimet e Tahir Meh�s do t� shfaqeshin gjat� luft�s s� Ushtris� �lirimtare t� Kosov�s, dhe n�se p�rmasat e k�saj lufte do t� ishin krejt t� jasht�zakonshme, kjo do t� kishte lidhje edhe me vizionin e Tahir Meh�s p�r lirin� e atdheut t� tij. 

  Shkrimi i biografis� s� nj� njeriu t� njohur, aq m� shum� i nj� njeriu si Tahir Meha, ka v�shtir�sit� e veta. Disa prej tyre jan�, shpeshher�, t� pashmangshme, sidomos kur ende shum� dosje jan� pas nj� mij� e nj� �el�save. Mehmet Bislimi ka b�r� t� gjitha p�rpjekjet q� p�rmes grumbullimit t� materialit t� futet p�rmes k�tyre v�shtir�sive, dhe n�se ndonj�her� nuk ia ka arritur, kjo ka ardhur m� shum� nga mungesa e informacionit t� fsheht�. Kjo edhe �sht� e kuptueshme. 

  Narracioni i librit "K�tu i thon� Drenic�" �sht� i thjesht�, kjo do t� thot� se �sht� i bukur. Megjith�se Mehmet Bislimi �sht� poet, ai nuk e ka futur n� k�t� lib�r p�rdorimin poetik t� fjal�ve dhe t� fjalive, nuk ka rendur pas gjetjeve poetike, por ka d�shmuar thjesht, n� nj� nd�rtim tradicional t� biografive, jet�n e nj� martiri, si ishte Tahir Meha. Ndoshta kjo do ta b�j� librin m� interesant. 

  Personalisht do t� isha p�r nj� nd�rthurje, disi m� dramatike, duke shkuar disi tej asaj q� �sht� e p�rhershme n� biografit� e nj� njeriu, por kjo nuk e zbeh librin. Nj� d�shir� e dikujt �sht� vet�m nj� d�shir�, secili e sheh vet� rrug�n q� do t� b�j� n� p�rshkrimin e jet�s s� nj� heroi. Mehmet Bislimi e ka par� n� k�t� m�nyr�, por dramatikja �sht� ruajtur deri n� fund. Dhe kjo i b�n mir� librit t� tij. Mehmet Bislimi i hapi portat p�r jet�n e Tahir Meh�s. Pra, ka hapur shum� porta. Duhej nj� lib�r i till�. Dhe ky lib�r tashti erdhi. �sht� i mir�seardhur. 

 Bedri Islami

( Fjala e redaktorit )

 

  Emri i martirit Tahir Meha opinionit shqiptar dhe m� gjer� iu b� i njohur me 13 maj 1981, dat� q� sh�nonte dit�n e forcave t� milicis� fam�keqe jugosllave. Asokohe Kosova vlonte nga demonstratat mbar� popullore q� e kishin goditur p�r vdekje Jugosllavin�. Masat q� kishte nd�rmarr� pushtuesi kund�r demonstruesve dhe diferencimet ishin t� paefektshme. Zem�rimi i Kosov�s sa vinte e rritej. Ndaj, shteti, p�r ta frik�suar nj� popull t� t�r�, me q�llim n�nshtrimi, e ngriti n� ligj dhe aplikoi metod�n e shfarosjes s� familjeve t� shquara shqiptare. Si fillim i fushat�s u zgjodh Drenica kryengrit�se dhe pik�risht Prekazi heroik. Pra, n� dat�n e cekur m� sip�r, forca t� shumta t� milicis� dhe t� ushtris� e rrethojn� shum�fish kull�n e Nebih Meh�s mbi t� cil�n Serbia e derdhi t�r� mllefin dhe urrejtjen shovene p�rmes zjarrit, hekurit dhe barotit. Tahir Meha me t� atin plak, Nebihun, si dhe me mbar� familjen q�ndruan dhe luftuan deri n� flijim, duke e kthyer kull�n e tyre n� nj� kala t� pamposhtur, n� nj� mit modern. Menj�her� pas k�saj tragjedie t� r�nd�, shtypi dhe mjetet elektronike t� Beogradit, si dhe ato t� pushtetit vasal n� Kosov�, Tahir Meh�n e shpall�n terrorist, nd�rsa TV Shqiptar, Radio Tirana, gazetat:�Z�ri i Popullit�,�Z�ri i Kosov�s� dhe shtypi revolucionar i koh�s,Tahir Meh�n, fshatarin e p�rvuajtur t� Prekazit, e ngrit�n n� nivelin e heroit.

  Nga dita e r�nies heroike e deri me sot, pothuajse nj� �erek shekulli, emri dhe vepra e Tahir Meh�s, jo vet�m u mbajt�n gjall� n� zemr�n e kombit shqiptar, por ata u b�n� edhe gurr� e pashtershme frym�zimi dhe shembull i lart� vet�mohimi p�r rinin� ton� liridash�se. N� ruajtjen e emrit, vepr�s dhe t� kujtimit t� Tahir Meh�s rol t� madh ka luajtur edhe muza popullore, vler�suesja e pagabueshme e moralit t� shpirtit komb�tar. N� k�to dhjet� vitet e fundit, n� shtypin shqiptar, emri i Tahir Meh�s dhe i familjes s� tij, �sht� z�n� n� goj� sip�rfaq�sisht, sa p�r t� th�n� di�ka, por a �sht� e mjaftueshme vet�m kaq?

  Nx�n�sit, student�t dhe mbar� populli k�rkojn� t� din� m� tep�r p�r rr�nj�t, jet�n, edukimin dhe vepr�n e Tahir Meh�s. Nj� pun� t� k�till� ia kemi borxh martirit q� ra p�r t� mos r�n� Kosova n� dit�t e veta m� t� r�nda. Prandaj libri monografik: �K�tu i thon� Drenic� p�r Tahir Meh�n, q� po i afrohet lexuesit, besoj se e lan� k�t� borxh t� kamotsh�m, si ndaj heroit ashtu edhe ndaj lexuesit. Libri vjen nga autori Mehmet Bislimi, veprimtar i or�ve t� para, poet e publicist, militant si dhe bashk�fshatar i heroit. Pra, Mehmet Bislimi jo vet�m e ka njohur Tahir Meh�n si nj� person t� fshatit t� lindjes s� tij, por ai heroin e ka prekur nga af�r, si n� koh�ra t� mira ashtu edhe n� koh�ra t� liga dhe, ndon�se jo moshatar�, t� lidhur rreth nj� ideali, vazhdimisht s� bashku i kan� qar� hallet e Kosov�s s� rob�ruar. Vler� tjet�r e k�tij libri �sht� puna dhe serioziteti i autorit p�r ta dh�n� sa m� besnik�risht figur�n e Tahir Meh�s. Libri p�r jet�n dhe vepr�n e Tahir Meh�s i autorit Mehmet Bislimi i plot�son t� gjitha elementet q� i duhen shkrimit t� nj� monografie t� mir�fillt�. Prandaj p�rg�zoj autorin p�r pun�n e tij.

 

  Kadri REXHA - letrar

N� VEND T� HYRJES

 

  N� luft� p�r liri komb�tare nder shekuj, luft�tar�t tan� u shquan duke b�r� sakrificat m� sublime, duke dh�n� shembullin e sprov�s s� madhe n� sh�rbim t� atdheut. Ata me guximin, treguan shpirtin e tyre human dhe para vet�s vun� ��shtjen e p�rgjithshme t� kombit, duke u flijuar n� altarin e liris�.

  Populli yn� n�p�r shekuj u p�rgjak, por krenarin� komb�tare e ruajti me fanatiz�m. Ai edhe sot i ruan t� gjalla kujtimet p�r bijt� e vet m� t� mir�, futur thell� n� gjirin e historis� son� t� re e t� vjet�r. Heronjt� tan�, me aktin e tyre t� guximsh�m u b�n� udh�rr�fyes p�r brezin e ri. Ata mahnit�n bashk�komb�sit e vet n� koh� dhe hap�sir�, por edhe t� tjer�t me p�rkushtimin e tyre ndaj ��shtjes son� t� pazgjidhur. I till� ishte edhe Tahir Meha, i cili me q�ndres�n e vet edhe sot i v� n� dilem� shum� strateg t� artit ushtarak, p�r shkak t� rezistenc�s, q� e b�ri kund�r nj� makinerie policoro-ushtarake t� ish- Jugosllavis�.

Tahir Meha e p�rgjaku 13 majin, dit�n e organeve t� sh�rbimit t� sigurimit t� Jugosllavis�, pjes�tar�t e s� cil�s n� Prekaz lan� kok�n e vet, p�r m� keq �fam�n� e nj�sitit special r�n� p�rtok�!

  Me 13 maj 1981 nd�rmjet aparatit shtyp�s t� atij pushteti dhe popullit shqiptar, krisi pushka e par� pas nj� pushimi m� shum� se tridhjet�vje�ar�, pra q� nga r�nia e Ymer Berish�s me 1949. Kjo pushk� foli shum� p�r ata q� e kuptuan, duke i dh�n� edhe rezultatet e saj t� para p�r ata q� punuan n� k�t� drejtim, frytet e s� cil�s po i prekim e p�rjetojm� ne sot.

  Megjith�se rrug�t e liris� n� Kosov�n e sotme, ende jan� t� padefinuara, t� gjith� ata q� ran� p�r k�t� q�llim, popullin ton� e fut�n n� rrug�t e lavdishme, n� rrug�t e pakthimta drejt liris� e cila do shtytje t� fort� edhe m�, p�r t� mos e mohuar gjakun e d�shmor�ve tan� e s� bashku me ta edhe gjakun e Tahir e Nebih Meh�s, martir� t� liris�.

  Tahir Meha ne mesin e atyre qe ran� p�r atdhe, nuk kishte ndonj� em�r t� ve�ant�. Ai as q� kishte punuar p�r t� pasur em�r-ngase ishte trash�gimtar i drejtp�rdrejt� i familjes s� Emin Latit-bashk�luft�tarit t� denj� t� Azem Bejt�-Galic�s. P�rkundrazi, ai e kishte p�r detyr� q� ta ruante emrin e madh t� Emin Latit-Meh�s, duke e b�r� at� edhe m� t� ndritur me aktin e rezistenc�s s� tij. Tahir kishte d�gjuar shum� p�r luft�rat e Azem Galic�s nga gjyshi i tij dhe nga babai i tij, pastaj nga Bajram Zena, Xhem� Ternavci etj. Tahiri p�r luft�n e ka�ak�ve kishte d�gjuar si t� thuash nga dora e par� e bashk�luft�tar�ve t� Azem Galic�s. 

Tahiri ishte brezi i tret� pas Eminit e Nebihut, q� pushk�n nuk ia ndan� pushtuesit serbosllav gjat� t�r� shekullit t� nj�zet�. Kjo familje k�t� e d�shmoi edhe n� luft�n e fundit q� u zhvillua n� Kosov�, me �rast ra d�shmor edhe i v�llai i Tahirit, Beqir Meha.

  Pa dyshim se n� vitin 1981 ishin demonstratat e fuqishme t� asaj pranvere q� i dhan� grushtin vendimtar ish-Jugosllavis� e cila m� nuk u rib�. Edhe at� ish-Jugosllavi Millosheviqiane q� m� pas qarqet shoviniste serbe tentuan ta mbajn� artificialisht t� gjall�, Ushtria �lirimtare e Kosov�s e vrau me pushk�n e liris�.

  Tahiri, n� m�nyr� shembullore e njihte jet�n e Ka�akut, ngase e kishte m�suar shum� mir� nga gjyshi i tij Emini. At� e k�rkonte pushtuesi p�r ta burgosur, ngase i kishte kthyer pushk�n dhe nuk po i bindej, q� t� jetonte si rob. Rezistenca e Tahir Meh�s �sht� e lidhur pazgjidhshm�risht me p�rpjekjet e pareshtura t� popullit ton� p�r liri. Akti i r�nies s� tij s��sht� asgj� m� shum� se sa finalizim i k�tij misioni i cili po b�nte drit� n� at� shtegrrug� t� nisur kaher�. Tahiri me aktin e rezistenc�s s� tij p�rshpejtoi l�vizjen e proceseve komb�tare duke qen� vet n� rend t� par� si shembulli m� unikat.

  Pushka e Tahirit, �sht� pushka e par� lajm�tare e cila u drejtua nga nj� atdhetar i thjesht� i Prekazit kund�r ish-Jugosllavis� titiste. Kjo pushk� p�rgjaku 13 majin e vitit 1981, duke e goditur pushtuesin jugosllav n� shtat, n� m�nyr� q� nga ky moment shqiptar�t t� mendojn� dhe t� veprojn� p�r t�i bashkuar mendjet dhe pushk�t e tyre p�r t� ecur p�rpara. 

Me k�t� monografi p�r jet�n dhe vepr�n e Tahir Meh�s, nuk pretendoj se i kam th�n� t� gjitha, as q� i kam mbyllur portat p�r nj� studim tjet�r m� shkencor e m� t� arrir� p�r Tahirin. P�rkundrazi, mendoj se kam hapur porta p�r t� trokitur n� der�n e kull�s- legjend� t� vepr�s s� madhe t� Tahir Meh�s.

  E ndiej se e kam pasur borxh p�r ta shkruar k�t� monografi, ngase ve� t� tjerash Tahir Meh�n e kam njohur personalisht, q� nga rinia ime e hershme. E kam sh�rbyer me dhjet�ra her� me kafe e �aj n� kull�n ton� t� dikurshme, kur ai me bab� Nebihun dhe me t� v�llain Beqirin na vizitonin shpesh. Kam d�gjuar sa e sa her� prej tij p�r domosdoshm�rin� e rezistenc�s kund�r k�tij pushtuesi barbar. Kam d�gjuar prej tij sa e sa her� edhe romuze t� k�ndshme, por edhe betimin q� e kishte b�r� q� t� mos dor�zohej i gjall�. Pamja e tij burr�rore, veshja e tij pedante, natyra e but� e plot humor, pa dyshim edhe p�rsosm�ria e tij n� p�rdorimin e fjal�s dhe arm�s ishin ve�ori dhe shkatht�si t� ve�anta q� ai i posedonte. Ai e kishte edhe nj� t� ndenjur t� ve�ant� k�mb�kryqi, t�r� krenari me duart mbi gjunj�, me kafen� q� e vinte n� maje t� gjurit, me revolen p�rpara dhe bombat p�r rreth saj. Ai kishte nj� dashuri t� ve�ant� p�r arm�t, dhe t� ve�anta i gjente ato. "Si arm�t e Tahirit ma!" � thoshin bashk�moshatar�t e tij. Tahiri kishte nj� fytyr� t� past�r me flok� t� krehur me kujdes dhe t� kthyer mbrapa. Kishte nj� z� t� trash� burri dhe her�-her� kollitej, m� tep�r, p�r ta shprehur krenarin� e tij. Tahiri at� q� e thoshte edhe e b�nte. Ndaj e kisha si nj� barr� mbi supe q� me duhej ta zbrazja n� let�r, e kisha si nj� borxh q� me duhej ta p�rmbushja para personalitetit t� tij. Ai sa her� na thoshte: �Djema, kur t� luftoj un� do t� shkruajn� gazetat!� E ndiej p�r obligim q� t'i fal�nderoj t� gjith� ata q� m� ndihmuan duke kontribuar, me kujtimet, me t� dh�nat e tyre, q� ishin t� panjohura deri tani dhe me mendimet e tyre t� vlefshme p�r t� b�r� nj� pun� kaq t� vog�l e modeste, si� �sht� ky lib�r imi, krahasuar me vepr�n e madhe t� Tahir Meh�s q� e b�ri p�r ne dhe p�r popullin shqiptar n� p�rgjith�si.

 

Zvic�r, mars 2004

Autori - Mehmet Bislimi  

  V�SHTRIM HISTORIK

 

  N� mesin e viteve t� �70 shek. XIX, Perandoria Osmane kishte r�n� n� kriz� t� thell� ekonomike dhe politike, duke mbetur shum� mbrapa Evrop�s, si pasoj� e qeverisjes me metoda t� st�rvjet�ruara anadollake. Shtypja q� po ushtronte kjo perandori po rritej p�r dit� e m� shum� p�rball� popujve t� tjer� t� cil�t ishin me vite n�n pushtimin osman. Nj�koh�sisht kjo shtypje, ky shfryt�zim i eg�r me taksa e xhelep po jepte shenjat e pashmangshme t� nj� kryengritjeje t� popujve t� Ballkanit. N� k�t� vazhd� edhe n� trevat shqiptare po ziente vullneti i ndrydhur i liris� q� priste t� shp�rthente gjithandej tokave shqiptare si n� Kor�� e Gjirokast�r,Mirdit� e Dukagjin, Mal�si e Drenic�, Llap e Ka�anik etj.

  N� korrik t� vitit 1876 Serbia dhe Mali i Zi, t� p�rkrahura nga Rusia, i shpall�n luft� Turqis�, por pas nj� rezistence t� vog�l, Turqia i theu keq k�to p�rpjekje t� serbo-malazezve. Ngase t� p�rk�dhelurit e Rusis� humb�n, n� prill t� vitit 1877, Rusia i shpalli luft� Turqis�. P�rderisa ushtria osmane po p�sonte humbje t� m�dha nga forcat ruse, si dhe nga rreziku permanent q� po e humbiste edhe Stambollin, Porta e Lart� k�rkoi arm�pushim. Si pasoj� e k�saj n� Sh�n-Stefan u b� nj� lloj paqeje n� fillim t� marsit t� vitit 1878, ku Serbia, Mali i Zi dhe Rumania do t� njiheshin si shtete, nd�rkaq Bullgaria do t� shpallej autonomi, n�n sovranitetin e Perandoris� Osmane. Traktati i Sh�n-Stefanit jo vet�m q� Shqip�rin� e la n�n sundimin turk, por edhe e cungoi shum� r�nd� territorin e saj n� favor t� Bullgaris�, Serbis� dhe Malit t� Zi.

  N� k�to rrethana nj� grup patriot�sh shqiptar� q� po vepronin n� Stamboll me 1877, formuan �Komitetin Qendror p�r Mbrojtjen e t� Drejtave t� Popullit Shqiptar�. Aty ishin bashkuar patriot�t e koh�s, si: Abdyl Frashri, Vaso Pasha, Sami Frashri, Jani Vreto, Zija Prishtina etj. Ata nxor�n nj� memorandum duke ia drejtuar Fuqive t� M�dha, p�r t�i b�r� t� ditur bot�s s� aspirata e popullit shqiptar �sht� njohja e tij si nj� popull i bashkuar, mosprekja e tokave dhe kufijve t� tij dhe njohja e tij n�n nj� administrat� autonome shqiptare. Me dhjet�ra patriot t� shquar t� kombit p�rgatit�n terrenin n�p�r krahina t� vendit ton� p�r t� organizuar m� mir� k�t� l�vizje e cila pas pak u vendos me qend�r n� Prizren me emrin �Lidhja e Prizrenit�. Lidhja e Prizrenit gjat� form�simit t� saj, formuloi programin politik e komb�tar, pastaj ngriti n�p�r t� gjith� vendin organizmat e saj drejtues politik� e ushtarak� p�r realizimin e programit komb�tar.

  Si duket me Traktatin e Sh�n-Stefanit Fuqit� e M�dha u frik�suan nga zgjerimi i mundsh�m i Rusis� n� Evrop�, prandaj n�n presionin e Anglis� dhe t� Austro-Hungaris� Rusia u tremb dhe pranoi t� ulet n� bisedime n� Kongresin e Berlinit (m�13 qershor 1878). Evropa dhe fuqit� vendimmarr�se me padrejt�sit� e tyre q� i b�n� ndaj shqiptar�ve i d�mtuan edhe m� tokat shqiptare duke e shtyr� popullin ton� n� p�rgjakje t� pareshtur. Si i till� ky popull u detyrua pashmangsh�m q� t� mbrohej nga pushtuesit e shumt�. Pasiq� fuqit� e m�dha b�n padrejt�sin� m� t� madhe t� mundshme n� historin� e njer�zimit, n� d�m t� shqiptar�ve, ne u detyruam t� mbrohemi, n� rend t� par� si qenie e m� pas edhe si komb. Menj�her� pas Kongresit t� Berlinit, Konferenc�s se Ambasador�ve, si dhe m� von� Traktatit t� Fsheht� t� Londr�s, Serbis� iu dha drita jeshile dhe kjo e fundit tani m� kishte b�r� planet dhe elaboratet, p�r shp�rnguljen me dhun� dhe asgj�simin e shqiptar�ve nga tokat e veta! Mu n� janar t� vitit 1913, xhandarm�ria e Serbis�, filloi nj� dhun� t� padurueshme mbi shum� vise shqiptare, pra n� t� nj�jt�n koh� edhe n� Prekaz t� Drenic�s.


 

 

  Atdhetar i shquar, tribun popullor q� g�zonte autoritet. Udh�heq�s i Kuvendit Popullor q� u mbajt n� Morin� t� Drenic�s n� mars t� vitit 1903, ku mor�n pjes� mbi 5000 burra t� t� gjitha viseve shqiptare. Aty u vendos dhe u lidh besa p�r t� mos u n�nshtruar para pushtuesit. Ahmet Delia ra heroikisht n� Prekaz t� Drenic�s n� shkurt t� vitit 1913 n� p�rleshje me forcat shoviniste t� xhandarmeris� serbo-malazeze.

  P�rleshja e p�rgjakshme q� u b� n� Prekaz nd�rmjet bandave t� xhandarm�ris� serbe dhe bashk�luft�tar�ve t� Ahmet Delis� (shkurt 1913), sh�noi fillimin e pak�naq�sive t� shqiptar�ve (p�r padrejt�sit� q� Evropa i b�ri ndaj tyre). Me k�t� rast, bot�s s� civilizuar, shqiptar�t i treguan se nuk do t�i njohin as edhe nj� her� kongreset e ndryshme t� cilat ndan� tokat tona sipas shijeve t� shteteve grabitqare fqinje. Evropa, n� fakt, nuk e d�gjoi z�rin e shqiptar�ve p�r nj� shekull t� t�r� lufte e p�rgjakje, d�bimi e dhunimi, burgosje e izolimi, djegie e masakrimi q� Serbia i ushtroi mbi popullin ton�! Mir�po, Prekazi q� ndodhet n� zem�r t� Kosov�s, i tregoi bot�s se s�pata e Ahmet Delis� do t� godas� pa m�shir� �do marr�veshje q� do t� b�het n� d�m t� shqiptar�ve. Q� nga r�nia e Ahmet Delis� e deri t� r�nia e komandantit legjendar t� Ushtris� �lirimtare t� Kosov�s Adem Jashari ka nj� lidhje. Kjo lidhje gati nj�shekullore �sht� ajo q� e mbajti gjall� frym�n ton� komb�tare. Tahir Meha duke i d�gjuar k�to gj�ra si: historirat dhe b�mat p�r Ahmet Delin�, p�r Shaqir Smak�n, Azem Bejt�n, Mehmet Delin�, Emin Latin, Bajram Zen�n, pastaj p�r shum� trima t� koh�s si ata t� Lidhjes s� Prizrenit e deri tek Shaban Polluzha e Mehmet Gradica, kishte gjetur frym�zimin dhe q�llimin e rrug�s s� tij prej patrioti. Kishte gjetur rrug�n e tij prej guximtari, q� n� momentin e duhur t� jepte gjith�ka prej vetes n� sh�rbim t� atdheut e t� shoq�ris� n� p�rgjith�si, duke u b�r� shembull i flijimit p�r brezat q� do t� pasojn�, gjithnj� drejt shtigjeve t� liris� s� atdheut ton� t� dashur.

   

DRENICA DHE BIJT� E SAJ

 

  N� pjes�n qendrore t� Kosov�s shtrihet krahina gjeografike dhe etnografike e Drenic�s, e cila n� antik�n e larg�t, quhej Klapotnik. N� zem�r t� Drenic�s shtrihet Prekazi-fshati i q�ndres�s dhe i rezistenc�s shekullore kund�r pushtuesve t� atdheut ton�.

 

 

 

 

  U lind n� Prekaz. Rrjedh nga nj� familje me tradit� atdhetare. Ademi t�r� jet�n e vet ia kushtoi atdheut. Duke qen� n� vazhd�n e ngjarjeve s� bashku me shok�t e vet formuan celulat e para luftarake mbi baz�n e t� cilave m� von� u formua ose lindi Ushtria �lirimtare e Kosov�s. Ra me 7 mars 1998. Qeveria e P�rkohshme e Kosov�s, Adem Jasharin, n� shenj� respekti p�r t� gjitha ato q� ai i b�ri p�r lirin� e atdheut, e shpalli "Komandant Legjendar".

 

  Drenica shtrihet nd�rmjet Fush�-Kosov�s n� lindje, Rrafshit t� Dukagjinit n� per�ndim, Golashit dhe t� maleve t� Carralev�s n� jug dhe malit Mokna n� veri. Ka nj� reliev kodrinor�-malor. Mali m� i lart i saj �sht� Qyqavica, me nj� lart�si mbidetare prej 1091 m. Drenica n� gjirin e saj p�rfshin� mbi 90-t� fshatra dhe p�rb�het nga dy pjes�: nga Drenica e Ep�rme dhe nga ajo e Poshtme, t� cilat administrohen nga dy prefektura: nga ajo e Skenderajt dhe nga ajo e Drenasit.

  N� Drenic�n e Ep�rme ose t� Kuqe, shtrihet Prekazi, vendlindja e Ahmet Delis�, e Tahir Meh�s dhe e Adem Jasharit. Ky fshat njihet q� nga koh�rat e lashta. T� par�t e Prekazit rrjedhin ose thirreshin si loz� e rr�nj�s s� Prekave, pra: Pren�-Prenk-Prek�- Pre-ka-z. Edhe sot n� Prekaz, duken qart� shenjat e dy varrezave t� t� par�ve t� Prekazit: ai i Prek�s dhe i Len�s (shoqes s� tij). K�to dy varreza gjenden n� vendin e quajtur �Otava�, n� nj� skaj t� nj� are. Prekazin si em�r t� shkruar n� letra p�r her� t� par� e hasim n� dokumentet turke n� vitin 1435. Aty thuhet se �sht� "nj� fshat me popullat� t� pakt�, por t� pabindur e t� rebeluar ndaj urdhrave t� sulltani". Ky �sht� Prekazi ku u lind dhe u rrit martiri i kombit Tahir Meha. 

  Q� nga rezistenca e Prekazasve, t� cil�ve u printe st�rgjyshi i Adem Jasharit (Murat Jashari), kund�r hordhive turke e deri m� sot Prekazi e Drenica kan� dh�n� shum� p�r shqiptarin�. Nd�r ta edhe Ahmet Delia, bashk�pun�tor i Hasan Prishtin�s dhe i Bajram Currit, q� kishte b�r� shum� p�r ta organizuar kryengritjen e p�rgjithshme p�r liri, pastaj atdhetari i devotsh�m Shaqir Smaka nga Kastrioti i Skenderajt themeluesi i par� i �etave ka�ake n� Kosov�.

 

 

 

 

  Atdhetar i devotsh�m. Themelues dhe udh�heq�s i par� i �etave Ka�ake t� Kosov�s 1909-1916. U lind n� Kastriot t� Drenic�s, i respektuar dhe me ndikim n� at� koh�. Ra me pushk� n� dor� n� Baj� t� Drenic�s me 1916 n� p�rpjekje p�r lirin� e atdheut. Pas r�nies s� tij, L�vizjes Ka�ake t� Kosov�s i priu Azem Bejt� Galica.

  Pas vrasjes s� Shaqir Smak�s �etave ka�ake u priu Azem Bejta, bashk� me t� cilin ishin edhe shum� shok�, si: Mursel Delia, Emin Lati, Bajram Zena, Xheladin Luboveci, Mehmet Delia, Xhem� Ternavci, Bajram Delija, Fazli Berani, Adem Miftari, Beqir Lahu, Rifat Bajska, e shum� t� tjer�. T� gjith� shok�t e Azem Bejt�s, Tahir Meha i dinte me em�r e mbiem�r. Ai madje na i tregonte shpeshher� edhe romuzet e asaj kohe, q� i kishte d�gjuar nga gjyshi i tij.

  Tahiri, shpeshher� tregonte edhe p�r nj� xhandar Lut�n: "Ky Luta kishte hapur fjal� se ku ta zinte Azem Bejt�n do ta vriste me dor�n e vet�! Azemit i vjen lajmi se xhandar Luta nj� nat� ishte n� nj� konak. Me t�u errur, Azemi bashk� me Bajram Zen� Meh�n dhe futet brenda n� konak ku ishte Lut� xhandari. Azemi u thot� t� pranish�mve: �Mos l�vizni se jeni t� rrethuar!� Azemi ulet, e ata ia sjellin p�rpara kafen dhe duhanin. Xhandar Lut�s fillojn� t�i dridhen duar e k�mb�. �Mbaje veten xhandar Luta!� � ia pret Azemi. �Ja ku erdha. Kam d�gjuar se je betuar q� po sa t� takohemi do t� m� vras�sh!� �Jo, ore Azem!� � fillon t� betohet xhandar Luta. � �T� kan� g�njyer. Un� ty t� respektoj!� Azemi ia zgjat kutin� e duhanit xhandar Lut�s duke i th�n�: �Na kutin� e duhanit. Mb�shtille nj� cigare. Ndize dhe pije! Kur ta harxhosh cigaren, do t� bie me dhjet�she n� ball�,pra ke jet� vet�m deri sa t� soset cigarja!� Xhandar Luta nuk e mb�shtillte dot, ngase i shqyheshin letrat e duhanit nga dridhjet e duarve. Azemi e urdh�ron shokun e vet Bajramin, i cili ia mb�shtjell cigaren dhe ia ndez.� � e vazhdonte tregimin Tahiri duke e rr�fyer, ashtu si� e kishte d�gjuar nga Bajram Zena. "Po Lut� xhandari nuk po e pinte dot cigaren. Po i merrej fryma. T� gjith� filluan t�i luten Azemit q� ta falte Lut�n se kishte gabuar. Azemi kur e pa se xhandar Lut�s v�rtet po donte t'i dilte shpirti nga frika, e urdh�ron q� ta flakte petkun e xhandarm�ris� s� Serbis�. Ia b�n nj� shenj�, duke ia prer� veshin me thik�, dhe e l�shon t� ikte vet�m �n� t� linta� nga konaku!� �Mir� ia ka b�r�! K�shtu e duan spiun�t, t'ua pres�sh veshin, n� m�nyr� q� t�i njoh� populli,� � thoshte n� fund Tahiri dhe shkulej se qeshuri. Me tregime e ngjarje trim�rish Tahiri ishte form�suar e mbushur me ide p�r ta p�rballuar jet�n n�n pushtim.

M� von�, pik�risht gjat� vitit 1945, sistemi sllavo-komunist me Titon dhe Rankoviqin n� krye, vun� �izmen e dhun�s n� Kosov�, duke e shuar me gjak kryengritjen e Drenic�s t� udh�hequr nga Shaban Polluzha. Me k�t� rast ata pushkatuan mbi dhjet� mij� shqiptar� pa gjyq. Pes�mij� t� tjer� i vran� n� m�nyr�n m� mizore n� Tivar t� Malit t� Zi. Vran� Ymer Berish�n, d�nuan grupin e Prekazit, q� akuzohej se kishte prer� shtabin operativ �etnike-partizan n� Prekaz, n� kull�n e Shesivar Alis� me 1945. Masakrat, vrasjet dhe d�nimet me burg n� Kosov� e n� viset e tjera shqiptare, q� shkaktuan shp�rnguljen e dhunshme p�r n� Turqi, nuk kishin t� ndalur. 

  P�r t'ia prer� hovin k�tij terrori t� papar� filluan edhe l�vizjet e para politike n� rrethana t� reja, si ajo e grupit t� Isa Zymberit, nipit t� Mursel Delis� dhe e disa atdhetar�ve t� tjer� q� kishin p�r synim lirin� e popullit.

 

 



 

 

  I biri i Ahmet Delis�, bashk�pjes�marr�s n� rezistenc�n e njohur t� Prekazit me 1913. Luft�tar dhe burr� bujar. M� von� i bashkangjit�t �et�s ka�ake t� Azem Bejt�s, s� cil�s nuk iu nda p�r asnj� �ast. Vdiq n� nj� spital t� Shkupit me 1931 nga nj� s�mundje jo e r�nd�! Dyshohet se e kan� helmuar me t� diktuar se ishte i biri i Ahmet Delis�. Atje �sht� i varrosur, ngase xhandarm�ria e Serbis� nuk kishte lejuar q� ta sillnin kufom�n n� Kosov�,madje e kishin ruajtur ca koh� edhe varrin e tij!�

  N� kullat e shum� burrave t� Prekazit, n� t� cilat kishin ngr�n� buk�, kishin ndenjur e kuvenduar burrat e dheut si Hasan Prishtina, n� kull�n e Ahmet Delis�, ku kishin lidhur bes�n e madhe �p�r me dhan� rob e gjan� e mos me iu n�nshtrua robnis녔, pastaj n� kull�n e gjyshit t� Tahirit dhe n� kull�n e Bajram Zen�s, ku kishin ngr�n� buk� me dhjet�ra her� Azem Bejta me shok�, m� von� Shaban Polluzha e Mehmet Gradica, pastaj n� kull�n e Murat Jasharit etj., Tahiri ishte rritur duke i d�gjuar tregimet e v�rteta, nga vet� pjes�marr�sit e tyre.

 

 

 

 

 

  N� k�t� kull� kan� ngr�n� buk� Azem Bejta me shok�, Shaban Polluzha, Mehmet Gradica, Shaban Jashari e shum� e shum� t� tjer�. Shum� nga k�to kulla, t� cilat jan� historia jon� komb�tare, sot i mungojn� Drenic�s dhe Kosov�s.

  Pas vitit 1912 pushteti serb me dhun� filloi spastrimin etnik t� popullat�s shqiptare nga Kosova, duke ushtruar gjenocid p�r t�i d�buar p�r n� Turqi. K�shtu kishin filluar edhe n� Prekaz, ku has�n n� rezistenc� t� vendosur t� prekazasve t� prir� nga Ahmet Delia. Nga xhandarm�ria serbe aty mbet�n t� vrar� tet� veta. Sakrifica sublime e Ahmet Delis� dhe gjaku i tij, n� at� koh�, sh�nojn� flijimin e par� n� themelet e Kosov�s. Q� nga ajo dit� e deri m� sot, p�r liri t� tokave shqiptare ran� shum� d�shmor�. Pa dyshim, mbi gjakun e tyre, populli yn� do t� sh�noj� emrin Liri dhe asgj� tjet�r.

  Lufta p�r lirin� ton� komb�tare nuk pushoi, edhe pse ajo pati baticat dhe zbaticat e saj. Ajo gjeti mb�shtetje t� fuqishme tek strateg�t tan� politik� t� koh�s e her� pas her� edhe te faktori nd�rkomb�tar. Figurat madhore, t� cilat b�n� �mos q� z�ri i shqiptarit t� d�gjohej edhe n� parlamentet e Evrop�s, si Abdyl F�rash�ri, Ismail Qemali, Hasan Prishtina, Bajram Curri, Isa Boletini, Luigj Gurakuqi, Hoxh� Kadria etj., i bashk�rendit�n k�rkesat, q� u mb�shtet�n edhe nga masat e gjera, p�r t'i treguar bot�s se lirin� do ta realizojm� edhe me �mimin e gjakut.

 

 

 

 

 

  Atdhetar i p�rkushtuar, luft�tar i paepur, prij�s i L�vizjes Ka�ake t� Kosov�s. Mbi dhjet� vite nuk e hoqi pushk�n nga dora n� p�rpjekje p�r liri t� atdheut. Bashk�punonte ngusht� me Hasan Prishtin�n, Bajram Currin etj. Ra me 1924 n� mbrojtje t� Kosov�s dhe t� popullit ton�. Pas r�nies s� tij L�vizjes Ka�ake t� Kosov�s i priu Mehmet Delia i Radishev�s se bashku me Shot�n.

 

 

 

 

  Qerime Halili, Radishev�, Shot� Galica, p�r asnj� �ast nuk iu nda burrit dhe bashk�luft�tarit t� saj, Azem Galic�s. Ajo u b� shembull p�r bot�n fem�rore jo vet�m tek ne. Ajo s� bashku me Mehmet Delin� b�n� atentat mbi na�allnikun serb n� Mitrovic� me 1920 dhe se bashku i prin� �et�s s� luft�tar�ve pas vdekjes s� Azemit. M� 1968, n� Shqip�ri, u shpall "Heroin� e Popullit Shqiptar".  

TRADITA LUFTARAKE E FAMILJES MEHA  

 

  Emin Lati me t� v�llain Meh�n si t� rinj kishin dh�n� prova duke qen� kurdoher� pran� luft�tar�ve t� liris�. Emini, kur ra Ahmet Delia ishte nj�zet� vje�. N� organizimin e l�vizjeve ka�ake tanim� ai kishte nj� pr�voj� t� mir�. Azem Bejta Eminin e donte dhe i besonte shum�. Kur Azemi i kishte grat� n� Shqip�ri t� shumt�n e rasteve e d�rgonte Eminin p�r t�ia sjell� n� Kosov�. "T� gjith�ve iu dua, thoshte Azemi, por Eminin e kam m� p�r zem�r. Jam i sigurt se ai m� par� do t� bjer�, se do t� t�rhiqet pa u vrar� s� bashku me grat� e mia, po q� se bie n� ndonj� grack� t� mundshme t� xhandarm�ris� serbe.� V�rtet Emini ishte i till�. Ai mund edhe t� vritej, por kurr� t� dor�zohej. Ishte betuar se: �Nj� her� kam me e dhan� k�t� shpirt. Mbasi q� po u dashka me e dhan�, at�her� do ta jap p�r shqiptari dhe p�r shok�t e mi!�

 

 

 

 

  Bashk�luft�tar i pandar� i Azem Bejt�s, atdhetar i devotsh�m dhe pjes�marr�s i dhjet�ra luftimeve e aksioneve kund�r xhandarm�ris� serbe. Si nj�ri nd�r figurat ky�e t� L�vizjes Ka�ake t� Kosov�s, ishte shum� i respektuar nga shok�t. I ka shp�tuar gjith� asaj lufte e katrahure dhe ka vdekur n� mosh� t� shtyr� pleq�rie n� Prekazin e tij t� dashur.

  Azem Bejta, tanim� kishte b�r� em�r dhe p�rvoj� si prij�s i L�vizjes Ka�ake t� Kosov�s. Ai e rekrutoi Selim Dervin�n nga fshati Koll� i Vushtrris� n� radh�t e xhandarm�ris� serbe si ��aush�, p�r t� qen� n� sh�rbim t� ��shtjes, pra p�r ta njoftuar Azem Bejt�n p�r planet q� mund t�i b�nte Serbia kund�r k�saj l�vizjeje. Kjo zgjati p�r dy-tri vite. Pasi q� xhandarm�ria serbe e diktoi Selimin se po i nxirrte informatat jasht�, vendosi q� ta p�rcillte. Nj� nat� dimri, me gjas� t� vitit 1920, Selim Dervin�n e rrethojn� n� sht�pin� e vet, meq� e kishin diktuar se brenda n� sht�pi i kishte edhe bashk�luft�tar�t e Azemit, Eminin Latin me t� v�llain, Meh�n. K�rcet pushka dhe lufta zgjat deri af�r m�ngjesit. Aty vritet Selim Dervina se bashku me nipin e vet, pastaj edhe i v�llai i Eminit, Meh� Lati si dhe dy luft�tar� t� tjer�. Nj�koh�sisht, n� at� p�rleshje, kishin mbetur t� vrar� edhe 11 xhandar� serb�.

Tahiri, q� n� rini kishte d�gjuar p�r ngjarje t� tilla, p�r k�ta njer�z t� mir� q� kurr� nuk flisnin n� veten e par� nj�j�s. Ata kurr� nuk thoshin se un� e b�ra at� dhe k�t�. Ata gjithmon� pohonin: �Shok�t n� krye me Azemin e b�n� luft�n p�r liri, nd�rkaq ne u kemi ndihmuar duke ia b�r� nga nj� argat atdheut!� Bujaria dhe urt�sia filozofike e k�tyre njer�zve t� mir� e brumosi Tahirin edhe m� me p�rkushtim p�r t� qen� i gatsh�m p�r sakrifica m� sublime q� mund t� b�j� njeriu p�r atdheun e vet. Ai do t� tregoj� edhe nj� interesim t� madh edhe p�r Kryengritjen e Drenic�s, t� udh�hequr nga Shaban Polluzha, s� cil�s m� von� iu bashk�ngjit edhe Mehmet Gradica.

 

 

 

 

  Komandant i Kryengritjes s� Drenic�s, prij�s dhe tribun popullor. Po ashtu komandant i nj�sitit vullnetar n� luft�n e Pazarit dhe t� Kolashinit kund�r �etnik�ve serb�. Luftoi kund�r nazi-fashizmit gjat� viteve 1941-1944 dhe kund�r t� gjith� pushtuesve te atdheut ton�. Duke i v�rejtur tradhtit� e sllavo-komunist�ve t� Titos, organizoi kryengritjen popullore n� Drenic�. Ra heroikisht n� altarin e liris� pas nj� lufte t� ashp�r dhe t� pabarabart� me armikun, n� shkurt t� vitit 1945.

  Toger Mehmet Gradica, komandant i Xhandarm�ris� Shqiptare, udh�heq�s i luft�s p�r liri komb�tare. Bart�s i pushtetit shqiptar gjat� viteve 1941-1943 n� Drenic� (n�n pushtimin Italian), pa dyshim atdhetar i devotsh�m dhe trim i pakompromis. U vra n� shkurt t� vitit 1945 n� kryengritjen e madhe t� Drenic�s se bashku me Shaban Polluzh�n kund�r hordhive partizane-�etnike t� Serbis�, respektivisht Jugosllavis�.

  Historin� e Kryengritjes s� Drenic�s Tahiri e kishte d�gjuar nga babai i tij Nebihu, bashk�luft�tar i Shaban Polluzh�s. Nebihu i tregonte p�r kasaphanat q� ishin b�r� kund�r shqiptar�ve pas shuarjes me gjak t� k�saj kryengritjeje, p�r masakrat e tmerrshme q� ishin b�r� n� prag t� saj n� t�r� Kosov�n e n� ve�anti n� Drenic�, ku i kishin par� me syt� e tyre kufomat e shqiptar�ve t� hedhur n� lumin Klina t� Skenderajt!

 

 

 

 

  Pjes�marr�s i Kryengritjes s� Drenic�s. Nebihu asnj�her� nuk iu n�nshtrua pushtuesit serb. Ai e kund�rshtoi at� n� m�nyrat m� t� ndryshme duke luftuar edhe me pushk� n� dor�. As pas vitit 1945 e k�tej nuk e pushoi veprimtarin� e tij p�r liri. M� 1981, n� mosh�n 71 vje�are, ra heroikisht s� bashku me t� birin Tahirin n� nj� luft� t� pabarabart� me pushtetin antishqiptar jugosllav.

  P�r luft�n e Shaban Polluzh�s Nebihu i kishte folur shum� Tahirit. I kishte treguar se si kishin luftuar dh�mb� p�r dh�mb� me forcat e pushtuesit. Ai i kishte folur edhe p�r trimat dhe udh�heq�sit e rrall� t� asaj kohe, si� kishin qen�: Miftar Bajraktari, Gani Ag�-Spahia, Jetullah Rezalla etj., t� cil�t kishin r�n� heroikisht n� fush�n e nderit pa u t�rhequr p�r as nj� �ast nga vija e frontit.

 

 

 

 

  U lind n� Llaush� t� Drenic�s. Luft�tar dhe strateg i dalluar. Njeri me autoritet n� popull, organizator dhe mb�shtet�s i paluhatur i Shaban Polluzh�s dhe i Kryengritjes gjith�popullore t� Drenic�s kund�r hordhive �etniko-partizane t� Serbis�. Major me grad� ushtarake. Akademin� Ushtarake e kishte t� kryer n� Shqip�ri (n� koh�n e mbretit Zog). Komandant i Shtabit t� P�rgjithsh�m t� Kryengritjes s� Drenic�s. I vetmi q� kishte kontaktuar me Misionin Anglez n� malet e Qyqavic�s n� janar t� vitit 1945. Ra n� vij�n e frontit n� shkurtin e vitit 1945 s� bashku me Shaban Polluzh�n.

 

 

 

 

  Ka lindur n� Llaush� t� Drenic�s. An�tar i Shtabit t� P�rgjithsh�m t� Kryengritjes s� Drenic�s. Luft�tar i paepur i liris�, i cili nuk u nda prej Shaban Polluzh�s p�r asnj� �ast deri sa ra n� shkurt t� vitit 1945. Ishte strateg dhe diplomat dhe njoh�s i mir� i rrethanave politike t� koh�s.

  Pas Kryengritjes s� Drenic�s pushteti serb filloi me represaliet m� �njer�zore mbi shqiptar�t. Dhuna, duke e shtr�nguar rrethin e hekurt, n� at� koh� ishte b�r� institucion legal i Jugosllavis� s� Titos kund�r shqiptar�ve. Nga Kryengritja e Drenic�s shp�tuan pak udh�heq�s, si� qe Ymer Fazlia i Radishev�s, i cili kaloi n� ilegalitet t� thell�. Imeri ka b�r� shum� p�r t'i send�rtuar aspiratat e popullit ton�.

 

 

 

 

  Udh�heq�s i vullnetar�ve n� luft�n e Pazarit dhe t� Kolashinit kund�r �etnik�ve. Komandant i Batalionit n� luft�n e Drenic�s. Shp�ton nga luftimet e ashpra n� Kryengritjen e Drenic�s, por vritet n� pabesi m� von�, n� prill t� vitit 1947.

  Tahiri Meha, duke e kuptuar esenc�n e k�tyre ngjarjeve, kultivonte nj� respekt t� ve�ant� p�r ata trima t� koh�s. Padyshim se edhe ai kishte simpatit� e ve�anta p�r ndonj�rin nga personazhet e ngjarjeve. Kjo mbase edhe varej prej p�rshkrimeve me t� bukura q� i kishin b�r� atij gjyshi dhe babai i tij. Si� duket m� t� ve�anta i kishte ato kujtime, q� ia kishte treguar Bajram Zena, me nj� bised� t� rrjedhshme dhe t� qet�. Ai ia p�rshkruante ato me aq simpati dhe me aq kujdes, sa q� luft�tar�t e liris� i ngjallte dhe i nxirrte si ne sken�, i b�nte t� duksh�m. Nj� simpati m� vete Tahiri e mbante p�r Mehmet Delin�, q� bashk�luft�tar�t e tij e th�rrisnin: "Mehmeti i Vog�l", i cili kishte qen� shum� solidar me shok�t. Ai ishte n� gjendje q� t�i printe �do aksioni. Nuk kishte ndodhur kurr� t� thoshte: "Shko ti�! �doher� thoshte: "Rri se po shkoj un� n� aksion!� K�t� veti e posedojn� vet�m trimat e rrall�. "Mehmet Delia me plot merit� i priu L�vizj�s Ka�ake T� Kosov�s pas r�nies s� Azemit", � i kishte th�n�, Tahir Meh�s, Bajram Zena.

 

 

 

 

  Ose "Mehmeti i Vog�l" � si� e th�rrisnin shok�t e �et�s. Luft�tar i shquar q� nga viti 1916. Bashk�luft�tar i Azem Bejt�s dhe udh�heq�s i L�vizjes Ka�ake t� Kosov�s q� nga viti 1924-1927. Ishte strateg i shquar dhe shum� i af�rt me shok�t e �et�s. Pas vitit 1927, p�rpjekjet e veta p�r liri t� atdheut i vazhdoi n� Shqip�ri. Vritet n� Bari t� Italis� nga regjimi fashist si i z�n� rob lufte, diku n� maj t� vitit 1945. Eshtrat e tij ende prehen p�rtej Adriatikut, n� Itali!...

 

  Bashk�luft�tar i Azem Galic�s q� nga or�t e para. Burr� i respektuar dhe njoh�s i mir� i rrethanave t� at�hershme politiko-ushtarake. Kishte nj� kujtes� t� hatashme dhe i shpjegonte ngjarjet luftarake pa emocione e pa anime. Ishte shum� i sinqert�. Gj�rat i thoshte tro� dhe kurr� nuk fliste n� vet�n e par�, si� e kishin zakon shum� bashk�kohanik� t� tij. Vdiq m� 1979.

  Menj�her� pas p�rfundimit t� LDB-s�, udh�heq�sit e pushteti komunist, Tito dhe Rankoviqi, filluan me faz�n e dyt� t� pasluft�s me reprezalje mbi shqiptar�t. S� pari i mbyll�n t� gjitha shkollat shqipe, q� kishin funksionuar gjat� viteve 1945 � 47. Nj�koh�sisht i ndaluan edhe simbolet komb�tare. N� em�r t� ��armatimit t� shqiptar�ve� ata ushtruan torturat m� mizore mbi shqiptar�. Kjo form� e eg�r e terrorit, q� vazhdoi deri n� vitet e gjasht�dhjeta, p�rcillej me propagand�, e cila kishte p�r q�llim t�i shp�rngulte shqiptar�t p�r n� Turqi! N� k�t� k�ndv�shtrim, po t�i shohim gj�rat realisht, v�rtet n� Kosov� nuk kishte mund�si veprimi p�r t� b�r� di�ka m� t� madhe, prandaj duhej p�rveshur pun�s p�r t'i p�rgatitur gjeneratat e reja, t� cilat nj� dit� do t� b�hen m� t� zonja p�r t� hapur shtigje t� reja lirie. N� hap�sirat politike dhe ekonomike t� koh�s n� Kosov�n e pasluft�s, patriot� t� shquar filluan p�rgatitjet e para. Ata kishin shum� pun� p�r t� b�r�, ngase shtypja ishte shum� e eg�r dhe se populli yn� kishte vuajtur shum�. Ishte e domosdoshme platforma e bashkimit veprues t� k�tyre forcave, n� m�nyr� q� flaka e ndezur e liris� t� mos shuhej, por t� p�rhapej ngadal� e sigurt, p�r t� arritur m� pas form�n e vet t� p�rshndritjes s� natyrshme dhe t� domosdoshme. Nd�r t� par�t q� vepruan pas LDB-s� ishin burrat e kombit ton�, si: Omer �erkezi me shok�, Ali Aliu i Preshev�s me shok�, Adem Dema�i me shok� e dhjet�ra e dhjet�ra grupe e grupime t� tjera atdhedash�sish t� denj� si i madhi Fazli Grajqevci etj. , t� cil�t p�r t�i dh�n� shtytje t� fort� ��shtjes s� pazgjidhur t� atdheut kaluan vite t� t�ra rinie n�p�r kazamatet e Serbis� 

Shqiptar�t e Kosov�s, p�rpos prangave t� rob�ris�, nuk kishin se �t� humbisnin m�! Pik�risht mbi k�t� platform� filozofike dhe t� drejt�, Ushtria �lirimtare e Kosov�s edhe triumfoi mbi pushtuesin serb i cili Kosov�n e mbajti me dhun� si koloni, p�r rreth nj� shekull! 

�sht� e natyrshme q� popujt t� cil�t luftojn� gjat� p�r liri, t� ken� m� shum� trima, d�shmor, histori, k�ng� trim�rie e lavdie, po edhe monumente historie e lapidar� krenarie. Shikuar nga ky k�nd edhe Drenica ka veprimtar�t, luft�tar�t dhe t� r�n�t e vet..

  Pasi q� Is� Zymberi i shp�toi pushkatimit (ishte komandant i Batalionit t� Tret� n� Brigad�n e Shaban Polluzh�s), arratiset nga burgu i Sremit dhe veproi n� ilegalitet t� thell� deri n� vitin 1950. N� pamund�si veprimi t� m�tejm�, Isai arratiset p�r n� Shqip�ri s� bashku me Sherif T�rsten�n. M� von�, bashk�veprimtar�t e Is�s, s� bashku me ta edhe i biri i tij Shabani, zbulohen, arrestohen dhe d�nohen. Si: Shaban Is� Zymberi, Vesel Hajzeri, Halil Sejdia, Ilaz Halimi, Ham�z Tali, Dibran Ukshini, Shaban Fazlia, Ahmet Dili etj. Pas tyre do t� d�nohet edhe Bajram Nebihu, i cili kishte v�n� disa flamuj shqiptar� n�p�r Mitrovic� dhe nj� n� Kalan� e Zve�anit. Nj� flamur, Bajrami, e kishte v�n� edhe n� trenin q� udh�tonte n� relacionin Fush�-Kosov� Beograd. Serb�t u tmerruan kur pan� se treni u fut n� Beograd me flamurin shqiptar duke valuar! 

  N� Prekaz tanim� po ngritej brezi i ri i intelektual�ve liridash�s t� koh�s t� cil�t kishin arritur q� t'i ndiqnin m�simet n� normalen e Gjakov�s. K�ta nx�n�s t� inspiruar nga atdhedashuria si dhe nga shembulli i bashk�vend�sve t� tyre dhe t� atdhetar�ve t� tjer� t� koh�s (padyshim t� p�rkrahur fuqish�m edhe nga drejtori i normales s� Gjakov�s, m�suesi dhe atdhetari Beqir Kastrati), kontribuuan an� e k�nd Kosov�s. Nd�r ta ishte edhe Bislim Prekazi, i cili i kishte bashkuar bashk�mendimtar�t e vet, duke dal� me platform�n komb�tare m� organizat�n e at�hershme t� cil�n e kishin pag�zuar �Vuajtja Shqiptare�. �sht� me r�nd�si t� cekim se ky grup kishte t� gjitha resor�t si edhe at� t� r�nd�sis� s� ve�ant�, q� n�nkuptonte p�rgatitjen p�r rezistenc� t� armatosur! K�tij resori i printe pik�risht Beqir Meha (v�lla i Tahir Meh�s).Veprimtaria e tyre politike u zbulua nga UDB-ja diku n� prill t� vitit 1959, me �'rast burgosen: Bislim Prekazi, Beqir Meha, Adem Alia, Ajet Fazlia-Meha, Sherif Musliu, Ramadan Zeneli, Istref Osmani, Muhamet Llausha etj. Ky grup kishte b�r� disa aksione n� terren. Nj�ri prej k�tyre aksioneve, ishte edhe ai i sigurimit t� arm�ve q� i kishin grabitur n� shkoll� t� Prekazit,e q� sh�nonte fillimin e grumbullimit t� armatimit p�r p�rgatitjen e nj� kryengritje t� mundshme t� armatosur. K�tij aksioni i kishte prir� Beqir Meha me sukses. Kjo nuk kaloi edhe pa tronditje p�r UDB-n� at� koh�. Grupi u d�nua, s� bashku me ta edhe Beqir Meha, t� cilin p�r ta vuajtur d�nimit e m� tejm� e transferuan m� pas n� llogorin koncentrues t� "Goli Otoku" fam�keq.

 

 

  Beqir Meha, atdhetar i shquar, njeri me karakter t� fort� komb�tar. Ai vazhdoi rrug�n e ndritur t� t� par�ve t� tij. Kjo rrug� e ndritshme Beqirin e b�ri t� pavdeksh�m. Pas vuajtjes s� d�nimit me burg politik nuk u hamend p�r asnj� �ast, por punoi me p�rkushtim p�r dit�n qe e priste. N� momentin e par� kur u formuan celulat e para t� U�K-s�, Beqiri iu bashkangjit atyre. Ishte i pandash�m me Adem Jasharin. Beqiri ra me pushk� n� dor� duke luftuar kund�r pushtuesit serbe me 25 mars t� vitit 1999 n� mosh�n 63 vje�are. Ra n� fush�n e nderit p�r t� mos vdekur kurr�.

  Familja e Nebih Meh�s nuk e kishte t� leht� at� bot� p�r t�i rrahur ato rrug� deri n� "Goli Otok" p�r ta vizituar Beqirin. Hallet dhe dertet filluan q� t� r�ndonin edhe m� shum� n� kurrizin e Nebihut, ngase Tahiri ishte i ri p�r t'i p�rballuar gjith� ato intriga t� UDB-s�. Tahiri po i shihte drejtp�rdrejt� padrejt�sit�, shtypjet, burgosjet q� pushteti i Jugosllavis� po i ushtronte mbi shqiptar�t. N� k�t� rast, si personazh sublimi, ai po e shihte edhe t� v�llain e vet se bashku me prekazasit e tjer�. Tahiri do t�i mbaj� n� mend gjat� ato rrap�llima �izmesh t� gardian�ve, ato rrap�llima dryr�sh e shulash t� dyerve t� hekurta t� burgut, ato grila q� i kishin ng�rthyer shqiptar�t dhe ato rreze dielli q� p�rthyheshin n� val�t e Adriatikut, p�r t�u betuar m� von� se: �I gjall� n� dor� t� shkjaut nuk kam me ra!�. Nebihut se pari iu r�ndua barra e jet�s meq� nj� jet� t� t�r� e p�rcolli varf�ria, se dyti Beqirin ia burgos�n e d�nuan, se treti Tahirin e kishte t� ri p�r t�iu b�r� krah pune dhe s� fundi nga v�zhgimi dhe p�rcjellja q� i b�hej nga UDB-ja dhe marrja n� biseda �informative� q� i sillte mjaft telashe. Mir�po Nebih Meha kurr� nuk ishte dh�n�. Gjithmon� kok�n e mbante lart�. Ai nuk u n�nshtrua kurr� as p�rpara varf�ris� e as p�r para pushtuesit jugosllav. Ai gjithmon� thoshte: "Beqirin e kam t� burgosur, por ai nj� dit� do t� lirohet se bashku me shok�t. Po un� e kam edhe Tahirin q� po rritet e s� shpejti do t� b�het krah i fort� i sht�pis�.� 

  Pas vuajtjes s� d�nimit, Beqiri u kthye n� sht�pi. S� bashku me t� edhe Nebihut iu kthye buz�qeshja. Beqiri iu tha: �Un� dhe shok�t dol�m. S� pari ka r�nd�si q� dol�m gjall�, por rrug�t tona duhet vazhduar nga dikush�e ata jemi ne. Me k�t� pushtet nuk i kemi q�ruar hesapet ende,prandaj do t� ndeshemi me te p�rs�ri. Jo vet�m ne si familje, por pa dyshim edhe si komb!�

  Jeta vazhdonte. Shqiptar�t filluan t� l�viznin p�r dit� e m� shum�. Diku vepronin e nuk zbuloheshin, diku zbuloheshin e burgoseshin. Sa m� e madhe q� b�hej trysnia aq m� fuqish�m ndizej flaka e atdhedashuris�. N� kuad�r t� veprimtaris� p�r ��shtjen e madhe m� von� burgoset edhe Beqir Lutfiu. �sht� me r�nd�si t� cekim se Beqir Lutfiu, po ashtu normalist, d�nohet nga Gjyqi Ushtarak n� Beograd p�r propagand� antijugosllave. At� e transferojn� n� "Goli Otok", ku takohet me shum� shqiptar�,t� d�nuar nga ai regjim si: Kemail Agollin, Xhafer Kodr�n, Salih Lisin etj.Beqiri m� von� n�p�r kazamat�t e Serbis�, por edhe jasht� tyre,takohet edhe me Adem Dema�in.Ai duke i par� te Beqiri tiparet e nj� djali t� vendosur e t� zgjuar,si dhe duke e ditur se Beqir Lutfiu ishte n� lidhje me veprimtar�t e grupit �Vuajtja shqiptare�, kishte k�rkuar q� ky grup t� fillonte menj�her� furnizimin me armatim, mbase shpejt do t� vinin dit� m� t� favorshme p�r nj� kryengritje t� armatosur dhe ne duhej t� ishim gati. "Pra le ta marr� vesh bota se; n� qoft� se nuk zgjidhen k�rkesat ton� me paqe, ne do t�i realizojm� ato edhe me pushk�-kishte th�n� Dema�i...� 

  Vitet kalonin. Jeta i kishte p�rfshir� p�rpara, si t� gjith� t� tjer�t, me t�r� fuqin� e saj edhe familjen Meha. Beqir Meha edhe pas vrasjes s� Tahirit dhe Nebihut, nuk u dor�zua. Ata ia vran� v�llain, babin, ia plagos�n vajz�n e v�llait, ia terrorizuan t� gjith� an�tar�t e familjes, ia dogj�n kull�n e Tahirit dhe sht�pin� q� e kishte n� katin p�rdhes. E mbajt�n n� arrest p�r m� s� shtat� muaj se bashku me axh�n e tij Mehmetin, t� cil�t i akuzuan p�r vrasje t� milic�ve serb�. Beqirit i mbet�n n�n p�rkujdesje edhe t� pes� vajzat e Tahirit... Pas shum� vitesh q� kaluan n� p�rp�litje me jet�n dhe hallet e saj, Beqir Meha sikur e mori pak veten. Djemt� iu rrit�n e iu b�n� krah pune. Me t� v�rejtur k�t�, nj� mbr�mje, Beqiri u tha bijve t� vet: �Ju shyqyr u rrit�t dhe u burr�ruat. Kushtet e jet�s, deri diku, i kemi t� mira. Si edhe t� tjer�t, kemi buk� e krip� e zem�r. Un� ka koh� q� kam pritur t�ju shoh se jeni t� zot�t e vetes. Tani kam m� tep�r koh� q� t� merrem me pun�t e atdheut. Ka koh� q� i kam l�n� anash!� Ai n� momentin e par� u rreshtua n� nj�sitin e Ushtris� �lirimtare t� Kosov�s. Kjo �sht� pak a shum� e kaluara e familjes s� Tahir Meh�s q� n� jet� la gjurm� t� pashlyeshme.

Nuk �sht� vet�m se tradita familjare e Mehajve, si edhe e shum� familjeve t� tjera n� Kosov�, q� dhan� aq shum� p�r atdheun. Por mbi t� gjitha �sht� gatishm�ria e saj gati nj�shekullore p�r t� b�r� roj� n� zem�r t� atdheut. Mbase k�tu �sht� edhe gjeneza, fuqia, inspirimi dhe vullneti i madh p�r t'u flijuar me vet�dije t� plot� dhe me p�rkushtim t� madh n� sh�rbim t� atdheut. Shembujt q� nuk mbet�n t� pap�rs�ritur n� histori si: djegia p�r t� gjall� e Oso Kuk�s n� kull� t� barotit e Kamer Loshit, r�nia heroike e Ahmet Delis�, Azem Bejt�s, Shaban Polluzh�s, q�ndresa deri n� r�nien heroike e Tahir dhe Nebih Meh�s, Adem, Ham�z e Shaban Jasharit. K�to r�nie jan� madh�shtia e burrave t� Kosov�s dhe e krejt shqiptaris� q� trim�rin�, sakrific�n, r�nien dhe kullat i shnd�rruan n� legjend�! Vet�m atyre q� kaq shum� iu p�rkushtuan ��shtjes s� atdheut, u buz�qeshi fati p�r t� qen� pjes� p�rb�r�se e historis� son�.

 

 

 Tahir (Nebih) Meha. Rrjedh nga nj� familje me tradit� atdhetarizmi. Njeri i p�rkushtuar shpirt�risht ndaj ��shtjes komb�tare. Burr� trim dhe i vendosur p�r t'i jet�suar aspiratat e d�shmor�ve tan�. Ra duke luftuar kund�r pushtuesit serbo-sllav p�r 18 or� rresht. Ra me 13 maj 1981, n� nj� mosh� t� re, pra ende pa i shijuar si duhet bukurit� e saja. Ishte vet�m 38 vje�ar, kur gjaku i tij prej shqiptari t� v�rtet� rimoi themelet e gurta t� liris� s� Kosov�s. Tahir Meha u lind n� koh�n e luft�s dhe iku nga kjo bot� duke luftuar p�r liri. 

F�mij�ria e Tahir Meh�s

  Tahir Meha lindi me 10 tetor 1943 n� Prekaz. At� koh� n� Kosov� e m� gjer� po b�hej luft� e papar� kund�r nazi-fashizmit. At� fillim vjeshte q� po i paraprinte nj� dimri t� ashp�r p�r shqiptar�t po p�rgatitej platforma q� Kosova t� p�rfshihej n�n juridiksionin jugosllav. Ashtu edhe u vendos m� von�. Pas Konferenc�s s� Bujanit, ku u shpreh vullneti p�r bashkim me Shqip�rin�, Kosova iu aneksua Jugosllavis� dhunsh�m. At� fundviti t� 1943, Lufta e Dyt� Bot�rore kishte hyr� n� faz�n m� vendimtare. Tahiri si foshnj� m� par� u ndesh me krisma pushk�sh e er� baroti, se sa me t� qeshura dhe me p�rk�dhelje prindore. 

Dajat e gjyshit t� Tahirit ishin nga Baica e Drenasit, kurse t� babait t� tij ishin nga Gllareva e Klin�s. Tahiri dajat e vet i kishte n� Llaush�. N� Llaush� dajat i kishte edhe Adem Jashari, pra ishin kush�ri edhe prej n�nave! N� rrethana t� luft�s Tahiri kishte pasur nj� foshnj�ri t� pa rehatshme duke e bartur e �ma nga nj� skaj n� skajin tjet�r, p�r t�u strehuar nga flak�t e luft�s me ushqime t� pakta dhe me veshmbathje t� dob�ta, n� nj� gjendje t� r�nd� shpirt�rore e sociale p�r prind�rit tan�,pra si n� koh� lufte,ku nj�riu nuk kishte hap�sir� as p�r t�iu g�zuar as lindj�s s� f�miut t� vet!

  Tahiri qe nga f�mij�ria, si edhe t� gjith� shqiptar�t e Kosov�, t� cil�t tani po p�rjetonin risundimin e Jugosllavis� e cila e rifilloi nj� epok� t� re t� dhun�s nder ne, ishte ballafaquar me varf�ri dhe pushtim t� r�nd�. Shtati i tij foshnjarak ndjeu m� shum� se �po ndodhte rreth tij. Ai ishte si f�mij� shum� i dashur dhe nuk e dallonte di�ka e ve�ant� nga moshatar�t e vet pos zgjuarsis� dhe shkatht�sis� s� tij. Ishte plot� sh�ndet dhe nuk mbahet mend t� ket� l�nguar nga ndonj� s�mundje, pavar�sisht varf�ris� q� e kishte kapluar familjen e tij dhe familjet e f�mij�ve t� tjer�. M� von� kur u rrit sa p�r t� filluar shkollimin, mbaroi vet�m kat�r klas� fillore. Rrethanat e r�nda dhe trysnia e rob�ris� e detyruan t� mbetej n� sht�pi?! Lufta p�r buk�n e goj�s, thjesht p�rp�litja p�r ekzistenc�, i detyroi shum� shqiptar� q� t� hiqnin dor� nga shkollimi, duke u kthyer n� pun�tor� krahu. 

Pas mbarimit t� LDB-s� pushteti i LKJ, filloi q� t� zbatonte forma t� ndryshme t� dhun�s. Nj� form� e till� ishte edhe presioni mbi ekonomin� sht�piake, q� i detyronte shqiptar�t ta dor�zonin edhe buk�n e goj�s n� em�r t� �tepricave�, apo si� e quanin ata �vishak�, �otkup� etj. N� em�r t� k�tyre tepricave k�rkohej dor�zimi i qum�shtit, djathit, t�lyenit, leshit, drithit, deri edhe buk�s s� goj�s. Q�llimi ishte q� jeta shqiptarit t�i b�hej e padurueshme dhe t� shp�rngulej p�r n� Turqi. Tahiri po e ndiente k�t� munges� ushqimi si edhe t� gjith� f�mij�t e tjer� t� Kosov�s. Megjithat� intuita e f�mij�s nuk pushonte se imagjinuari p�r dit� m� t� mira. Ai po rritej, ku me nj� cop� buke, ku me nj� pem�. Jeta edhe pse e r�nd�, vazhdonte dhe p�rballohej pa u diktuar,pra f�mij�t rrit�n pa dashur t� ia din� p�r rrethanat e r�nda t� koh�s q� jetojn�.

RINIA E TAHIR MEH�S

 

  Tahiri si i ri bie n� sy p�r zhd�rvjellt�sin� e tij t� pashoqe. Kishte shtat mesatar e t� zhvilluar. Ishte i shpejt� n� l�vizje, shum� i kujdessh�m n� veprime dhe tejet vigjilent. Ai d�gjonte m� shum� se �fliste. Mosha e rinis� edhe te Tahiri po kalonte me t� mirat dhe t� k�qijat e saj. Tahiri, si i shpejt� q� ishte, si n� gara t� ndryshme, loj� me top, vrapim, mundje, ngjitje n� lisa, ngarje t� kuajve etj., ai d�shironte t� ishte i pari nder moshatar�t e vet. Ai e kishte p�r krenari k�t�, por edhe kur humbte nuk zem�rohej, megjith�se nuk pajtohej me humbjen dhe k�rkonte q� gara t� p�rs�ritej deri sa t� fitonte. Interesant, kishte shum� kondicion dhe durim t� patundur, deri sa e arrinte at� q� e d�shironte. Ai jo rrall�, si i ri b�nte edhe ndonj� prap�shti: piqte tramak� n� ara, d�mtonte bereqetin n� fush� me bag�ti, k�puste ndonj� frut� nga pem�t e huaja, ngiste ndonj� bashk�moshatar etj. Kur e b�nte ndonj�r�n nga k�to �prap�sina� k�rkonte me k�mb�ngulje q� t� pajtohej me �kund�rshtarin� dhe nuk e linte q� ta �spiunonte� n� sht�pi, ngase Nebihu ishte i ashp�r dhe mund ta qortonte apo edhe ta nd�shkonte m� r�nd�. I urrente �unak�t e �mamas�, t� cil�t p�r �do gj� tregonin n� sht�pi. Shpesh ndodhte q� ata t'i "d�nonte" me ndalim n� loj�rat e p�rbashk�ta p�r nj� apo dy dit�. K�shtu Tahiri, si edhe t� gjith� ne, u rrit� me loj�ra e shqet�sime f�mij�sh. Ai shpesh qeshte me at� koh� rinie, si� mund t� qeshim t� gjith� ne me prap�sit� q� i kemi b�r� dikur. Tahiri u poq dhe burr�rua, tanim� ai mori format e pjekuris� trupore;kishte fytyr� t� rregullt paksa t� zeshk�t me sy t� zez� e t� ndritur dhe me vetulla t� zeza e t� trasha. Shkonte gjithnj� i rruar, i past�r dhe i veshur me pedanteri. Zakonisht shkonte me kostum. Flok�t i kishte t� zeza, paksa t� dredhura, q� i mbante anash mbi ball�. Kishte konstrukt t� rregullt dhe nj� ecje krenare-gjithnj� me kok�n dhe ballin e gjer� lart�.

 

 

 

  Faza e fillimit t� pjekuris� s� Tahirit karakterizohet me cil�si t� mira shpirt�rore e humane. K�t� e karakterizonte ndjenja e tij e lart� e solidarizimit t� tij me shok� dhe dashuria p�r rrethin, p�r njer�zit dhe kafsh�t, p�r tok�n dhe sht�pin�, p�r pun�n dhe k�ng�n. Ai nuk urrente e as xhelozonte ask�. Si� tregojn� edhe bashk�moshatar�t e tij, Tahirin e shihje gjithmon� t� shoq�ruar, asnj� her� t� vetmuar. T� gjith� e donin. Kishte nj� zgjuarsi t� natyrshme. Ishte mikprit�s, bujar e fisnik. N� kull�n e tyre mbahej mend p�rher� buk�dh�nia, mikpritja, bujaria. Tahiri ishte rritur e formuar me rr�fimet e ngjarjeve historike t� disa trimave t� koh�s s� Azem Galic�s, t� cil�t kishin pasur fatin q� t� jetonin ende n� koh�n e tij. I rritur dhe i edukuar n� rrethana t� tilla ai shum� her�t e kuptoi domosdoshm�rin� p�r t� qen� i lir�. Ai mbase krejt natyrsh�m po p�rgatitej p�r rrug� t� gjata, duke qen� krejt�sisht i vet�dijsh�m p�r v�shtir�sit� q� do t�i haste n� k�to rrug�. Mir�po, si� thoshte edhe vet m� von�: �Ne duhet t� p�rgatitemi p�r nj� rezistenc� t� gjat�. Do t�ia arrijm� t'ia dalim, vet�m n� se rezistojm� si t�r�si. Pes�qind vite na ka sunduar Turqia dhe s�ka mundur t� na tjet�rsoj�, nd�rkaq Serbia k�tu ende nuk e ka b�r� vendin. Ne jemi t� vjet�r n� k�to treva. Jemi t� vendosur p�r t� jetuar n� tokat tona, prandaj kjo edhe na forcon ngase e drejta �sht� n� an�n ton�.�

  Kulla ku u rrit Tahiri, p�rve� pritjes dhe p�rcjelljes s� trimave, kishte edhe k�ng�n brenda q� u k�ndohej trimave tan�. Ai e kishte p�r shpirt k�ng�n: �Ti Shqipni mos thuaj marova�. K�ng�t e D�rvish Shaq�s i donte t� gjitha, pa p�rjashtim edhe ato t� arshik�ris�. Tahiri p�r Dervish Shaq�n thoshte: "Dervishi ore v�lla �sht� shpirti i melosit shqiptar. Ky ta ringjall� heroin dhe ta sjell� historin� para syve.� T� nj�jt�n simpati e kishte edhe p�r rapsod�t "Mleqani" dhe p�r kreshnik�t e ciklit t� Mujit e Halilit. Tahiri thjesht e kishte ushqim shpirt�ror melosin shqiptar. Edhe ai si shum� bashk�moshatar� t� tij, kishte si t� thuash d�shirat apo pasionet e veta. Ai i donte shum� kuajt dhe i mbante p�r qejfi. Kuajt si t� Tahir Meh�s n� ato an� pak kush i mbante. Ai thoshte: "Gjokun tim kur ta mb�rthej e ta marr� sulmin nuk mund ta ndal� as pushka e dushmanit!� Kuajt e tij kishte d�shir� t�i krahasonte me gjokun e Mujit, t� Halilit e t� Azem Bejt�s. Tahiri nj� dashuri t� ve�ant� e kishte p�r arm�t. Nuk kishte arm� q� ai nuk e njihte, q� nuk dinte ta zb�rthente e mb�rthente, q� nuk ia njihte krism�n dhe fuqin�. Ishte shenj�tar i mir�. P�r arm�t kujdesej m� shum� se p�r f�mij�t e tij. Ai thoshte shpesh: "Burra, arm�t duhet ruajtur si syt� e ballit. Nj�qind vjet e mban arm�n dhe vjen nj� dit� kur t� duhet m� shum� se buka dhe uji. Mos blini shum� traktor� dhe sht�pit� mbaroni m� t� vogla. Nga k�to kursime blini arm�! Se me arm� i mbroni sht�pit�. Ndryshe vjen serbi e ua merr traktor�t, ua djeg sht�pit� e ju nuk keni me �ka t�i mbroni!� Ai porosiste: �Ai q� �sht� burr� arm�t nuk i korit dhe s�ia dor�zon p�r t� gjall� armikut!��

   

TAHIRI N� SH�RBIM USHTARAK

 

  Tahiri tashm� ishte rritur e burr�ruar. Nj� dit� i erdhi ftesa p�r t� shkuar n� sh�rbim ushtarak! Kjo nuk i p�lqeu Tahirit, por n� ve�anti u shqet�suan gjyshi dhe i ati i tij. Ata e dinin temperamentin e Tahirit dhe ia kishin frik�n. Ishte i ri dhe urrejtjen p�r pushtuesin nuk mund ta fshihte dot. Tahiri e v�rejti k�t� shqet�sim t� prind�rve, sado q� edhe vet� ishte i shqet�suar e n� t� nj�jt�n koh� edhe i mllefosur q� s� shpejti do ta shihte veten n�n uniform� t� pushtuesit ton� gjakatar. Nuk ishte e leht� p�r t�, por iu kujtua th�nia: �Rruga jon� drejt liris� �sht� e gjat�, prandaj duhet t� rezistojm�!� Ai ngadal� i tha babagjyshit: "Po shkoj ushtar bab�lok, � mbase atje do t� kem mund�sin� qe sado pak ta m�soj artin ushtarak. Do t� m�soj si p�rdoret mitralozi, granatat, mortajat, topi, ndoshta edhe tanki. Do t� b�j �mos, q� kur t� kthehem nga ushtria, ta sjell nj� tank p�r ty babagjysh!� � T� gjith� i kishte b�r� t� qeshnin nga shpirti p�r k�t� pohim t� �ilt�r e me humor. N� fakt Tahiri i solli tanket te kulla e babagjyshit t� tij n� pranver� t� vitit 1981 dhe k�rceu mbi to si dikur Vojo Kushi!

  Ishte b�r� rregull e UDB-s� q� para se shqiptar�t t� shkonin n� sh�rbim ushtarak, t'ia p�rcillnin dosjen me t� gjitha dokumentet p�r personin n� fjal� n� komand�n ku do t� sh�rbente. Nd�rkaq p�r personat dhe familjet e caktuara at� e b�nin krejt n� m�nyr� t� ve�ant�. Rinia shqiptare duhej t� ishte shum� e kujdesshme, ngase p�rfundonte n� burg, n� �mendin�, n� psikiatri apo p�r m� keq n� arkivol, t� cil�t i kthenin p�r n� Kosov�, me �arsyetimin� se kishte b�r� "vet�vrasje, "aksident trafiku", apo se ishte "vrar� aksidentalisht". Prandaj rapsodi popullor, jo m� kot nxori k�ng�n: "Na ka ardhur nj� let�r me nj� shkrim t� zi, djal� b�hu gati p�r me shkua n�ushtri!� V�rtet lajmi p�r t� vajtur n� sh�rbim ushtarak n� ish-Jugosllavi, p�r rinin� shqiptare ishte vet�m nj� lajm i zi dhe as gj� m� shum�!

  Tahirit, tanim� sh�rbimi ushtarak n� nivel t� komun�s s� Skenderajt, ia kishte p�rcjell� dosjen e tij p�r n� Gollubovc t� Malit t� Zi dhe n� Tuz�ll t� Bosnj�s, ku do ta kryente k�t� sh�rbim m� von�. Dosja e tij ushtarake p�rmbante k�to t� dh�na t� p�raf�rta: "Tahir Meha, i biri i Nebih Meh�s-bashk�luft�tarit t� Shaban Polluzh�s dhe t� Mehmet Gradic�s, i nipi i Emin Latit-bashk�luftetarit t� Azem Bejt�s. I v�llai i Beqir Meh�s i d�nuar me burg politik q� n� prill t� vitit 1959�,armiq t� Jugosllavis� q� nga koha e Kralit!�� Kjo do t� mjaftonte p�r Tahirin. K�to t� dh�na, sh�rbimet e pushtetit t� Skenderajt, i nxor�n m� von� edhe publikisht n� gazetat serbe t� Beogradit si n�: �Nin�, "Borba�, "Politika� etj.

  Tahiri ndon�se i ri n� mosh�, por i regjur nga p�rvoja, e njihte mir� taktik�n e pushtuesit serb. Ai i tejkaloi me sukses t� gjitha kurthet q� mund t�i kishin p�rgatitur,n� saje t� k�shillave q� kishte marr� nga gjyshi, babai dhe nga i v�llai i tij, Beqiri. Erdhi dita kur Tahiri u kthye n� sht�pi. Jeta vazhdonte, si gjithmon�, me problemet e saj, her� furish�m e her� e qet�, si val�t e detit. Tahiri duke i par� padrejt�sit� q� po u b�heshin shqiptar�ve n� kazermat ushtarake serbe e kuptoi edhe m� mir� porosin� e gjyshit: "Tahir, biro, ruaju! Me shka bes� nuk ka!� Ai kishte par� se si shqiptar�t atje i n�n�monin, i p�rbuznin, i fyenin, i shanin dhe i diskriminonin n� �do hap. Kjo e b�ri ta kuptonte edhe m� qart� mesazhin, se: "Rruga e liris� v�rtet �sht� e gjat�.�

Martesa e Tahir Meh�s

  Tahiri, q� ishte b�r� krah i fort� sht�pie, ishte pjekur e b�r� edhe p�r martes�. N� nd�rkoh� gj�rat kishin ndryshuar dhe ekonomia e familjes s� Tahirit kishte r�n� paksa. Asnj�ri nga an�tar�t e familjes s� tij nuk ishte n� marr�dh�nie pune. As nj� burim t� t� ardhurave, p�rve� bujq�sis� e cila edhe ashtu nuk luante ndonj� rol t� ve�ant�, nga se toka n� Drenic� n� p�rgjith�si nuk �sht� e cil�sis� s� lart� prodhuese. Familja e Tahirit ishte shtuar, po ashtu ishin shtuar edhe shpenzimet e p�rditshme. Kishte ardhur koha q� edhe Tahirin ta martonin. Po martesa donte edhe shpenzimet e veta. Pushteti jugosllav e p�rdorte me mjesht�ri edhe k�t� form� t� luft�s psikologjike. Kund�r shqiptar�ve, posa��risht kund�r familjeve t� caktuara, q� nuk i bindeshin atij, n� m�nyr� q� t�i n�nshtronte me varf�ri!Duke ushtruar sanksione ekonomike. P�r ish-pushtetin, varf�ria, ishte mjeti, me an� t� s� cilit, shqiptar�t i detyronte t� b�nin luft� p�r ekzistenc�. Tahir Meha krahas k�saj lufte, p�rgatitej edhe shpirt�risht p�r t� sfiduar edhe k�t� strategji. P�rkund�r v�shtir�sive, ai kurr� nuk u lig�shtua. Punonte e k�ndonte. Shtinte me arm� dhe thoshte: �K�ndoni burra se bota �sht� jona. B�huni t� fort� se vet�m k�shtu do t� triumfojm� mbi t� gjitha. Pasuria nuk �sht� gjith�ka.� Megjithat� nj� dor� shqiptar�sh t� mjer� ishin b�r� ur� kalimi p�r q�llime t� ul�ta p�rfitimi. Po �i duhet njeriut q� t� jetoj� duke e ngr�n� buk�n me turp?� 

  K�shtu kalonin dit�t. Tahiri n� saje t� pun�s s� palodhshme arriti q� t� stabilizohet paksa ekonomikisht dhe pas ca kohe u fejua. T� gjith� u g�zuan q� ai e kishte gjetur vajz�n e �ndrrave t� tij. Ai u fejua me vajz�n e Zenel Hotit nga Palaci i Hasan Prishtin�s. Familja Hoti ishte e nderuar jo vet�m n� Palac, por edhe m� gjer�. 

  Nebihu nuk e fshihte dot g�zimin e madh ngase e kishte fejuar t� birin e tij m� t� vog�l. Nuk kaloi as viti dhe Nebihu po p�rgatiste dasm�n e madhe p�r Tahirin. U thirr�n burrat n� z� t� Prekazit e t� fshatrave p�rreth, miq e dashamir�. Plasi vallja e ahengu. K�nga e �iftelia nuk pushonin deri n� m�ngjes. G�zimi p�rcillej me t� sht�na arm�sh dhe sikur n� dit�t e mira, po epej sihariqi i nj� martese t� re, e cila do ta g�zonte konakun dhe do ta shtonte familjen Meha. 

  Kalonin vitet e jet�s bashk�shortore fare qet�. Tahirit i lind�n vet�m vajza. Ai kishte d�shir� p�r ta pasur edhe nj� djal�, pra trash�gimtarin e vet. Kjo breng� e b�ri q� t� martohej rishtazi. Edhe nga martesa e dyt�, Tahirit, i lind�n vet�m vajza! Ishte i vet�dijsh�m se kishte b�r� nj� padrejt�si ndaj bashk�shortes. "Ja q� e b�ra, � thoshte shpesh, � sepse un� nj� dit� do t� shkoj. D�shiroj q� mbrapa ta l� nj� djal�, i cili kur t� rritet, do t� dij� ta luaj� �arkun e hut�s dhe t� luftoj� me pushtuesin n� k�mb�n time�� Kjo d�shir� Tahirit nuk iu plot�sua. Ai edhe pse la mbrapa pes� vajza le t� flej� i qet�. Djemt� e U�K-s� e shkrep�n �arkun e hut�s kund�r pushtuesit serb. Edhe n� em�r t� "djalit" t� Tahir Meh�s! Ata ia �uan n� vend d�shir�n e tij, ngase t� gjith� ata q� mor�n pjes� nd�r beteja, ishin bij dhe bija edhe t� Tahirit.

TAHIRI DHE JETA E TIJ N� KURBET

 

  T� gjith� e dinim se �ka ishte kurbeti, se sa e hidhur ishte buka e kurbetit. Mir�po, shum� nga ne (n� koh� dhe n� m�nyra t� ndryshme), t� shtyr� nga skamja dhe terrori e p�rjetuam jet�n e kurbetit. Kjo plag� e r�nd�, si shum� popuj t� tjer�, e ka goditur r�nd� edhe popullin ton�. P�r kurbetin, p�r jet�n dhe buk�n e hidhur t� tij, ka k�ng�, vjersha, filma e vepra t� tjera arti, nd�r t� cilat meritojn� t� p�rmenden: �L�ndin� e lot�ve�, "Mitrua" e �ajupit, "Kur e p�rcolla Ylberin", "O kurbet, kurbet i zi� etj. Shum� nga Shqiptar�t, q� i rr�mbeu kurbeti, nuk u kthyen m� kurr� n� tokat e veta st�rgjyshore, mbet�n p�rtej �Ur�s s� Qabes� dhe n�p�r vende t� tjera t� bot�s. Ky fat tragjik na p�rcolli nd�r shekuj. Ky fat po e priste edhe Tahir Meh�n!

  Edhe pas Luft�s s� Dyt� Bot�rore, shum� shqiptar� mor�n rrug�n e kurbetit qoft� p�r shkaqe ekonomike, qoft� p�r shkaqe politike. K�ta dy faktor�, q� jan� t� lidhur ngusht� me nj�ri-tjetrin, pushtuesi serbo-jugosllav po i ushtronte mbi shqiptar�t me program dhe me t� gjitha mjetet e veta tanim� administrative! Mospranimi i tyre n� pun�, madje p�rjashtimi nga puna edhe i atyre pak shqiptar�ve q� ishin t� pun�suar, taksat e r�nda, q� �do dit� i shtonte pushtuesi, tatimet etj q� popullit ton� po ia b�nin jet�n t� padurueshme. Nga kjo dhun� politiko-ekonomike, sa vinte e shtr�ngohej zinxhiri i varf�ris�. Sa m� shum� q� shtr�ngohej ky zinxhir, aq m� t� forta ishin dhembjet, t� cilat, n� ve�anti ndiheshin tek t� rinjt�, q� po i p�rpinte rruga e kurbetit p�r dit� e m� shum�. K�rkesat e jet�s dhe �ndrrat e �do njeriut p�r t� b�r� di�ka m� tep�r p�r veten dhe familjen,ishin t� arsyeshme. Mir�po sanksionet politike dhe ekonomike i pamund�sonin ato q� t� realizoheshin n� vend. Jo rast�sisht, q� nga koh�t e lashta, kishte mbetur edhe fjala e urt� popullore, q� n�nkuptonte rrug�n e gjat� t� kurbetit: �Mashkulli nafak�n e ka n� k�mb�!� Kjo rrug� iu imponua edhe Tahir Meh�s. Q� t� jetonte vertikalisht e me nder, atij iu desh q� t� gjente nj� zgjidhje t� p�rkohshme p�r ta m�k�mbur ekonomin� e familjes s� vet. P�r ta realizuar nj� gj� t� till�, Tahiri nuk shpresonte n� fantazi �bingosh�, por n� pun�n e tij t� pand�rprer� dhe t� ndershme. Kur prind�rit e Tahirit e kuptuan k�t� i than� q� t� mos shkonte. Ai u premtoi se s�do t� rrinte gjat� dhe do t� kthehej posa t� fitonte ca lek�. Dhe v�rtet Tahiri e mbajti fjal�n. Punoi n� disa vende si: n� Mal t� Zi, n� Maqedoni, n� Slloveni dhe n� Austri. Pas disa vitesh, aty nga fund i viti 1979, p�rfundimisht u kthye n� sht�pi.

  Si p�r t� gjith� edhe p�r Tahirin kurbeti ishte jet� e r�nd�. Kurbet�ar�t e ndienin thell� mallin p�r atdheun e vet, p�r m� t� dashurit e vet, p�r gur�t dhe shkurret e vendlindjes, p�r shok�t dhe miqt� e p�r k� jo tjet�r. Ata punonin q� nga m�ngjesi e deri n� mbr�mje. B�nin pun� t� r�nda q� t� siguronin ndonj� lek� p�r t'ua d�rguar n� atdhe, ku pritnin prind�rit dhe f�mij�t. Tahir Meha, i cili i p�rjetoi r�nd� ato vite q� ia fali kurbetit, m�soi shum� nga p�rvoja e jet�s n� dhe t� huaj. Ai pati rastin t� takoj� shum� kurbet�ar� q� ishin me vite atje dhe t� m�soj� prej tyre. N� t� nj�jt�n koh� edhe ata m�sonin nga ky kurbet�ar i ri q� bartte nj� bagazh t� pasur historik dhe t� realitetit kosovar. Pas ca viteve, t� gjith� shok�t e tij q� kan� punuar me t�, sidomos ata me t� cil�t ka punuar n� Austri me simpati e respekt t� ve�ant� rr�fejn� p�r Tahir Meh�n: �Punonim bashk�. Tahiri ishte i ri dhe i fuqish�m, djal� i urt� e fjal�pak�. Ishte ekonomist i fort�. Bisedonim shpesh n� ato baraka druri ku banonin zakonisht pun�tor�t. Ishte shum� parimor dhe vizionar. Gj�rat i thoshte krejt pa ngurrim. Bisedat e tij shpesh na shqet�sonin, por nj�koh�sisht guximi i tij na mahniste. Tahiri na thoshte: �V�llez�r, ta duam njeri-tjetrin, se k�tu jemi n� vend t� huaj. Ne duhet t� p�rkujdesemi p�r shok�t tan� n� m�nyr� q� t� p�rfitojm� t� gjith� dhe t� kthehemi sh�ndosh� n� sht�pit� tona. Ai na porosiste q� t� mos binim pre e sh�rb�tor�ve t� klubeve t� Jugosllavis� t� cilat i organizonte ambasada e Beogradit. Hapur na thoshte se Jugosllavia p�r ne �sht� pushtuese, nd�rsa ambasada jon� �sht� ambasada Shqiptare, t� cil�n duhet ta duam e ta vizitojm�!� K�shtu i kujtojn� sot shok�t bisedat e tij. Tahiri vazhdimisht e mbante flamurin shqiptar te koka, n� dhom�n ku flinte. Kur i lexonte gazetat, shpesh na thoshte si me shaka: �Kur do t� luftoj un� me Jugosllavi, do t� shkruajn� tridhjet� gazeta!�- Ne qeshnim, por me t� v�rtet�, m� 14 maj t� vitit 1981, ato gazeta shkruan, se Tahir Meha luftoi me Jugosllavin� dhe ne qesh�m,por edhe qam� bashk�risht!"�

  Shok�t e kurbetit tregojn�: "Tahiri p�rgatitjes p�r luft� i kishte hyr� me nj� besim dhe me nj� vendosm�ri t� plot�. Kjo p�rgatitje ishte faktori kryesor q� e detyroi armikun q� ta pranonte kapitullimin moral n� oborrin e kull�s s� Tahirit, mu n� zem�r t� Prekazit. Ai p�r �do mbr�mje l�shonte kasetofonin me k�ng�t e tij t� preferuara nga Dervish Shaqa dhe k�ng�t p�r kreshnik�t e Mujit e Halilit. N� folklorin ton� Tahiri po shihte filozofin� e nj� p�rshkrimi t� rrall� q� rapsodi po i b�nte heroit dhe ngjarjes s� madhe historike. N� k�to k�ng� Tahiri po njihej me nj� realitet sa t� hidhur p�r t� kaluar�n ton� historike aq edhe krenar. Aty shihte se si shqiptar�t n� beteja e n� luft�ra t� nj� pas nj�shme p�r �lirim komb�tar�, kurr� nuk e humb�n dinjitetin e vet dhe besimin n� fitore, vendosm�rin� e guximin p�r ndeshje t� reja n� rrug�t e liris� q� nuk kishin kthim prapa pavar�sisht �mimit t� lart� q� k�rkonin rrug�t e liris�. Ai e kishte shum� p�r d�shir� edhe k�ng�n e Fazli Grajqevcit, dhe fliste me nj� admirim t� ve�ant� p�r te. Tahiri shpesh thoshte: N� qoft� se do t� m� lind ndonj�her� nj� djal�, do t� ia l� emrin Flamur. K�t� d�shir� dhe amanet e ka l�n� Fazli Grajqevci, pra un� kam me ja plot�suar d�shir�n Fazliut dhe amanetin e tij do ta qoj� n� vend...Tahiri shpesh thoshte p�r Fazliun se ai �sht� flamuri yn�, se �sht� shembulli m� tipik, se si nj� njeri idealist e atdhetar flijohet, jap shpirtin n� tortur� e shok�t nuk i jap! Ku ka bota edhe nj� rast m� unikat?! , a njeh historia e ndonj� populli tjet�r trim�ri dhe sakrifica t� tilla si� e kemi n� Fazli Grajqevcin me shok�, pra Fazliu me shok� �sht� flamuri yn�- p�rfundonte Tahiri me respekt p�r trimat... Tahiri shpesh thishte: �Baco-o..., historia jon� �sht� histori luft�rash e p�rpjekjesh p�r liri, histori e p�rgjakjes s� flamujve, ngjyr� kjo e kuqe, ngjyr� gjaku, q� vet�m sa ka shk�lqar� n� flamurin ton� t� liris�. Kjo histori i ka pranuar n� gjirin e vet vet�m ata t� cil�t u fut�n n� portat e saj me t�r� fuqin� e vet n� sh�rbim t� atdheut.� Pas pohimeve t� k�tilla shpesh shtonte: "Un� do t� ha barot me dh�mb�! Do t'ia kaloj edhe Mujit e Halilit," � dhe ia jepte me gjith� shpirt s� qeshur�s s� tij karakteristike. Aq i thjesht� e i af�rt ishte me shok�t e tij Tahir Meha, i cili me humorin e tij t� ve�ant� t� b�nte shpejt p�r vete.

  Tahiri kishte d�shir� t� zjarrt� p�r arm�t. Q� at�her� ai filloi t� furnizohej me to duke i sjell� nga shtetet ku punonte. Ai e donte arm�n, por e donte edhe k�ng�n e humorin. Pa dyshim e donte edhe jet�n, por m� tep�r e donte lirin�, s� cil�s pa u kursyer do t'ia fal� jet�n. 

T� gjith� shok�t e Tahirit q� pat�n rastin t� punojn� me t� n� kurbet, n� koh� dhe n� vende t� ndryshme, ruajn� edhe sot kujtimet m� t� mira p�r t�. Tahiri e dinte p�rse punonte. N� nj� koh� kur dikujt i dukej krejt provokative, ai shpesh u thoshte shok�ve: �Blini arm� dhe ruani mir�! Arm�t e sjellin lirin�.� V�rtet ai u mish�rua me pushk�n e tij e cila u b� lajm�tare e par� e fillimit t� nj� lufte, q� shqiptar�t, her�t a von�, do t� duhej ta b�nin p�r lirin� e vet, ashtu si� e b�ri Ushtria �lirimtare e Kosov�s.

 TAKIMET DHE BISEDAT E TAHIRIT ME MIQ E SHOK�

 

  Q� nga koha e gjyshit t� tij, kulla e tyre ishte nj� vendtakim p�r trimat e koh�s. Aty merreshin vendime t� m�dha. K�t� tradit� tradicionale e komb�tare e kishte vazhduar edhe Nebihu dhe tani po e vazhdonte Tahiri. Aty disa her� ishin takuar shok�t e Tahirit, madje edhe atdhetar�t e shquar si Zeqir G�rvalla e Selman Berisha. K�ta dy t� fundit fillimisht ishin njohur me axh�n e tij Mehmet Meh�n n� kazamatet e Serbis�. Ishin njohur atje ku jan� njohur qindra atdhedash�s t� koh�s, t� cil�t, m� von�, kan� v�n� ura miq�sie duke e zgjeruar rrethin e veprimit n� sh�rbim t� atdheut. Ata Tahirit i dhan� shtytje morale p�r ��shtje madhore t� atdheut. Jan� t� shumta takimet q� Tahiri kishte pasur me k�ta dy atdhetar� t� d�shmuar n� kull�n e vet. Prej tyre ai kishte m�suar shum�. Ishte p�rgatitur edhe m� tep�r, madje q�llimet e tij drejt p�rpjekjes p�r �lirimin e atdheut ishin qart�suar edhe m�. Tahiri vet� e thoshte m� von�: "P�rvoja e jet�s fitohet nga ata t� cil�t kan� p�rjetuar m� shum� n� jet�". Nga takimet e shumta q� i kishte pasur me shok�t e vet, ai sikur ishte brumosur dhe fuqizuar edhe m�. Pa dyshim i frym�zuar edhe me idet� e rilindas�ve tan� p�r nj� Shqip�ri t� lir� e t� bashkuar, t� ngritur e t� p�rparuar ai u p�rkushtua me t�r� fuqin� e vet, duke qen� i vet�dijsh�m se nuk arrihet leht� dhe brenda nat�s.

  Tahiri ishte p�rpjekur p�r ta zgjeruar rrethin e vet sa m� shum�. Ishte i nd�rgjegjsh�m, se n� koh�n q� po vepronte, e kishte t� v�shtir� q� t� gjente bashk�veprimtar�, ngase ato vite (�75 � �80), pushteti serbo-sllav e kishte v�n� n� gjum� pjes�n m� t� madhe t� shqiptar�ve. Si t� thuash njer�zit kishin filluar q� ta g�njenin veten e tyre se ��shtja e Kosov�s tani do t� avancohej m� shum�. K�t� hile, mjerisht, e kishin g�lltitur edhe shum� nga intelektual�t tan�! Tahiri e kishte kuptuar k�t� realitet t� hidhur, andaj po vepronte dhe thoshte: �Un� e di se nuk �sht� e leht�, por dal�ngadal�, p�r dit� e nga pak, k�tij hyqymeti duhet t'ia thyejm� nga nj� hu gardhi deri sa ta rr�zojm� krejt. Ne ta b�jm� ton�n e t� tjer�t do ta �ojn� pun�n ton� m� tutje.� Nga ky parim u udh�hoq Tahiri, kur rezistoi me Nebihun. Ata at� dit� luftuan t� vendosur. P�rkund�r lutjeve t� shumta q� iu b�n� nga pushteti, as q� u shkoi nd�rmend q� t� dor�zoheshin. Tro� i than� pushtuesit: �Jo, ne nuk i dor�zohemi shkjaut. Edhe pushk�t tona, si edhe tuajat, din� t� vjellin zjarr!� Tahiri nuk kishte folur kot, nuk kishte vepruar kot, nuk ishte armatosur kot, nuk e kishte urrejtur kot pushtuesin. Tahiri nuk luftoi kot, k�t� e v�rtetoi koha kat�r�ip�risht.

 DASHURIA E TAHIRIT P�R ARM�T 

 

  Tahiri kontaktet e para me arm�n i kishte pasur fare n� mosh� t� re. Dashuria p�r arm�t ishte tradit� e trash�guar nga gjyshi e pastaj edhe nga babai. Ata shpesh i kishin folur p�r koh�rat e m�parshme. I kishin treguar se si n� kull�n e tyre vinin me arm� t� ndryshme shum� burra t� asaj kohe. �Ata kur hynin n� kull�, s� pari i varnin pushk�t n� mur, ku ishin gozhd�t e ngulitura enkas p�r arm�t. Pastaj i hiqnin koburet nga brezi dhe uleshin ngadal�. I zoti i sht�pis� i urdh�ronte q� t� rrinin lirsh�m. Ata ishin n� bes�n e t� zotit t� konakut. Luft� mund t� b�hej, por mysafir�t nuk mund t�i ngiste kush deri sa ishin n� konak. K�t� duhet ta mbash mend mir� djali im!� � si gjyshi i thoshte sa e sa her� edhe babai i tij, Nebihu, i cili e vazhdonte me pasion rr�fimin. � "Pastaj sh�rbeheshin me duhan e kafe. K�rciste muhabeti deri n� or�t e vona t� nat�s. Kishte shum� raste (sidomos net�ve t� dimrit), kur ata k�ndonin k�ng� p�r trimat e kreshnik�t, luanin �kapu�as�, �loj�n me filxhan� etj. Ata e gjuanin nj�ri-tjetrin me k�ng� e romuze. Talleshin bukur e �ilt�r, qeshnin shpirt�risht, ishin trima bujar� e t� thjesht� sa q� k�naqeshe duke i d�gjuar e duke i shikuar. Po biseda m� e dashur p�r ta, ishte p�r arm�t. Bisedonin se cili e kishte pushk�n, apo koburen m� t� mir�, arma e kujt po shtinte m� mir�, cila kishte fuqin� m� t� madhe etj. Thoshin se koburja e filanit ishte e mb�shtjell� me serm!Dhjet�shja e filanit ishte me dor�za briri. Pastaj flitej p�r pushk�n e gjat� t� Mretit, p�r "belgjikun" e gjat� e p�r "martin�n e kuqe". I vinin n� pah karakteristikat e arm�ve, duke th�n� se filani e kishte nj� mauzer me nj� dru t� verdh� si k�mb� sokoli, e kishte nj� "taliank� q� e shponte lisin, tjetri e kishte nj� pushk� gjermani q� i kish hak tri lira ari etj. Ata shpesh edhe gjuanin n� shenj�, duke i provuar arm�t e tyre. K�to tregime t� gjyshit dhe t� babait t� tij Tahiri shpeshher� jo vet�m i kujtonte, por edhe i p�rjetonte. Ani pse ato ngjarje kishin ndodhur n� koh� t� ndryshme, ai e ndiente veten si personazh t� tyre. Tahirit thjesht i p�lqente t� ishte si Azem Bejta, si Mic Sokoli, si Sef� Koshrja, si Oso Kuka e plot trima t� tjer� q� kishin z�n� vend nderi n� historin� ton�. P�r Tahirin, ata ishin idhuj.

Tahiri, kishte pasur rastin qysh si i ri q� t� m�sonte shum� p�r arm�t, p�r kujdesin ndaj tyre, natyrisht p�r sjelljen me to. Ai sa her� kishte d�gjuar nga gjyshi i tij dhe t� tjer�t se: "Me arm�n duhet pasur kujdes, ngase at� e mbush shejtani nj� her� n� vit!� Pra ata kujdeseshin q� t� mos vritej dikush gabimisht. Nga bisedat e tyre dilnin k�shilla e porosi t� qarta, si p�r Tahirin dhe p�r mbar� brezin e ri: "Tyt�n e arm�s mos ia kthe askujt, qoft� edhe n�se ajo �sht� e zbrazur." "Arma nj� her� n� vit k�rcet vet!� �N�se ia kthen arm�n dushmanit, mos e fut m� n� brez pa e shkrepur.� �Arma nuk dor�zohet p�r s� gjalli.� �P�r t� nuk duhet t� dij� as gruaja!� "Arma nuk koritet para armikut!� �Arm�n duhet mbajtur past�r.� �Me arm� mbrohet sht�pia, rob e f�mija.� �Me arm� fitohet liria!� etj. Nga k�to k�shilla e porosi, pos tjerash, m�sojm� se shqiptar�t jo se i kan� mbajtur arm�t nga d�shira, por se n� arm� kan� gjetur mbrojtjen e vet personale, familjare dhe kolektive. Me arm� �sht� mbrojtur dinjiteti, nderi dhe kombi. Me arm� �sht� mbajtur gjall� rezistenca shekullore, n� radh� t� par� p�r t� mbijetuar e m� pas p�r ta fituar lirin� e cila na ka munguar gjat�. Pra arma p�r shqiptarin ka paraqitur mbrojtjen e tij, sigurin� e tij, ka paraqitur drejt�sin�, ligjin. Arma p�r shqiptarin ka qen� prindi dhe f�mija i tij. Mb�shtetja n� arm� ka qen� shpresa e tij e vetme p�r t'i realizuar t� drejtat. Arma p�r shqiptarin ka qen� thjesht institucion, ngase shqiptar�t nuk i kan� mbrojtur institucionet nd�rkomb�tare e as ato vendore, ngase ishin institucione t� pushtuesit t� cilat kishin p�r synim n�nshtrimin e shqiptar�ve,por jo kurr� edhe mbrojtjen e tyre. Duke i pasur t� gjitha k�to parasysh, Tahir Meha, i p�rkushtohet furnizimit me arm� dhe dashurin� p�r arm�n vendosi ta p�rcillte edhe te bashk�kohanik�t e tij dhe te gjeneratat e reja. 

 

 M� KUJTOHET� (Pjes� nga ditari)

 

  Isha i ri. N� kull�n ton� u sh�rbeja me kafe apo �aj mysafir�ve q� vinin. N� kull� na vinte shpesh edhe Nebihu me t� bijt�: Tahirin dhe Beqirin. Her�-her� ai vinte edhe me Bajram Zen�n e t� tjer�. Ata zakonisht vinin mbr�mjeve t� vona t� dimrit. Sa hynin brenda i varnin arm�t n� gozhd� e vet, pastaj hiqnin koburet nga brezi dhe i fusnin n�n jast�k. Ndonj�ri e mbante para vetes koburen, s� bashku me tak�min e duhanit, si qelibarin, kutin�, �akmakun, t� cil�n e miklonte leht� me dor�. K�t� veti e ka pasur edhe Adem Jashari, komandanti legjendar, i cili p�r aq sa i miklonte mustaqet krah m� krah, po aq i miklonte edhe arm�t e tij! 

  Kam p�rshtypjen se trimat lindin t� till�, t� till� e kan� fatin dhe vet�m ata ulen k�mb�kryq n� sofr�n e historis�. K�tu do kujtoj vargjet e Drit�rose q� shkruan p�r sofr�n historis�:

 

SOFRA E HISTORIS�

 

N� sofr�n e shtruar t� historis�

Presin t� marrin lug�t t� gjith�,

 

V�shtrojn� thelat dhe duan t� han�

Kurnac�, gryk�s, batak�inj, pehlivan�;

 

Po historia u jep nj� kafe n� k�mb�

Dhe thot� e p�rmbajtur di�ka n�p�r dh�mb�;

 

�Na falni, se presim n� sof�r t� vijn�

Ata q� b�jn� v�rtet� historin�...

 

 

  �sht� varg aq mjesht�risht i goditur prej Drit�roit, sa edhe tmerrsh�m tregon kurnac�t e sot�n q� pa u skuqur fare para popullit ton� i vardis�n �historis�... Por si� tham� m� lart�, historia pret� vet�m b�rsit� e saj!...

  �sht� interesant t� ceket se gozhd�t, apo var�set e arm�ve duhej t� ishin t� ngulitura p�r nga lart�sia n� rrafsh t� barabart�. Nuk guxonte q� nj� arm� t� q�ndronte m� lart� dhe tjetra m� posht� e varur, sepse �koritej� arma! �sht� e mahnitshme, sa respekt i ka kushtuar shqiptari arm�s s� liris� nd�r shekuj! 

  Ata shpesh provonin t� shtinin edhe n� shenj� me arm�t e tyre. K�shuq� n� kull�n ton�, nj� dit�, kishin ardhur, Tahir e Beqir Meha, Ramadan Zeneli e Sherif Musliu. Bislimi- djali i axh�s tim i priti dhe i futi brenda, pas kafes� dhe �ajit filloi biseda rreth arm�ve, se cila po gjuan m� mir� n� shenj� e cila jo! K�shtu q� k�rkuan t� vinin nj� shenj� p�r t� par� se cila arm� do t� ishte m� e sakt� n� qitje. Ishte viti �76. Para dritares s� kull�s, n� nj� larg�si prej rreth 400 metrash, ishte nj� dardh� e trash� qe ne e quanim: �Dardha Shavarine�. Mua ma dhan� nj� rrip brezi dhe nj� let�r t� bardh�. Letr�n e ngjita n� trup t� dardh�s, nd�rsa mbi t� vura rripin e gjer� rreth tre-pes� cm, i cili dallohej leht� mbi letr�n e bardh� q� sh�rbente p�r shenj�. Filluan t� shtinin. Nuk ishte e leht� t� goditej caku. Tahiri tha: "Ma lini mua burra dhe shihni se si q�llohet shenja.� E mori pushk�n i hoqi llozin e saj dhe e shikoi shenj�n p�rmes tyt�s s� arm�s... U ndal p�r nj� �ast, dhe mori frym� thell�. M� pas i vuri llozin pushk�s dhe plumbin n� tyt� dhe e p�rqendroi s�rish shikimin p�rmes sh�njestr�s n� shenj�. E t�rhoqi k�mb�z�n e pushk�s dhe i dha zjarr. Shkova t� dardha dhe e mora rripin me vete. E kishte goditur mu n� mes. U ul dhe u tha t� pranishm�ve: �Besa nuk guxon t� m� rrej as syri e as pushka, se q� t� dy i d�noi," � dhe shp�rtheu gazit.

  Nj� pjes� e familjes sime p�r nj� koh� ka jetuar n� Tamnik t� Mitrovic�s. Tahiri na vizitonte shpesh edhe atje. "N� nj� rast, duke u kthyer nga Mitrovica, � tregonte babai im, � kishim hipur n� nj� qerre kuajsh, tip arabaje dhe po udh�tonim n� drejtim t� Skenderajt. Te vendi i quajtur Faqja e Lemurit, milicia i kishin v�n� pusi Tahirit. I diktoi me koh�. K�rceu nga qerrja dhe u ngjit p�rpjet� Faqes s� Lemurit. Kur arriti n� maj�, nxori koburen nga brezi dhe ia shkrepi tri her� p�rpjet� duke brohoritur: "O-o-o, nuk �armatoset i gjall� Tahir Meha- ore-e-e! �� Milic�t nuk kishin guximin ta ndiqnin, por kishin filluar q� ta k�rc�nonin t� zotin e qerres dhe babain tim, duke ju th�n�: �Kush ishte ai q� e kishin pasur n� qerre, se do t�ju arrestojm� n�se nuk tregoni?! �Besa ju e d�gjuat m� mir� se ne kush ishte, po l�rnani rehat n� pun�t tona," � ua kishin kthyer k�ta. "E ai ja ku �sht�. Shkoni dhe kapeni po desh�t!� "Ikni!" � i kishte urdh�ruar nj�ri nga milic�t duke i k�rc�nuar.

Fisnik�ria e Tahir Meh�s

P�rkund�r t� gjitha rr�fimeve p�r luft�n e shum� trimave dhe p�r ashp�rsit� e jet�s, p�rkund�r rr�fimeve p�r luft�n e gjyshit dhe t� babait, q� Tahiri i kishte d�gjuar qysh n� rinin� e tij t� hershme, p�rkund�r persekutimit q� kishte p�rjetuar ajo familje, burgosjes s� v�llait dhe p�rkund�r kurbetit t� r�nd� e v�shtir�sive t� tjera, Tahiri kishte mbetur njeri me bot� t� pasur shpirt�rore. V�shtir� �sht� t� gjendet ndonj� njeri si ai, i cili do ta ruante qet�sin� e tij t� brendshme shpirt�rore, ndjenjat humane, dhe sensin p�r humor, ashtu si� i kishte ruajtur Tahir Meha. Me gjas� k�t� forc� dhe bot� fisnike shpirt�rore, e kishte trash�guar nga i gjyshi q� kishte qen� i till�. Si i till�, ai q� her�t, pa u hamendur p�r as nj� �ast, u rreshtua me luft�tar�t e liris� p�r vite t� t�ra.

  Nuk ka gj� m� fisnike se kur njeriu jep gjith�ka prej vetes s� tij p�r atdheun e vet. Gjith�ka nga vetja dha edhe i ati i Tahirit, edhe i v�llai i tij, Beqiri, i cili jo vet�m vuajti d�nimin me burg p�r veprimtari politike, por hyri edhe n� radh�t e U�K-s�, ku ra me pushk� n� dor�. I till� ishte edhe Tahir Meha, njeri q� solidarizohej me t� shtypurin, p�r t�i dal� n� ndihm� dhe p�r ta ngritur n� luft� kund�r s� padrejt�s. Tahiri i �doher� i ndihmonte shok�t e vet n� pun�. Ai me d�shir� solidarizohej me t� varfrit. Shpesh ndodhte ta merrte p�rsip�r q� t'ua zgjidhte atyre ndonj� problem, kur nuk u p�rgjigjej ndonj� i �madh�, p�r ��shtje borxhi, ngat�rrese apo ndonj� hall tjet�r.

  �sht� interesant dhe me r�nd�si q� t� p�rkujtohet nj� episod, nga jeta e Mursel Delis�. Ia �ojn� Murselit nj� thirrje p�r t'u paraqitur n� xhandarm�ri, q� ishte me qend�r, n� Kish�n e Deviqit, af�r Llaush�s (kjo kish� kishte luajtur rolin e kasaphan�s p�r shqiptar�t n� t� gjitha koh�rat). Mendohet mir� e mir� se �t� b�nte. Po t� mos shkonte do t'i duhej t� hynte n� luft� me xhandar�t, t� cil�t pa dyshim se do ta rrethonin. T� shp�rngulej p�r n� Turqi, nuk b�nte, nga q� kjo ishte edhe d�shira dhe q�llimi i Serbis�. N� fund vendosi q� t� shkonte n� Deviq. Duke kaluar pran� lagjes Mehaj, takohet me gjyshin e Tahirit. Pasi q� p�rsh�ndeten mes vete, Murseli i tregon hallin. Emini i thot�: "Prit pak k�tu." � Shkon n� sht�pi, e merr pushk�n dhe i thot� Murselit: "Qe besa e shqiptarit, nuk t� lash� vet�m!" � Sado q� Murseli p�rpiqet ta ndal�, nuk ia arrin dot. Shkojn� ne Deviq. Xhandar�t kur e shohin Eminin t� armatosur fillojn� t� b�jn� mend se sa veta t� tjer� t� armatosur mund t� ishin t� fshehur n� malin e af�rt. At�her� i thon�: "Mursel ne t� kemi ftuar q� t� merremi vesh q� tani e tutje t� rrini urt� dhe q� ta nd�rtojm� paqen se mjaft kemi luftuar" � dhe pas nja dhjet� minutash e kishin liruar! A mund t� ket� gj� m� fisnike se gatishm�ria e njeriut p�r t�u sakrifikuar p�r shokun, p�r bashk�komb�sin, dhe p�r atdheun e vet? K�t� mund ta b�jn� vet�m njer�zit e m�dhenj si� ishin ata t� familjes Meha e t� familjes Jashari.

  Pa dyshim se Tahiri kishte marr� shum� nga kjo edukat� familjare. Familja atij i kishte dh�n� nj� bazament t� fort� q� solidaritetin, n� rrethana t� reja, ta perfeksiononte deri n� shkall� t� sakrific�s s� vet�dijshme. Tahiri nuk deshi ta njihte e as t�ia dor�zonte arm�t pushtuesit serb, t� cilit nuk iu kishin n�nshtruar as gjyshi, as babai e as v�llai i tij. Ai nuk u luhat kurr� para sprovave t� m�dha dhe para pengesave t� shumta q� i dol�n n� rrug�t e jet�s. T�r� jet�n e vet u solidarizua me t� shtypurit, me t� varf�rit�, me hallexhinjt�. Ky ishte Tahir Meha shpirtmadh, Tahir Meha fisnik, i cili edhe po t� k�rciste pushka, si� thon�, n� t� kat�r an�, nuk t� linte asnj� her� vet�m. Ai t� jepte kuraj� dhe t� k�shillonte p�r t� mir�. Shpesh u thoshte burrave t� Drenic�s se na duhej shkollimi dhe dituria. P�r r�nd�sin� e femr�s drenicake, ua kujtonte atyre rolin e femrave tona q� kishin z�n� vend n� histori. Ua kujtonte mbret�resh�n Teut�, q� kishte udh�hequr shtetin edhe n� luft�, Noren e Kelmendit, q� kishte vrar� Pashain�, mandej Tring�n, Shot�n, Ganimeten, Margarit�n, Iben e t� tjera, q� krahas burrave kishin luftuar p�r liri. "E sot, ku �sht� femra jon�, n� ve�anti femra drenicare?!" � p�rfundonte ai duke i thelluar rrudhat n� ballin e tij t� gjer�. Mbase k�shtu Tahiri n� thell�sit� e shpirtit t� tij e kishte �nd�rruar nj� fem�r, si figurat e lartp�rmendura, q� ta kishte jo vet�m grua, por edhe bashk�luft�tare e bashkudh�tare n� �ndrrat e jet�s s� tij. Mbase..., por ja q� nuk b�hej �do gj� sipas d�shir�s. Shqet�simi q� s'po e linte nj� trash�gimtar ishte i madh, sepse mir� e dinte se rruga e jet�s s� tij nuk ishte kopsht me lule, por... Kjo e r�ndonte n� shpirt. Ishte i vet�dijsh�m, se p�r ta pasur nj� djal�, t� cilin nuk e pati kurr�, duke u martuar me dy gra, i kishte b�r� padrejt�si bashk�shortes s� tij, q� e respektonte shum�. Edhe pse asnj�her� nuk ankohej, kjo e mundonte. Kur dikush e prekte n� k�t� plag�, ia kthente: �Edhe Azem Bejta i ka pasur dy gra dhe nuk la djal� mbrapa, por Kosov�s i la emrin dhe historin� e luft�s p�r liri. Po ne, burra, �do t�i l�m� Kosov�s?" � Ishte pyetja m� brengos�se e k�tij trimi, e k�tij e atdhetari, q� p�r ta par� Kosov�n t� lir�, u b� theror, iku nga kjo bot�, q� si t� thuash ende pa e shijuar si duhet, me vet�m 38 vitet e jet�s. Iku nga kjo bot� me breng�n e nuk e pati nj� djal� q� ta l� mbrapa, q� ishte edhe d�shir� e tij...nuk la djal�, por ai iku i qet� se mbrapa la kushtrimin e arm�s lirilajm�ruese, la shok�t, pasuesit e tij, q� i hap�n rrug�n asaj pranver� t� bukur studentore, t� asaj pranvere t� madhe q� erdhi m� me shum� lule se kurr� p�r d�shmoret e Kosov�s e se bashku me ta edhe p�r Tahirin! 

 

 


Tahiri e urrente pushtuesin dhe sh�rb�tor�t e tij

 ISHA STUDENT - (Pjes� nga ditari) 

 

Kisha marr� pjes� vazhdimisht n� demonstrata. T� pakt�n isha munduar q� t� isha prezent kudo. Me Tahirin u takova diku rreth 4 apo 5 prillit n� nj� mal mbi Mehajt. U p�rsh�ndet�m dhe u ul�m pran� nj� gardhi. "Nuk t� l�shoj, -m� tha, � pa m� treguar p�r t� gjitha ato q� po ndodhin.� I interesonte p�r �do gj�, madje n� imt�si. Donte t� dinte si ishin zhvilluar ngjarjet. A kishte shum� t� vrar� e t� plagosur. A kishte shum� t� arrestuar. A po solidarizoheshin qytetar�t me student�t. A kishte sht�n� n� demonstrues ve� milicis� edhe ushtria jugosllave? Pyeste se si jan� sjell� milicia shqiptare me student�t. Ai kishte d�gjuar edhe p�r rastin �Delibashiq!� (Delibashiqi nga dritarja e sht�pis� s� tij kishin sht�n� me arm� mbi demonstruesit dhe kishin vrar� dy student�). etj. Kishte d�gjuar p�r p�rkujdesjen e sh�rbimit mjek�sor ndaj demonstruesve, p�r pjes�marrjen e femr�s shqiptare krah burrave dhe p�r rolin aktiv t� saj, etj. Kur m�soi p�r t� gjitha k�to, mori frym� thell� dhe tha: �Po q� besa, ka trima Kosova ore!� � dhe e shtr�ngoi fort mauzerin e tij sa iu skuq�n gishtat e dor�s. 

  N� shpirtin e Tahirit kishte z�n� vend dashuria e madhe p�r at� l�vizje t� fuqishme dhe urrejtja p�r armikun shtyp�s q� kishte b�r� gjith� ato vrasje e plagosje. Tahiri ishte i prer�: "Me pushtuesin serb duhet luftuar. Nuk ka rrug� tjet�r p�r ta fituar lirin�. Mir�po, si do t'ia b�jm� me sh�rb�tor�t e tij? " � shtroi pyetjen p�r t� cil�n aty p�r aty e dha edhe p�rgjigjen: "T� gjith� ata q� me vet�dije jan� futur n� sh�rbim t� pushtuesi dhe punojn� kund�r atdheut t� vet, nuk duan m� pak se pushtuesi!" M'u duk sikur ato informata q� ia dhash� ia leht�suan shpirtin. N� t� ndar� v�rejta sikur iu zbeh ca fytyra e tij ezmere. Pesh�n e atij shikimi, q� ma drejtoi si kurr� m� par� e ndiej edhe sot,njashtu si t� shtr�nguar�n q� ma b�ri n� krahun tim rinor, duke m� p�rqafuar kur u ndam�

  EKCESET E TAHIRIT ME PUSHTUESIN

 

  Tahiri po hynte n� faz�n e veprimtaris� s� tij shum� serioze. Ishte shum� i vendosur dhe i paluhatur n� arritjen dhe realizimin e aspiratave. Iu kishte p�rkushtuar q�llimit, prandaj punonte pand�rprer�. 

  Ai ishte i vet�dijsh�m se ishte e domosdoshme dhe e shenjt� t� luftonte p�r lirin� e atdheut. Tahiri q� e kuptoi k�t� shum� mir�, kurr� nuk ngurroi t� vepronte nat� e dit� pa dashur t�ia dinte p�r epilogun. Nuk kalkuloi kurr� me gj�rat si� i �elaboronin� disa, q� lufta ua ka prishur kumbarit� me pushtuesin. Kurr� nuk ra n� grack�n e atyre, t� cil�ve edhe sot nostalgjia p�r at� koh� t� �bekuar� ua g�rryen mushk�rit�. Asnj�her� nuk u pajtua me "filozofin�" se liria do t� vinte m� shpejt e m� mir� sikur t� mos luftonin. Ai thoshte prer� e qart�: "Liridash�sit nuk e l�n� pun�n n� dor� t� fatit. Ata me angazhimin dhe guximin e tyre i prijn� fatit q� sjell dashurin� mes njer�zve, t� drejt�n p�r t� jetuar t� lir�, paqen dhe mir�qenien. Ata nuk iu besojn� th�nieve t� kota si: "Zoti e b�n� mir�!� Tahiri me shembullin e tij dhe me koburen e tij, sikur edhe paraardh�sit e tij, e goditi �ndrr�n e gjat� t� pushtuesve jugosllav� p�r Kosov�n. Ai u bashkua me ta, q� po e zgjonin popullin ton� nga ai gjum� i r�nd� qe e kishte kapluar. Demonstratat studentore dhe pushka lajm�tare e Tahir Meh�s ishin t�rmeti m� i fuqish�m q� e godit�n n� themel ish-Jugosllavin� q� nga Lufta e Dyt� Bot�rore e k�tej. Nga ky termet ish-Jugosllavia do t� shkat�rrohet. Kosova do t� b�het varr i pushtuesve serbo-sllav�!

  Veprimi konkret i Tahir Meh�s filloi me mosbindjen dhe kund�rshtimin ndaj organeve t� pushtetit,ai thoshte: �Un� nuk e njoh� kralin Tito. ai �sht� pushtues p�r mua. K�shtu duhet ta trajtojm� t� gjith� ne q� e duam lirin� e vendit ton�!� Tahiri tanim� nuk dilte pa arm� askund. K�rkes�s s� milicis� p�r t� dor�zuar arm�t nuk i bindej. Rezistonte me to kur ata i zinin rrug�n. Edhe sh�rbimi i UDB-s� e kishte kuptuar seriozisht se me Tahir Meh�n mund t� flitej vet�m me pushk�! Prandaj nuk guxonin q� t�i shkonin n� sht�pi p�r ta kontrolluar. Ata edhe n� rrug� tani m� nuk donin q� t� takoheshin me t�. Ata tentonin ta kapnin n� befasi,p�rndryshe i bishtnonin ndeshjes ball� p�r ball� me te. Pasiq� e kishin v�rejtur se m� Tahirin nuk i delet leht�!...

  P�r ironi t� fatit, gj�rat ndodhin nganj�her� edhe kund�r vullnetit t� njeriut. Tahiri kurr� nuk kishte dashur q� t� ket� probleme me shqiptar�. Me k�mb�ngulje u kishte ikur kurtheve, sado q� kishte pasur ndonj�her� edhe provokime po nga vet� shqiptar�t e �ndersh�m�, si� i quante at�bot� Serbia sh�rb�tor�t e saj. Me gjith� kujdesin q� Tahiri kishte treguar p�r t�iu ikur k�tyre kurtheve, nuk ishte e mundur. N� fillim t� pranver�s s� vitit 1979, Tahiri ishte duke shkuar n� mulli p�r t� bluar drith� me qerre q� e t�rhiqnin qet�. Rrug�s sa nuk e shtypi me gjith� qet� nj� fugon q� erdhi me shpejt�si t� madhe. Fatbardh�sisht, edhe pse e nxori krejt nga rruga e asfaltuar, nuk pati pasoja serioze. Tahiri ngrit�t me shpejt�si dhe e shan shoferin e fugonit i cili as q� kishte zbritur p�r t� par� se �'kishte b�r� as p�r t� k�rkuar falje! Ai sapo e d�gjoi Tahirin, zbriti nga makina duke iu k�rc�nuar: �A e di ti kujt po i thua a je normal?� Fillon kacafytja. Si p�rfundim, shoferi i fugonit, q� paska qen� i v�llai i kryetarit t� komun�s s� Skenderajt, shkon i rrahur e i p�rgjakur n� Skenderaj. 

  Nuk u desh shum� dhe u p�rhap lajmi: "I pabinduri, Tahir Meha, po ngre dor� edhe kund�r pushtetit. E paska rrahur edhe t� v�llain e kryetarit!" Fillimisht Tahirit i erdhi keq p�r k�t�, dhe tha: "Dreq o pun�, si po m� thyhen k�to gj�ra n� dor�, si me qen� t� akorduara!... Kaq shum� po mundohem t�u ik� incidenteve, por...! P�r m� se tre muaj Tahiri nuk zbriti n� Skenderaj ku zakonisht dilte dit�ve t� h�na, kur ishte edhe dit� tregu. Pas tre muajsh filloi t� duket rrall� dhe me shum� kujdes, ngase e dinte se do t� plaste sherri. Megjithat� njeriu i gjall� duhet t� jetoj�. Ai kishte nevoj� p�r furnizim me gj�ra t� p�rditshme si edhe t� tjer�t. �sht� interesant se as organet e sigurimit p�r k�t� rast, Tahirit, nuk i shkuan n� sht�pi, as nuk i d�rguan ftes� q� t� paraqitej n� milici! Kjo heshtje po e habiste edhe Tahirin. Ata e kishin b�r� k�t� enkas. P�rgatitnin nj� kurth, andaj donin q� edhe Tahiri t� besonte se ajo pun� ishte harruar.

 ARRESTIMI APO KIDNAPIMI I TAHIR MEH�S N� SKENDERAJ

 

  Ishte pjesa e dyt� e vitit 1979. Tahiri kishte dal� n� Skenderaj si zakonisht p�r nevoja t� familjes si dhe p�r ta takuar ndonj�rin nga shok�t apo miqt�. Si i kujdessh�m q� ishte, e v�rejti, se at� dit� nuk do t� kalonte mir�. Disa civil� po e p�rcillnin si hije! Ishte mu n� qend�r t� qytetit dhe nuk e kishte t� leht� q� t� t�rhiqej. N� moment grumbullohen shum� milic� dhe e rrethojn�. Shteg p�r t'u larguar nuk kishte. T� hapte zjarr, nuk ishte moment i p�rshtatsh�m. Nuk u zmbraps. Me vendosm�ri dhe neveri ua t�rhoqi v�rejtjen milic�ve: "Ju zagar� t� Jugosllavis�, mos u afroni se do t� gjeni belan�!� Me shpejt�si t� madhe erdhi edhe nj� makin� milicie me forca t� tjera shtes�. Filloi p�rleshja. Ishin mbi 15-t� milic�. E sulmuan Tahirin. E p�rgjak�n. E lidh�n. E posht�ruan! E rrah�n aq keq, mu ne qend�r t� qytetit, para qytetar�ve dhe e fut�n pa ndjenja n� makin�. E d�rguan n� stacionin e milicis� s� Skenderajt duke u shfryr� edhe m� tutje mbi t�. 

  Ata e kishin goditur Tahirin me grushte, shqelma, shufra gome, me kondak� pushk�sh e revolesh.... E kishin mbuluar me gjak! Nj� d�shmitar i rastit kishte th�n�: "E rrah�n nj�rin aq fort�, sa nuk besoj se ka p�r ta zan� m�ngjesi t� gjall�! P�r zotin, k�ta milic�t tan� jan� hallakat� mendsh krejt. Desh e mbyten njeriun. Ai milici serb, ve� k�qyrke e m� dor� nuk e prekte!� Milici serb s'kishte pse ta prekte. Pun�n e tij po e b�nin shqiptar�t! Ai po i shikonte se cili nga sh�rb�tor�t ishte m� i denj� p�r sh�rbime t� tilla.

  Tahirin e kidnapuan n� mes t� Skenderajt, pik�risht dit�n e tregut, n� prani t� shum� qytetar�ve. At� e lau me gjak milicia e Serbis�, duke dashur q� me k�t� �shembull� t�i jepte mend �miletit� se kush e kund�rshton pushtetin e Jugosllavis� dhe kush nget organet e tij k�shtu do ta p�sonte! K�shtu u kishte th�n� milici serb t� pranish�mve, sapo e kishin futur Tahirin n� makin�, dhe para t� gjith�ve i kishte p�rg�zuar milic�t: "Bravo momci, idemo!�- q� d.m.th.: �Ju lumt� djem, shkojm�!"

  Torturat mbi trupin e Tahirit nuk kishin pushuar me kaq. Ato kishin vazhduar p�r tri dit� me radh� edhe n� stacionin e milicis� s� Skenderajt. Pastaj p�r m� se nj� muaj rresht n� UDB-n� e Mitrovic�s, deri n� at� shkall�, sa ia kishin thyer edhe brinj�t! Tahirin e kishin mbajtur gjasht� muaj rresht n�n hetime. E kishin pyetur p�r t� gjitha, q� nga gjyshi e babai e deri te i v�llai e nipat. E kishin pyetur se me k� shoq�rohej. E kishin pyetur p�r bisedat, p�r arm�t, prej nga furnizohej ai me to. Pastaj e kishin pyetur p�r jet�n e tij n� kurbet, me k� ishte takuar atje dhe pse e kund�rshtonte k�t� pushtet. N� fund fare e kishin k�rc�nuar: �A e di se ne edhe mund t� t� vrasim! T� marrim e t� qesim n� mal n� kufi me Shqip�rin� dhe themi se t� ka vrar� roja duke e kaluar kufirin.T� varim e themi se e ka varur veten ngase nuk ke mundur q� ta p�rballosh burgun.� etj. Tahirin e torturonin gati �do nat�. Donin ta shkat�rronin edhe psikikisht. Megjithat� ai u rezistoi t� gjitha torturave me shpres�n e madhe se nj� dit� do t� hakmerrej p�r t� gjitha t� ligat q� po i b�nin atij dhe q� iu kishin b�r� atdhetar�ve tan� m� her�t. 

  Pas m� se gjasht� muaj hetimesh, n� munges� faktesh t� tjera, Gjykata e Qarkut t� Mitrovic�s, me urdh�r t� UDB-s�, e d�noi me nj� vit burg, duke e l�n� t� lir� deri n� fuqizimin e l�nd�s. Tahiri nga burgu doli me sh�ndet t� rr�nuar dhe me nj� dhembje t� madhe n� gjoks. Iu desh koh� p�r ta marr� veten plot�sisht.

   

P�R T� GJALL� M� NUK DOR�ZOHEM - (Pjes� nga ditari)

 

  Befasit� jan� interesante dhe t� pap�rs�ritshme. Po at� dit� q� ishte liruar Tahiri nga burgu, jam takuar me t�! Nga Prishtina at� dit� pata shkuar n� Mitrovic�, prej nga e mora autobusin p�r n� Skenderaj, n� t� cilin kishte qen� edhe Tahiri, i cili nga burgu po kthehej n� sht�pi. N�se nuk gabohem ka qen� fundi i janarit ose fillim shkurtit t� vitit 1980. Derisa isha n� autobus Tahirin nuk e kisha v�rejtur fare. Sa zbrita nga autobusi,pas pak mora drejtimin p�r n� fshatin Prekaz. Para meje pash� duke ecur nj� njeri me nj� valixhe t� vog�l n� dor�. Shikonte her�-her� mbrapa dhe ecte ca si shpejt. E shpejtova hapin q� ta takoja, p�r t� b�r� nj� cop� rrug� me t�. Nga mbrapa i dukej koka e rruar t� cil�n nga t� ftohtit mundohej ta mbronte me jak�n e xhaket�s. Rrobat nuk i kishte t� trasha, p�r at� stin� t� ftoht� dimri dhe ishte pa pallto?! "Kush do t� jet� ky vall�?" � thash�, me vete. Veshja jo e zakonshme dhe pamja disi e �uditshme, ma shtoi edhe m� tep�r kureshtjen. Arrita krejt af�r tij dhe e p�rsh�ndeta: �A mujte or burr�?� Ai nuk u p�rgjigj! Kur e pash� mir� n� fytyr�, e njoha: "Eh Tahir!" � i thash� me nj� z� q� me doli ashtu pa e kuptuar as vet. Edhe ai me pa dhe si me ndrojtje, duke u kthyer nga un� m� tha: "O, ti qenke!�- dhe u p�rsh�ndet�m. Ishte ca si von� dhe sa kishte filluar t� err�sohej. "S�t� fola kur me thirre � m� tha, nga se thash� me vete mos ma kan� l�shuar ndonj� zagar q� t� m� p�rcjell�. E kisha nd�r mend q� sa t�i kalojm� Jasharajt me t� z�n� e me t� b-a-a�!" � pastaj ia dha gazit me nj� t� qeshur, e cila nuk m� ngjau me t� qeshurat e tij t� m�parshme...

  Duke e pyetur p�r dit�t e burgut si dhe p�r peripecit� q� kishte kaluar, v�rejta se filloi t�i vinte n� vend shk�lqimi i fytyr�s q� i kishte humbur paksa. V�rtet ishte zbehur shum�, mbase nga q�ndrimi i gjat� mbyllur n� burg. Ia dhash� shallin tim, me t� cilin e mb�shtolli kok�n. Ia mora edhe at� valixhe t� vog�l nga dora dhe vazhduam rrug�n. Kishim diku t� udh�tonim rreth tridhjet� minuta n�p�r rrug�n q� p�r tek Mehaj kalonte p�rmes lagjes Jasharaj. Nj� balt� e p�rzier me bor� b�nte q� t� na rr�shqisnin k�mb�t. Ai po ndiente nj� lodhje dhe nuk po ecte m� si� kishte ecur dikur. Ishte t�r� mllef. Rreth shtat� muaj hetime, tortura, qeli, ushqimi i dob�t, pa rroba, pa shtroj� e mbuloj� t� duhur, dhe p�r �shp�rblim�dy brinj�t e thyer! I kishte humbur forca fizike dhe kondicioni qe e kishte pasur m� par�. 

  B�m� ca rrug�. Tahiri nuk po fliste shum�. E kuptova se e kishte t� v�shtir�. Ajo q� i kishte ndodhur po e g�rryente p�rbrenda. Dikur m� tha: "Ti ndoshta ke d�gjuar se si Tahir Meh�n n� mes t� Skenderajt e kan� mbuluar me gjak!� Mu duk sikur nxirrte zjarr nga goja! "S�ka gj�. �sht� "hyqymet," � i thash�, ngase ai k�shtu e quante pushtetin arrogant t� pushtuesit Serb. "Hyqymeti, thon�, nuk t� korit!� � i p�rdora k�to shprehje pa i peshuar se sa ishin me vend. "Po mor djal�, � ma ktheu, � ai �sht� hyqymet, por hyqymet i huaj e jo yni. Ky t� korit dyfish, se �sht� hyqymet pushtues!� ǒti thoshja? Biseda m'u nd�rpre. N� at� moment po kalonim af�r kull�s s� vjet�r t� Shaban Jasharit. Ishte err�suar dhe mu n� at� �ast u nd�rpre edhe rryma. Tahiri m� pyeti: "A i ke par� k�ta t� Shabanit si jan�? "Mixh�n Shaban e shoh ndonj�her�. Ademin m� shpesh, nd�rkaq Hamz�n ka koh� q� nuk e kam par�- i thash." 

  - "K�ta jan� trima dhe burra t� mir�, mos harro�- i m�shoi z�rit ai...

  Erdhi koha t� ndaheshim. Ai po merrte drejtimin e lagjes Mehaj, nd�rsa un� at� t� Nezajve. I zgjata dor�n. Hoqi shallin nga qafa dhe ma zgjati. "Mbaje!" � i thash� "Jo, � tha, � n� asnj� m�nyr�! Tani mb�rrina, do edhe dhjet� minuta rrug�. Ty t� faleminderit p�r rrug�n qe e b�m� bashk�. Un� djali i mir�, i kisha marr� rrobat e dimrit. Para se t� lirohesha, m�i kishin sjellur familja, por ata t� UDB-s� nuk m�i dhan�. M� than�: "K�shtu ke p�r t� shkuar n� sht�pi n� m�nyr� q� t� kuptosh se ka hyqymet k�tu q� t� l� �n� t� linta�! Ja k�shtu i than� ata Tahir Meh�s- djalooo!� � k�t� o-n�, sikur e zgjati aq sa i doli mllefi. Ma dha dor�n, duke m� th�n�: �T� fala Bislimit, dhe thuaj se Tahir Meha p�r t� gjall� m� nuk dor�zohet!�...

  Edhe tani pas sa viteve, sa her� qe kaloj aty ku ndahet rruga p�r n� drejtim t� lagjes Mehaj dhe Brahaj e Nezaj, m� kujtohen fjal�t e tij: �Tahir Meha, p�r t� gjall� m� nuk dor�zohet!�...

  Ai v�rtet e kishte vendosur p�r t� vdekur, por jo p�r t� hyr� m� i gjall� n� duart e UDB-s�.

Tahir ishte nd�r t� rrall�t, q� i kam takuar n� jet�, q� flasin me guxim dhe me koh�. Fliste pak dhe krejt natyrsh�m. I parashikonte proceset, meq� e njihte mir� realitetin dhe nuk i frik�sohej v�shtir�sive dhe rreziqeve. Megjithat� ai jet�n kurr� nuk e n�n�monte,p�rkundrazi ai at� e vler�sonte m� shum� nga t� tjer�t,ngase e maste at� m� kandarin e pesh�s s� liris�.

   

 TENTIMI I DYT� P�R ARRESTIM

 

  Tahiri ju p�rvesh pun�ve t� sht�pis� t� cilat gjat� koh� nuk i kishte prekur me dor�. Priste dhe p�rcillte miq q� vinin p�r ta vizituar me rastin e lirimit nga burgu. N� k�t� m�nyr� Tahir Meha po i kalonte dit�t dhe po i sh�ronte plag�t q� ia kishte shkaktuar burgu. Disa njer�z t� ligj mendonin se ai kishte �mbledhur mend�. Thoshin si n�n hund�: �I paska b�r� mir� burgu!� Tahiri i d�gjonte k�to fjal�, por s'e kishte nd�r mend t� merrej me ta. Ai e kishte t� qart�: pun� kishte me pushtuesin dhe me ask� tjet�r. Nuk merrej me gjepura. At� nuk e kishin luhatur torturat e r�nda e jo m� pallavrat e njer�zve t� dob�t. Torturat n� burg ia kishin shtuar edhe m� urrejtjen ndaj pushtuesit. Sa her� q� i kujtonte ato shfrynte me mllef: "Ah, pushtues i posht�r! Ah, gjakpir�s! Do t� vij� dita!" 

  Tahiri s� shpejti solli nj� arm� tjet�r n� vend t� asaj q� ia kishte marr� milicia. Pasi u kujdes edhe p�r ato arm� q� i kishte fshehur n�p�r vende t� ndryshme, vendosi t� merrej me pun�t q� ishte detyruar t'i nd�rpriste p�r shkak t� vuajtjes s� burgut. 

  Pranvera po ndiqte ngadal� stin�n e dimrit. Natyra kishte filluar t� shp�rthente me mij�ra ngjyra. Se bashku me t� edhe njer�zit po l�viznin m� gjall�, m� haresh�m dhe m� krenar se kurr�. Di�ka po l�vizte, di�ka q� nuk po shihej, por q� po ndihej! N� kopshte, n� ara, n� fusha�kudo shihej gjall�ri ishte pranvera e hershme e vitit 1980. Sa e bukur q� �sht� jeta, mendonte Tahiri i magjepsur nga kjo mrekulli, � por aq neverit�se e p�rbuz�se �sht� ajo kur t� mungon liria! Natyrisht se edhe Tahiri e donte jet�n, mbase m� shum� se t� tjer�t, por ai nuk e donte jet�n e robit, prandaj e sfidonte pushtuesin �do dit� nga pak dhe n� �do m�nyr� t� mundshme!

  Pranvera ato dit� v�rtet po e k�rkonte dor�n e Tahirit. Duhej mbjellur drithi n� ara, duhej punuar kopshti, duhej korrur bari n� livadhe, duhej thurur gardhi... Duhej p�rgatitur �do gj� n� at� pranver�, n� m�nyr� q� njeriu pun�tor t�i g�zohej vjesht�s q� do t� pasonte. K�t� po mendonte Tahiri, kur nj� z� pushtetari e thirri t� dera. Tahiri doli dhe e p�rsh�ndeti. Ngase nuk e njihte e ftoi q� t� futej brenda. "Jo, ta kam sjell� k�t� let�r! Duhet ta n�nshkruash." � i tha ai dhe iku. Tahiri e mori letr�n dhe e lexoi. I kishte ardhur ftesa p�r t� vajtur n� burg, p�r ta vuajtur pjes�n e dyt� t� d�nimit! I shkoi buza n� gaz dhe tha me vete: "Pa shih, se �ka mendon UDB-ja. Tani kur �sht� vlugu m� i madh i pun�s, kur un� duhet ta siguroj ekzistenc�n e familjes, do t� m� ngujoj�! Jo!� � tha prer� Tahir Meha dhe e shqeu at� let�r cop�-cop�, duke e flakur tutje si nj� t� lig� t� urryer. 

  Dit�t po kalonin dhe Tahiri po vazhdonte pun�n e vet pa e prishur fare terezin�. UDB-ja po priste reagimet e para t� Tahirit. Ai koh� pas kohe dilte n� Skenderaj, koburen e mbante n� brez dhe granatat n� xhepa. Ishte i vendosur. Dat�s, n� t� cil�n duhej t� lajm�rohej n� milici t� Skenderajt, i kishte kaluar afati dit� m� par�. Milicia po b�nte plane t� reja. Ajo e kishte kuptuar fare mir� se Tahiri nuk kishte �mbledhur mend�. 

  Me 28 prill, Tahiri kishte zbritur prap� n� Skenderaj. Shpejt e shpejt mbaroi ca pun� q� kishte dhe po ngutej q� t� kthehej p�r n� sht�pi. Diku rreth or�s 14: 00 i afrohen fillimisht dy milic� dhe i thon� se kishin urdhrin p�r ta arrestuar. Tahiri i pa dhe pa t� keq u tha: �Ikni, se po ju marr n� qaf�. Le t� vijn� t� tjer�t t� m� arrestojn�!" Sa pa u mbaruar fjal�t, disa milic� t� tjer� i nxor�n revolet, duke e k�rc�nuar Tahirin q� t� mos kund�rshtonte se ishte i arrestuar. Tahiri pa e humbur gjakftoht�sin� fare u thot�: "Jo, jo, e keni gabim. Mbase ndonj� tjet�r po, por Tahir Meh�n jo, nuk mund ta arrestoni!" K�rceu shpejt p�rtej rrug�s. N� nj�r�n dor� shtr�ngoi revolen, n� tjetr�n granat�n, por nuk shtiu. Milicia, sipas urdhrit t� udh�heq�sit t� tyre, hapi zjarr n� Tahirin. �sht� e pap�rshkrueshme, tregonin d�shmitar�t e shumt�, se si gjith� ata plumba n� drejtim t� tij, pos nj�rit q� e kishte kapur n� k�mb�n e djatht� mbi gju,t� tjer�t nuk e kishin q�lluar! "Tahiri, � rr�fenin d�shmitar�t, � nuk p�rkulej, fare nuk ruhej! Q�ndronte krenar dhe n� k�mb�. Thuaja se asgj� nuk po ndodhte. Edhe pse ishte i plagosur n� k�mb�, ecte krejt normal dhe qet�! Kur e mori rrug�n p�r n� drejtim t� Llaush�s dhe u largua ca nga qendra e Skenderajt, disa milic� filluan ta ndiqnin mbrapa me t� sht�na. At�her� Tahiri u pozicionua pas nj� traktori dhe filloi t� shtinte n� drejtim t� tyre. Milic�t ia dhan� vrapit dhe k�shtu u krijua nj� pamje sa tragjike aq edhe komike. Milic�t q� po iknin ngat�rroheshin n� k�mb�t e veta. Disave u shkonin kapelat p�rtok� e disa t� tjer� ishin b�r� krejt pluhur duke u rr�zuar n� t� ikur. U hap fjala si era: "Tahir Meha mu n� qend�r t� Skenderajt i ndoqi milic�t si lepujt!"

  Tahiri u zdorgj ngadal� kodr�s mbi Skenderaj, n� drejtim t� Llaush�s. Mbr�mjen e kaloi n� Klin� t� Ul�t t� familja e Imer Ibishit. At� nuk e brengosi shum� ajo q� kishte ndodhur n� Skenderaj. Ishte p�rgatitur p�r takime t� tilla. Tani e tutje Tahirin po e priste nj� jet� krejt tjet�r, jeta prej ilegali. P�r pak koh� q�ndroi n� Klin� t� Ul�t, pastaj n� Qubrel t� Zek� Fazlija e n� Rezall� t� Ragip Delia. M� pas n� Verboc t� Habib dhe Jonuz Shala e m� shum� kishte q�ndrua n� kull�n e Ahmet Kodr�s. Tahiri s� fundi vendosi t� q�ndroi n� sht�pin� e vet, ku e kaloi koh�n m� t� gjat�, deri sa edhe ra.

   

  Q�NDRIMI I TAHIR MEH�S P�R DEMONSTRATAT E VITI 1981

 

  Tahir Meha kishte mbushur vitin q� po b�nte jet� ilegale, kur n� Kosov� shp�rthyen fuqish�m demonstratat e 11 e 26 marsit, t� 1 dhe 2 prillit t� atij viti. Demonstratat, me p�rmasat q� mor�n, i befasuan pushtetmbajt�sit jugosllav�. Ata ishin z�n� t� pap�rgatitur, p�r t� p�rballuar t�r� k�t� vlim revolte t� popullit shqiptar e cila ishte mbledhur l�msh nga mizorit� dhe barbarit� e atij regjimi. Federata jugosllave u zu ngusht� dhe u luhat. E verbuar nga padrejt�sia dhe lakmia p�r t'i mbajtur t� tjer�t n�n sundim, t� vetmin shp�tim gjeti n� ushtrimin e dhun�s mbi demonstruesit shqiptar�. Maltretimet, demolimet, arrestimet, plagosjet, vrasjet, diferencimet etj., jo q� ndihmuan gj�, por e thelluan edhe m� kriz�n politike dhe ekonomike n� Kosov�. Frazeologjia boshe e ish-Jugosllavis�, mbi t� ashtuquajtur�n bashk�jetes� e vet�qeverisje socialiste, doli p�r lendin�. Para gjith� bot�s bashk�kohore Jugosllavia nxori n� shesh fytyr�n e v�rtet� t� atij regjimi antishqiptar.

  Demonstratat e vitit '81 ngjall�n shpres�n te qindra e qindra atdhedash�s t� cil�t me vite t� t�ra e kishin pritur nj� dit� t� till�! Ata kishin pritur me vite nj� shp�rthim t� popullit t� vet, ashtu si� e presin skamnor�t shp�rthimin e rrezeve t� diellit pranveror. Edhe Tahiri, edhe pse i kishte pritur, ishte mahnitur nga k�to ngjarje. Ai, q� p�r shkak t� padrejt�sis� dhe rob�ris�, nuk kishte mundur t� shkollohej, nuk kishte mund�si t� dinte se �'po zihej n� mesin e student�ve. L�vizjet e kufizuara, dhe jeta e thell� n� ilegalitet, po ashtu ia kishin pamund�suar q� t� kishte informacione t� mjaftueshme mbi rrjedhat e l�vizjes studentore q� i p�rgatiti demonstratat e asaj pranvere. Lajmi p�r k�to demonstrata, p�r Tahir Meh�n, t� cilin karakteri i tij kryengrit�s e kishte shtyr� q� t� b�nte rezistenc� individuale kund�r pushtuesit, ishte nj� g�zim i madh. Pra, n� rrug�n q� ai kishte zgjedhur, m� nuk ishte vet�m.

TAKIMI I FUNDIT - (Pjes� nga ditari)

 

  Ishte kjo hera e fundit qe e takova Tahir Meh�n p�r t� gjall� t� tij. Ishte shum� i g�zuar dhe t�r� emocione. Tani kishte m� shum� informacione. Po e ndiente dhe po e shihte se populli yn� me fuqin� e vet, v�rtet kishte tronditur pushtetin shtyp�s. Pyetjen e par� q� ma b�ri ishte: "A thua mor djal�, �ka po thot� Shqip�ria? Pse nuk po ndihet ende!?� U zura ngusht�. V�rtet nuk dija se �ka t'i thosha. Ishte 7 prilli dhe Shqip�ria zyrtarisht ende nuk ishte prononcuar?! (Komentin e par�, i cili na forcoi e na dha zem�r e fuqi t� pap�rshkrueshme, ajo e dha t� nes�rmen, m� 8 prill). I thash�: "Baca Tahir, Shqip�ria nuk ngutet, por kur t�ia b�j bam�, do t�ia b�j� p�rnj�mend!� "As q� dyshoj, � ma ktheu, � por e kam ngase nuk po m� pritet mor djal�. Un� jam i gatsh�m q� Kosov�s t'ia fal jet�n time. At� dit� po e pres. Tani, kur po e shoh se populli �sht� n� t� mbar�n dhe n� t� drejt�n e tij, un� jam b� me krah�! Ta dish, un� jam me ju. Do t� shkrihem i t�ri. Jam i gatsh�m, si Oso Kuka, t� digjem n� flak� t� barotit, vet�m e vet�m q� t� �lirohemi prej k�tij pushteti shtyp�s e gjakatar. K�tu n� zem�r me ka therur kur kam d�gjuar p�r vrasjen e atyre student�ve. Ta dini, do tua marr hakun kat�rfish!� Kur u ndam� m� porositi: "Mos u ndalni. Vet�m punoni, vet�m punoni. Dita jon� patjet�r do t� vij�! P�r �do nevoj�, mos i harro dyert e Tahir Meh�s," �m� tha, duke m� r�n� leht� me dor� supeve. 

  Fitova p�rshtypjen se k�to demonstrata e kishin b�r� Tahirin m� t� ri, m� optimist, m� t� fuqish�m. Liria e Kosov�s tani po dukej n� horizont, m� her�t se sa kishin menduar disa! 

Diferencimet ideo-politike n� Kosov�

  Pas shp�rthimit t� demonstratave n� Kosov� filloi procesi i diferencimit dhe i d�nimit t� pjes�marr�sve dhe p�rkrah�sve t� tyre. LKJ-ja kishte filluar fushat� t� eg�r, duke dashur q� shqiptar�t t�i goditt� r�nd�. Disa filluan t� luhaten, mir�po Kosova kishte edhe atdhetar� t� devotsh�m, q� s'donin t'ia dinin p�r rrezikun. Dhe pik�risht duke u mb�shtetur n� veprat e k�tyre burrave t� m�dhenj, Kosova dhe populli shqiptar n� p�rgjith�si, sot ka p�r se t� mburret me historin� e tij. I till�, ishte edhe Nebih Meha, q� nuk pranoi p�r asnj� �ast q� t� distancohej as nga demonstratat e student�ve e as nga biri i tij Tahiri. Madje ai nuk u distancua as at�her� kur duhej ta zgjidhte rrug�n mes jet�s dhe vdekjes! T� rrall� jan� shembujt n� historin� e popujve, si� ka ndodhur nd�r ne, kur burri, qoft� babai me t� birin, shoku me shokun, v�llai me v�llain, apo me bashk�luft�tarin, thot�: �Jo besa nuk po dor�zohem, por dua t� vdes se bashku me t�!� Raste t� tilla si t� Nebihut, nd�r ne, m� her�t e m� von�, kemi me dhjet�ra. R�nia heroike e Rexhep Mal�s dhe e Nuhi Berish�s, Afrim Zhitis� dhe Fahri Fazliut, Fehmi e Xhev� Lladrovcit, Adem legjendarit me gjith� familje, jan� akte t� periudh�s m� t� re n� historin� ton� t� bujshme. K�to akte heroizmi t� popullit ton�, q� jan� kuror�zuar me lavdin� e r�nies legjendare p�r liri, i l�n� n�n hije edhe aktet m� heroike t� veprave m� t� lashta t� Danteve e t� Homer�ve t� t� gjitha kulturave dhe p�rpjekjeve t� njer�zimit p�r liri gjat� gjith� historis� s� lasht� t� njer�zimit,qoft� e shkruar e qoft� legjend�. 

  Nebih Meha, n� rrug�n e v�shtir� t� p�rpjekjeve p�r liri, kurr� nuk u hamend: "Un� nuk e gjykoj birin tim, p�r rrug�n q� ka zgjedhur, nuk i gjykoj demonstratat, q� paraqesin p�rpjekjet tona p�r liri. Demonstruesit jan� bijt� tan�. Po i gjykova ata, do ta gjykoj edhe Tahirin tim. Un� jam deri n� vdekje me popullin tim!�. Hapur e kund�rshtonte diferencimin dhe apelonte te bashk�koh�sit q� t�i p�rkrahnin student�t. "Student�t jan� ardhm�nia jon�. Ata din� se �ka duan dhe �ka b�jn�. Jo q� duhet t'i d�nojm�, por duhet t�i p�rkrahim fuqish�m!� Edhe p�rkund�r rrezikut q� i kanosej atij dhe familjes s� tij, Nebihu, nuk deshi t'ia dij� p�r trysnin� q� i b�nin p�r t� birin. Nebihu publikisht e mbrojti Tahirin. Shum� her� kishte th�n� me plot krenari: "Tahiri im nuk dor�zohet i gjall� n� dor� t� pushtuesit! Edhe un� s� bashku me t� do t� luftoj� kund�r Serbis�". P�r ta theksuar edhe m� fort q�ndrimin e patundur t� tij, shtonte: "Ia kam dh�n� bes�n Tahirit. Me t� do ta b�j� vdekjen.. Trar�t e kull�s sime do t� fluturojn� deri n� Llaush� nga lufta q� do ta b�jm� me shka. Le t� ndiej� gjith� bota se shqiptari m� nuk e duron rob�rin�!� Edhe n� ndenja, gazmende apo ndonj� rast morti dinte ta sfidonte vdekjen dhe t'i thumbonte ata q� ishin t� luhatsh�m me humor: "Un� do t� vdes nga plumbi, duke luftuar p�r liri. Juve burra, pa t� keqen e askujt, do t'ju mbysin flamat me krye n� jast�k. Pas vdekjes suaj, kush s'ka �ka thot� p�r ju". Aq hapur e aq n� m�nyr� t� sinqert�, ua thoshte k�t�, sa bashk�biseduesit, jo q� prekeshin, por qeshnin me gjith� zem�r ngase Nebihun e respektonin shum�.