Flet Aristidh Prosi

Flet Aristidh Prosi

“Ju rrëfej Sandër Prosin në jetë dhe në film”

Blerina Goce - TO 8 prill 2005

Sandër Prosi ka jetuar vetëm përmes aktrimit. Edhe kur ka qenë i gjallë. Edhe me gruan e fëmijët...
Aristidh Prosi, djali i aktorit të njohur shqiptar, nuk mund ta kujtojë ndryshe të atin, veçse të lidhur me rolin. Duke përshkruar për herë të parë jetën e të atit, Aristidhi nuk nguron ta shohë edhe veten "brenda fatit të shkruar për të qenë me violonçelin". I ati i binte violinës përpara se të mbetej në mbretërinë e roleve. Në një intervistë për "Tirana Observer", në 20-vjetorin e vdekjes së të atit, Aristidhi, ka pranuar të rrëfejë për herë të parë kujtimet e tij për babanë. Jeta nga violina tek aktrimi. Diskutimet për rolet dhe stresi që e çoi drejt depresionit. "Por nuk dua ta kujtoj kurrë momentin që ka vdekur", thotë Aristidhi.
Çfarë do të thoshit për Sandrin, artist dhe si lindi pasioni i tij për aktrimin?
Sandër Prosi ka qenë violinist. Ka studiuar për violinë dhe ishte shumë i apasionuar pas muzikës. Që i vogël mblidhte negativët e filmave, me aktorët më në zë të kohës dhe ishte koleksionist i tyre. Ka kënduar në korin e Filarmonisë së Shtetit të krijuar në atë kohë, më 1946. Ai i binte mirë violinës, fizarmonikës, kitarës, por violinën e kishte pasion, ashtu si e kishte edhe filmin.
Pse braktisi më pas violinën dhe si ndodhi që u bë aktor?
Babai ka hyrë në teatër në vitin 1948. Violina në atë kohë nuk ishte profesion, madje nuk kishte as një shkollë të lartë për violinë. Por edhe pasionin për aktrimin dhe filmin e kishte të rrënjosur që kur ishte fëmijë i vogël.
Ruani ndonjë gjë të veçantë në shtëpi nga Sandri, violinist?
Ai studioi në shkollën e mesme për violinë, në vitet '35, në kohën e Zogut me profesor Ludovik Narraçi, që kishte ardhur nga Vjena dhe kishte studiuar me violinistin e famshëm, Shevçikun. Në atë kohë, Sandër Prosi fitoi dy konkurse për violinë të organizuara nga shkolla dhe si trofe mori dy violina, njërën prej të cilave ne e ruajmë akoma edhe sot.
Por më pas si vazhdoi "udha" e djaloshit Sandër?
Ka studiuar dy vjet për Mjekësi në Vjenë, Austri, por u detyrua t'i lerë përgjysmë studimet, sepse iu ndërpre bursa. Në 11 janar 1946, ditën kur Shqipëria u shpall Republikë, babai ka ardhur në Shqipëri. Më pas u fut në teatër.
Cilat kanë qenë rolet e para në të cilat ka interpretuar babai juaj?
Kur linda unë, në 1957-ën, ai ishte aktor dhe unë u rrita duke e parë të luante. Por nga ato që më ka treguar babai, gjatë kohës që ka qenë në gjimnazin shtetëror (sot "Qemal Stafa"), babai ka marrë pjesë në shumë shfaqje teatrore që organizonin në shkollë. Kështu, ka luajtur Vilhelm Telin të Shilerin.
Si e kujtoni babanë tuaj në paraqitje dhe në komunikim me të tjerët?
Ishte korrekt, por duke qenë se kishte një pamje fisnike nuk ishte e domosdoshme veshja e zgjedhur e tij. Ishte person që njihej shumë dhe kishte natyrë karizmatike. Më kujtohet kur isha 18 vjeç dhe i thosha: "O bab, pse nuk i kushton më shumë rëndësi të veshurës?". Duke qeshur ai më tregonte anekdotën e Ajnshtajnit. Ishte vazhdimisht në punë e s'kishte kohë të mendonte, se i kishte sukseset e njëpasnjëshme. Por nuk ka qenë njeri i tavolinave, i kafeneve. Pinte 5-6 kafe në ditë, por gjithmonë kafja ishte pjesë e punës, jo kafe për kafe. Gjithmonë ka ushqyer respekt për kolegët e tij. Mendoj se ai është një person publik, i pranishëm në mënyrë të vazhdueshme në ekrane të ndryshme. Kjo tregon se vlerat ekzistojnë.
Po marrëdhënia që ju si djalë kishit vendosur me babanë tuaj, i ngjanin më shumë një marrëdhënieje prind-fëmijë apo prind-shok?
Mbaj mend se ai ishte shumë i ngrohtë, në komunikim me fëmijët, të themi për kohën e vështirë që ishte atëherë. Ishte një model për mua si fëmijë, si i ri adoleshent, gjë paksa e vështirë për të rinjtë sot, që kanë një mentalitet shumë të ndryshëm. Megjithëse ishte i ngrohtë me mua, por nuk mund të them se marrëdhëniet tona ishin si midis dy shokësh. Sepse ai kishte një jetë shumë intensive dhe vetëm pak qëndronte në shtëpi. Shumicën e kohës e harxhonte duke punuar dhe në sheshe xhirimi. Vetëm gjatë viteve të fundit, (1976-1977) kur e shoqëroja në sheshet e xhirimit, filluam të rrinim më shumë bashkë. Por kujtoj se kishte një dashuri shumë të madhe për të ëmën, Aspasian.
Sa e vështirë ishte të jetoje në familjen e një artisti të madh dhe si ka influencuar kjo gjë në marrëdhënien midis prindërve tuaj?
Më kujtohet se gjithmonë pas shfaqjeve në teatër (ishin vitet '60-'64) ne e prisnim me mamanë dhe bënim xhiron e zakonshme midis hotel "Dajtit" dhe Ministrisë së Brendshme. Kuptohet, babai shumicën e kohës punonte. Mamaja ka influencuar shumë në krijimin e një atmosfere shumë të ngrohtë në familje, më tepër nga ç'mund të mendohet sot. Ishte e vetmja femër në familje që plotësonte gjitha nevojat që kishte shtëpia. Ka qenë njeri i jashtëzakonshëm që ka bërë sakrifica vërtet të mëdha.
Sa i vlerësuar është ndier Sandër Prosi si artist deri në fund të jetës së tij?
Ishte nga të paktët njerëz që e jetoi lavdinë e tij sa ishte gjallë. E jetonte çdo ditë suksesin e tij, që nuk ishte i lehtë të arrihej. Brenda vitit interpretonte 2-3 role në film, njëkohësisht edhe në teatër, plus që ishte pedagog në Institutin e Lartë të Arteve, në Fakultetin e Dramës (sot Akademia e Arteve). Shpeshherë harroj se ka vdekur, sepse e shoh në ekran. Kujtim më të bukur dhe më konkret se ky s'besoj se mund të ketë.
Po shteti shqiptar mendon se i ka dhënë vendin që i takon dhe e ka nderuar si duhet këtë figurë?
S'më takon mua ta komentoj, por fakti është që këtë vit kishte dy përvjetorë: atë të lindjes dhe të vdekjes (6 janar, 85-vjetori i lindjes, 24 mars, 20-vjetori i vdekjes) dhe shtetit shqiptar s'bëri asgjë, madje as Teatri Kombëtar dhe as Presidenca nuk u kujtuan të bëjnë gjë. Mua s'më vjen keq, se për mua ai që është, është dhe do të ngelet gjithmonë, por do të ishte në nder të shtetit shqiptar të bënte diçka. Sandër Prosi ka vlerësuar veten me punën që ka bërë dhe trashëgiminë që ka lënë.
Cili është filmi i parë që keni parë të interpretojë babai juaj?
Nuk më kujtohet filmi i parë që kam parë, por mbaj mend se për një kohë të gjatë ai punoi me Otellon e Shekspirit. Atëherë isha tre vjeç dhe padyshim që rrija në shtëpi gati gjithë kohën. Duke dëgjuar babanë tim që punonte me zë dhe në mënyrë inkoshiente interpretonte fjalët edhe unë mësova përmendësh monologë të tërë të Otellos. Sot s'mbaj mend asgjë nga këto monologë, por siç më ka treguar baba, atëherë sapo vinte ndonjë njeri në shtëpi më vinin të recitoja dhe të interpretoja me gjeste ato që kisha vendosur në tru.
Cilat ishin ato role që babai juaj i vlerësonte më shumë se të tjerët?
Ai vetë i krahasonte rolet e tij me fëmijët, paçka se brenda vetes ruante gjykimin e tij. U takonte atyre njerëzve që dashurojnë rolin dhe që pa e dashur nuk mund të japin maksimumin. Ai vetë nuk shprehej për ndonjë rol të veçantë.
Po për ju cili është roli më i arritur i babait tuaj?
Për mua të gjithë rolet janë padyshim të veçanta. Mua më kanë pëlqyer disa role, si "Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur", varianti i Televizionit Shqiptar me regji të Vladimir Priftit, pavarësisht se ky film është xhiruar në një kohë rekord prej 20 ditësh dhe është një nga filmat e parë të TVSH-së. Është një personazh shumë i arritur prej tij. Ta shoh këtë film për mua është kënaqësi e vazhdueshme.
Cilët ishin ata persona, me të cilët aktori Prosi dëshironte të punonte më shumë?
Regjisorët me të cilët ka punuar më shumë janë Vladimir Prifti, me të cilin ka bërë "Gjenerali i Ushtrisë së Vdekur" dhe "Udha e Shkronjave", regjisorin e Kinostudios, Viktor Gjika, me të cilin kishte raporte jashtëzakonisht të mira.
Enver Hoxha është shprehur për Sandër Prosin se ai është aktor i kalibrit botëror. Mbani mend se si e ka pritur këtë vlerësim babai juaj?
S'besoj se ka njeri që të mos ndihet mirë kur dëgjon për konsiderata të tilla. Ai ishte "Artist i Popullit", që edhe sot është titulli më i lartë në fushën e artit, pavarësisht se nuk jepet më.
Cilat janë momentet më të veçanta që kujtoni nga koha kur qëndronit bashkë?
Më vinte mirë gjithmonë kur ndodhesha me të, se merrja pjesë edhe unë në suksesin e tij. Ishte person publik që e respektonin dhe nderonin. Ka shumë momente pikante nga ato që kam kaluar me të, por tani nuk di kë të veçoj.
Çfarë sillni ndërmend nga shtëpia ku keni lindur dhe ku ka jetuar për një kohë të gjatë babai juaj?
Baba ka lindur në një familje me shumë fëmijë. Ishin tri motra dhe katër vëllezër, në mos gaboj, sepse nuk i kam njohur të gjithë, pasi kanë vdekur herët. Kanë jetuar në një shtëpi të vjetër tek "Rruga Barrikada", madje unë atje kam lindur. Më kujtohet që ishte një shtëpi e vjetër dykatëshe, por që tani është prishur. Më pas kemi shkuar të jetojmë te "Hoxha Tasim" (gjithmonë në shtëpi me qira) dhe atje madje edhe sot është e vendosur një pllakë ku shkruhet: këtu ka jetuar Sandër Prosi.
Është folur shumë se gjatë jetës së tij, aktori Prosi ka kaluar disa momente të rënda depresioni. Ju ç'mund të na thoni për këtë periudhë?
Profesioni i aktorit duke qenë se instrumentin e tij e ka edhe shpirt njëkohësisht. Një kohë e gjatë me intensitet emocional ka efektet e veta, ashtu siç ka pasur edhe te shumë artistë të tjerë. Lodhja e me radhë, ndikojnë të gjitha. Por unë mendoj se do të mbahet mend si njeri i skenës dhe ekranit. Të tjerat pak rëndësi kanë.
Ka disa variante për mënyrën se si vdiq babai juaj. Meqenëse ajo që dini ju besojmë se është më afër së vërtetës, ç'mund të na thoni për këtë moment të dhimbshëm?
Nuk më pëlqen të flas për këtë. Për mua nuk përbën material problematik, ndaj më mirë le të ngelë mister. Për një njeri të tillë, vdekja është e fundit që mund t'u shkojë ndërmend njerëzve.