Terra nullius - Roman nga Bajram Sefaj

Pas natës bishtgjatë dhe të pagjumë, rreth mëngjesit të përzioshëm, midis territ në të sosur dhe ditës që mezi pret lindjen, e zuri gjumi. Gjumë i thënçin. Kjo është fjala e duhur. E përdorur në kohë dhe në vend të duhur. Jo për modë. As për kallëp tradicional, siç përdoret sa herë që i bie rasti.
Abazhuri (fjalë e madhe, sa të frikohesh prej saj), më mirë të thuhej një grimë llambë, me fuqi prej disa qirinjsh, drita e së cilës ngjan me atë të fitilaçeve të dikurshme vajgurore, kishte bërë një gropë në natë, si grusht. Forca e saj, (sigurisht që ekziston ndonjë fjalë tjetër, më e mirë, më efikase, më poetike!), nuk ishte e zonja që rrezet e dritës t’i shpinte as deri te raftet e bibliotekës, që, ndonëse modeste, kishte stivuar në to tituj librash, kryesisht në gjuhën shqipe, ndonjë edhe në gjuhët e huaja. Në gjuhën frënge, që, tashmë ia hante mendja se e kuptonte, deri diku. Ndonjë syresh e lexonte me kënaqësi e përjetim. Ndoshta lajthitej në përshtypjen që kishte. Por, fjala nuk është aty. Është te fuqia e pamjaftueshme e dritës së llambës për t’u ngjitur sipër rafteve të bibliotekës, që t’ia bënte të mundshme të dallonte titullin e ndonjërit prej librave që kishte merak t’i lexonte. Shpeshherë qeshej me vete, kur përsëriste, si me humor të hidhur: “do t’ia marr jetës, qoftë edhe hua, me kredi do t’ia marr, disa ditë e nuk do të vdes pa e lexuar aksh librin, e aksh autori!”.

“pendesa është varka që
nuk fundoset kurrë”
victor Hugot
1

Pas natës bishtgjatë dhe të pagjumë, rreth mëngjesit të përzioshëm, midis territ në të sosur dhe ditës që mezi pret lindjen, e zuri gjumi. Gjumë i thënçin. Kjo është fjala e duhur. E përdorur në kohë dhe në vend të duhur. Jo për modë. As për kallëp tradicional, siç përdoret sa herë që i bie rasti.
Abazhuri (fjalë e madhe, sa të frikohesh prej saj), më mirë të thuhej një grimë llambë, me fuqi prej disa qirinjsh, drita e së cilës ngjan me atë të fitilaçeve të dikurshme vajgurore, kishte bërë një gropë në natë, si grusht. Forca e saj, (sigurisht që ekziston ndonjë fjalë tjetër, më e mirë, më efikase, më poetike!), nuk ishte e zonja që rrezet e dritës t’i shpinte as deri te raftet e bibliotekës, që, ndonëse modeste, kishte stivuar në to tituj librash, kryesisht në gjuhën shqipe, ndonjë edhe në gjuhët e huaja. Në gjuhën frënge, që, tashmë ia hante mendja se e kuptonte, deri diku. Ndonjë syresh e lexonte me kënaqësi e përjetim. Ndoshta lajthitej në përshtypjen që kishte. Por, fjala nuk është aty. Është te fuqia e pamjaftueshme e dritës së llambës për t’u ngjitur sipër rafteve të bibliotekës, që t’ia bënte të mundshme të dallonte titullin e ndonjërit prej librave që kishte merak t’i lexonte. Shpeshherë qeshej me vete, kur përsëriste, si me humor të hidhur: “do t’ia marr jetës, qoftë edhe hua, me kredi do t’ia marr, disa ditë e nuk do të vdes pa e lexuar aksh librin, e aksh autori!”.
Grusht i tkurrur drite, (fjala grusht nuk i pëlqente, ngase në çfarëdo motërzimi të përdoret, të kujton mënyrën enverhoxhiste të përshëndetjes - me grusht në tëmth!), por kishte fuqi të zbardhte një qark të ngushtë e mistrec hapësire, ku, në vend të titujve të librave të preferuar, ndriçoheshin “titujt” misteriozë të barnave dhe të ilaçeve të shumta, kur, për ironi, a lojë fëmijësh, pretendojnë që jetën, në shkurtim, të njeriut, ta zgjasin edhe për ndonjë çikë. Mbi atë mori barnash e medikamentesh, mbizotëronin ato që e luftojnë sasinë e madhe të sheqerit në gjak. Ky dreq sheqeri, sado që është i ëmbël, por, kur në përqindje të madhe shfaqet në gjak, është shumë i dëmshëm, saqë, në vend, shkurton jetën. Për shkurtim jete, nuk i jepte as pesë aspra. (Episod: shpesh, në raste të rralla gazmore, rikujtonte qesëndinë, që nuk plaket kurrë. Të vakisë, kur dy hajdutë të rreptë, me koka rrasur në maska (në çorapë, sa bukur), me sherr e rrëmujë, kthejnë në një bujtinë. Si Hani i Dy Robertëve, në Orosh të ishte. Diku në provincë. Egër dhe pa fije mëshire, pronarit plakush, leckaman, si të harruar nga Perëndia, atje pas shtatë palë bjeshkësh, ia fusin (siç e do puna!) tytën e ftohtë të armës se ftohtë në gabzherr, shoqëruar me kërcënimin katil: ja paratë, ja shpirtin! Plakushi i hajthëm e shëndetlig, me qafë në dy penj, pa shumë fjalë e llafe të gjata, ngre duart mbi krye, drejt të Madhit në Qiell, dhe si për flakë pushke, përgjigjet: ma merrni shpirtin, para nuk kam! Këput qafën, o plakush i mallkuar. Po kujt dreqit i duhet shpirti yt! Qit paratë, e mos llomotit! A more vesh! E kërcënojnë ata!).
Nuk tutej, jo, nga diabeti. Sëmundje moderne dhe aristokrate, siç e quanin të krisurit. Nuk tutej se diabeti do t’ia shkurtojë jetën, pa prit e pa kujtu’. Ndonëse, thënë realisht, jeta nuk i duhej atij vetë. Aq më pak të tjerëve, jeta e tij. Si prej dreqit të zi, që rri në gastare, kishte frikë nga diabeti që, një ditë, papritmas, ashtu si një frymë e fortë uragani, i fik dritën qiriut në bregun e detit, do t’ia shuajë dritat e syve.
E, ky është mallkim i madh. Dënim shumëfish më i madh se jeta, vetë. Tash, kur kishte shkelur në moshën e tretë. Ishte lodhur nga jeta. E pranoi këtë të vërtetë apo jo!
Shkrihej së qeshuri, kur jo vetëm moshatarët e vet, por edhe ata që ishin shumë më të moçëm se ai, vetes se vet, shpirtin ia binin në fyt, duke vrapuar, katrrithur e ngjitur kodrinave, rreth e çark qytetit. I shihte të gjorët tek griheshin në atë luftë të vështirë, me thonj deri në përgjakje, nga djega pas një dite më tepër, jete. Pshurrej së qeshuri nga ironi e jetës dhe pyeste veten: a thua kujt i duhet jeta e tyre, kur nuk u duhet më, as atyre vetë. (Ndërhyrje: duke përdorur fjalën pshurrej, në këtë fill, iu kujtua se e kishte rrokur siklet i fortë urinimi. Në mend i erdhën të gjithë shurrakët që ecin shpateve me mundin e pampersëve, shpërgënjve të lagur, mes këmbëve, të çela varrë, fërkimi...!).
Ha, ha, ha...– lojë e mrekullisë së trëndafiltë, kjo!

2

Pushteti i dritës, aq sa kishte takat, ndriste faqet e gazetave të ditës dhe të ilustruara javore, në gjuhën frënge, kryesisht.
Me përtesë, avash-avash, ngase kjo do të thoshte përshëndetje e mbrame me gjumin e asaj nate dimri, zgjati dorën, mori shtojcën e kulturës, të ditës se ënjte, të gazetës Le Monde, që, atë ditë, kishte botuar tekstin mbi një zbulim të rëndësishëm. Një roman i panjohur i autores së preferuar franceze, nënshkruar me vetëm inicialin M. E tërë kjo, gjithë ky “zbulim” i zhurmshëm, bëhej me rastin e njëzetvjetorit të vdekjes se autores, Marguerite Duras. Romani i saj më i njohur, “L’Amant” (Dashnori), është përkthyer dhe botuar në shqip...
Leximin e shtriu edhe mbi shumë tekste të tjera. Më i shkurti, sikur duhej riprodhuar detyrimisht, për ta bërë të ditur edhe për hapësirën e opinionit tonë lexues, i vlefshëm për porosinë që sillte: thuaj, për mposhtjen e frikës nga mosha e madhe, pleqëria! Më i riu anëtar i jurisë së Akademisë Goncourt, sajuar prej shumë vetash, për dhënien e çmimit prestigjioz, të përvitshëm kombëtar letrar omonim, ishte tetëdhjetë vjeç. Më i moçmi ndër ta, tetëdhjetë e tetë! Ç’është më interesantja, më qesharakja dhe ironikja, asnjëri nga këta torollakë të matufepsur, nuk kishte ndër mend të tërhiqej nga ky post me përgjegjësi. Vendin t’ia lëshonte ndonjë shkrimtari a filozofi më të ri. Mendjekthjellët. Që është më afër kohës së re. Rrjedhave dhe kërkesave të saj. Të letërsisë bashkëkohëse. Kjo maskaradë hidhte poshtë një botëkuptim të moçëm. Një përsiatje të vazhdueshme: fenomeni moshë, ose, përgjithësisht, raporti, jetë - vdekje!
Shfryu, më parë kolliti, një rënkim të thellë: lidhni e shtrëngoni brezit shpërgënjtë e ikni shtëpive tuja! Pirdhuni, deshi t’i porosiste, me qortim idhnak, akademikët e nderuar, anëtarë të përjetshëm të atij konkursi prestigjioz letrar, të asaj akademie të njohur, ndërkombëtarisht.
Me gazetë para syve të lodhur, me syze xhamtrasha, mbi kurrizin e hundës, e kishte mbërthyer një gjumë i trashë. Midis jetës dhe vdekjes së paralajmëruar. Si të kishte pikur vdekja, mbi të.
Në relievin e rrjetës së një ëndrre të pafund, i qe shpifur një faqe e bardhë letre. (Afërmendsh, mund të këtë qenë edhe faqe e bardhë kompjuteri!). E parëndësishme. E rëndësishme ishte se mbi atë faqe letre a kompjuteri, zbardhte një tekst dyngjyrësh. Një si dialog, jo midis ngjyrave, por midis qenieve njerëzore. Apo ishte vetëm dialog i tij me veten e vet të dytë. Në atë faqe të ëndërruar, shfaqeshin dy tekste, në dy ngjyra. I pari, ngjyrë egër, ngjyrë pa ngjyrë dhe e panjohur. Fluoreshente. Si tis, shkëputur nga fije flake të padukshme. Si një... (Ndërhyrje: krahasimi Ndreut i ngeli në grykë, ngase nuk e gjente, as që do ta gjejë ndonjëherë në jetë, simotrën që gjakonte. Hoqi dorë!). Shkrimi i dytë, ndërkaq, që duhej të ishte si përgjigje e të parit, në atë dialog të ashpër, shfaqej ngjyre të butë, të qetë, paqësore. Në një okër, ose tjetër ngjyre, të përzierë. Midis asaj së mjaltit, sheqerit të djegur dhe kafesë se bluar imët.

3

Nga froni i shtratit, Ndreu doli si me ngut. Si të shkoqej “përqafimi” të gjirit të një shtaze të egër, kthetërgjatë e të rrezikshme. Nga shtrojë e mbulojë, u tërhoq i qullur djersësh kokrrizë, si djersë vdekjeje të ishin. Në buzë i qe mbledhur shkrumb i trashë, një gisht. Gojën e kishte pelin. Sikur gjithë natën kishte përtypur fletë duhani, rrënjë barishtesh të këqija dhe helmuese.
Iu avit kompjuterit.
E hapi me ngut.
Intervali derisa në monitor iu fanit faqja e parë, si e vdekur, i ngjau i papreme. (Faqja e parë e kompjuterit, ia kujtoi gazmoren e moçme: faqja e parë e televizorit. Mbrëmë të pashë në faqen e parë të televizorit, fjala vjen. Sa për sqarim!).
Monitori i ftohtë, i pashpirt, as që ia varte. As që dinte për vuajtjet e tij. Ethet verore të ditës dimërore, që e kishin rrokur të gjorin dhe të vonuarin në shumë punë të mira. I duhej të nxitonte. Të hidhte rreshtat e parë të asaj, çfarë më kursim i “fali” ëndrra shpërfillëse. Të hidhte në “letër” shfaqjen e saj trishtuese. Me atë dialog (kush me kë dialogonte!) Me atë shkrim dyngjyrësh. Sa të mos e harronte.
Kujtesa i qe trashur e mjegulluar, në atë masë, saqë nuk ishte në gjendje të riprodhonte fjalët që vetëm para disa sekondash, ia kishin dredhur zemrën. E kishin stepur për vdekje. (Sa e sa herë, sidomos kohët e fundit, Ndreu kishte shkaktuar hallakamë e shamatë, grindej me vetveten pse, kurrkund nuk gjente syzet, kur i kishte në majë të hundës!).
Pos thelbit të ëndrrës, frika se ajo do t’i ikte e nuk do t’i kthehej kurrë më, nisi të shënonte edhe ndonjë fjalë më tepër. Edhe një, dy, tri... që tanimë përbënin fjalitë e para. Pasuan njëra pas tjetrës, edhe fjali të tjerat. Do të thotë se shkrimi (shkrumbi) kishte nisur endjen e rrjetit të ngjizjes. Kishte marrë rrugë...
Ore!
Mos është ëndërr, e zuri meraku. Akoma është në gjumin e trashë të natës së katrahurshme dimërore?
U hodhi një vështrim mavi rreshtave të shënuar. Fytyrës iu ngjit një buzëqeshje plot shpresë.
- Po ky është një ogur i mirë, i foli vetmisë trishtuese mërgimtare.
Shikimin e vari nga dritarja. Së andejmi i vinte një dritë shkëlqyese. Shpresëdhënëse. Si shëruese, të ishte.
Përnjëherë në dhomë, si flutura të bardha, rrotull kresë, iu sollën shumë ide. Duhej të gëzohej.
Ditë e mbarë, dita e sotme.
Ishte e mërkurë.
Për të, si i zënë besëtytnish të mallkuara, kjo kishte rëndësi të madhe, aq më parë, kur qullej edhe në mori fobish. Frikësohej nga dita e martë. Atë ditë kurrqysh nuk niste punë të re. Qoftë edhe të hapte faqe të ndonjë libri të ri. Le më të merrte rrugë. Të gjatë apo të shkurtër. Të bënte pazar. Të ndërmerrte ndonjë gjë e të niste diçka tjetër, të rëndësishme. Njësoj frikohej edhe prej numrit trembëdhjetë. Kësaj frike edhe ia dinte emrin ndërkombëtar. Triskapofobia.
Ishte e mërkurë.
Ditë e mbarë, kur akoma më madhështore dukej, ngase ishte dita e tretë pas shpalljes...!
Shfaqja në ëndërr e shkrimit dyngjyrësh, pa dyshim se kishte lidhje të ngushtë me këtë datë të rëndësishme, gjithandej.

4

Ku ishte Ndreu?
Askund s’ishte!
Fshehur pas një mijë fijesh mugëtire, pas mjegullash të dendura e ferrnajës, askush afër tij, nuk besonte se terri do të davaritet një ditë dhe se, në dritë, do të shfaqej Ajo. Si rreze. Si nuse. Që nuk vjetrohet dhe nuk mplaket kurrë.
Natë dimërore, e acartë. Thiu pëlciste. Ngrinte çdo gjë. Nata ishte e gjatë, mbase më e gjatë ndër të gjithat. Më e gjatë se edhe netët që zgjasin në dy polet skajshme, të Veriut dhe Jugut.
Nata jonë, tundte mendjen ai, ishte më e gjatë, më e errtë se të gjitha bashkë. Ishte më e gjata. Nga të gjithat. Nuk kishte të sosur. Ishte shekullore...
Shkrepi mrekullia.
Diku larg e, papritmas fare, u shfaq plasaritja. Në fillim fare e vogël. Si e pavërejtur. Si e çara në dërrasë. Për të cilën mëzi përbirohen rrezet e dritës...
Diçka simptomatike e tunduese kishte në atë ëndërr, që, pikërisht atë natë dimërore, i qe shfaqur në gjumin e natës.
Ç’ishin ato shkronja të thepisura, si kanxha, ç’ishte ajo ngjyrë acari kërcënues mbi to? E zezë. E errët. E acartë. E egër. Ngjyrë nuri vdekjeje... Ç’ ishin ata thepa të kanxhave grabitqarësh, të etur për mish e gjak...
Çfarë do të thoshte kjo?
Ç’lojë luhej!
Kush e udhëhiqte?
A kishte të sosur?
A do të ketë mbarim?
Shkronjat e tjera, ato me ngjyrë mjalti, të fisme, si të thurura gërshet, si fije rrezesh dielli pranveror, përballë vërsuljesh të tmerrshme kafshërore, jepnin përgjigje skofiare, paqësore. Nuk ishte fjala për llafosje rasti, as për një mosmarrëveshje të atypëratyshme. Ishte gjetkë. Për diçka të rëndë. Të pandreqshme. Shumëvjeçare. Të moçme...
Epërsia e egërsisë, në të folur e komunikim, në shkrim e në të shprehur përmes shkronjash me kaligrafi të lakadredhur, të çuditshme, të paparë dhe të panjohur, sikur përligjte atë epërsi, atë egërsi të atij tjetrit. Të egrit. Gjakësit...

5

Hodhi vështrimin në drejtim të pacaktuar. Me heshtjen e vetmisë, peshoi se sa e gjatë dhe e mundimshme ishte ajo periudhë. Pa udhë. Pa shtegdalje. Pa shpresë. Pa...
Sidomos i mundimshëm ishte fillimi i rrugës që, nuk premtonte shumë, e që, gjithsesi, duhej vazhduar. Përpara, qoftë edhe me flijim, viktimizim e frikë. Kur rruga dilte e errët. Tunel.
Motiv, shtytës dhe promotor i brendshëm i tij, ishte dita e sotme. Dita e tretë e lindjes së diellit të parë. Njëkohësisht, nisjen e këtij shkrimi, e lidhi më bestytninë e vjetër. Frikohej, si prej djalli, nga numri trembëdhjetë. Ky është, ose do të jetë, libri i tij i trembëdhjetë më radhë. E mbyste frika nga ky numër, nga kjo shifër. As kjo pengesë nuk do ta ndalë. Nuk do t’i dalë pritë. Ashtu si me shekuj, ecet tehut të shpatës, ashtu siç me shkuj lozet loja për ekzistencë, njashtu do të vazhdojë edhe kjo rrugë.
Kthim nuk ka!
Çdo hamendje a mëdyshje, është e papranueshme. Është baras me tradhti. Me ligësi. Pabesi. Baras me mungesë kuraje e besnikërie. Sa vite të gjata në ecje për majë gjilpëre. Shumë gjak, lot e djersë, është derdhur...
Besëtytnisë, fët e fët, ia veshi rrobën e fatit.
- Ky numër do të me sjellë fat! - i tha vetes se vet...
- Ngushëllim. Lajthitje...
Krahas luftës së gjatë e të përgjakshme, nëpër të ftohtë e kohë të keqe, me shi e me dëborë, me ngrica e furtunë, netëve të gjata dimërore, ditëve të nxehta prush verore, kohë në vëzhgim, në përgjim, në hetim, në ndjekje të hapit të mëtejshëm të djallit, ç’punë e madhe, ç’flijim i madh dhe aq i vështirë është që, në qetësinë absolute të dhomës së ndritur, ndjekur tingujsh të butë të muzikës përmalluese, me filxhan kafeje përpara, me të tëra të mirat, pra, (jo edhe me cigare duhani, duhan hidhërimi, siç tymoset, pa kontroll, në rast morti), të hidhet në letër, një sprovë teksti letrar?
Çfarëdoqoftë ai!
Akrobatikë!
Lojë trapezoide!
Ekuilibrim...
Fakti se këtë punë, këtë projekt, e nisi ditën e tretë pas Ditës së Madhe të Pavarësisë, e mbushte shpesë se do të ecte përpara, me sukses. Dhe se me sukses të ndjeshëm, do ta përfundojë. Këtë bukurshkrim, dashurie.

6

Nuk ishte i kënaqur më atë që shkroi deri këtu. Por, nuk bën të gjunjëzohem, - tha me vete. “....Mundi m’u thith, puna m’u bor” – mua të gjorit, rënkoi!
Fjalët që iu gjendën përpara rastësisht, i shënoi, thënë të vërtetën, pa ua ditur aq mirë kuptimin, dhe me dyshimin, në e kishin a s’e kishin vendin e përdorimit pikërisht aty ku u vunë! Megjithatë, ato sikur të ishin eliksir i frutave të një peme të bekuar, i falën fuqi, i dhanë krahë ecjeje përpara.
Edhe një herë ndaloi, nga meraku. Vështrimin hodhi mbi fjalët thith dhe bor, dhe vazhdoi, pa e ditur qartas as vetë se nga do t’ia mbante! E parëndësishme. Veç përpara!
Rruga i dilte paksa e ngatërruar. E pashteg. Si e panjohur. Si të mos kish kaluar asnjëherë më parë andejpari. E, pra, tashmë duhej të ishte zotërues i saj. Nëpër rrugë të tillë pat shkelur disa herë deri tash. Nëse jo mirë, megjithatë, në njëfarë mase, njihte kthesat dhe kthetrat e saj. Rrugë që, çdo autori me sasi të kufizuara fantazie, imagjinate e talenti, i sjell mundime më të mëdha, se që janë ato të lindjes. (Sa e sa herë, kur niste të shkruante prozë të re, ia përsëriste së shoqes një fjalë që, asaj tashmë, i qe mërzitur. Nuk e di çfarë janë dhimbjet e lindjes, veç as dhimbjet e mundimet e shkrimit, me synime letrare, nuk janë hiçgjë më të lehta. Garant! Dhimbjet e lindjes së fëmijës, sado të vështira, janë më të lehta, ngase nuk zgjasin shumë. Me daljen në dritë të bimës së re, pushojnë dhimbjet, si të mos ishin. Dhimbjet e shkrimit, ndërkaq, janë të gjata, të mundimshme dhe nuk prajnë kurrë. Le të kujtohet roman i shkrimtarit botëror, James Joyce, me titull “Portreti i artistit të ri”, ose atij tjetrit, “Vuajtjet e Wether-it të ri”, të Johann Wolfgang von Goethe!).

7

Pos vullnetit të mirë, entuziazmit të pashuar, që i ziente në gji, gati-gati djaloshar, gjimnazisti a shkollari tjetër, që dhimbshëm bie në dashuri të parë, kur plagët e lëngatës se madhe, në vend se me fasha të pambukta, i mbështjell me vargje poezish, tjetër material as stof, nuk kishte. Pos borxhit të madh ndaj asaj Dite të Madhe. Të bekuar, sikurse thoshte ndërtuesi martir, i trasesë së rrugës nëpër të cilën do të vinte ajo ditë.
Rrugën me ferra e me gropa, me trape e pengesa të tjera të shumta, e njihte më mirë se askush tjetër. Atë edhe më ia vështirësonte vetëdijesimi, ndërgjegjësimi që i rritej vazhdimisht. Ishte koha, mbase e fundit, që të mblidhte mënd e të kuptonte se Perëndia nuk kishte qëlluar aq dorëlirë që t’i shpërblente të gjithë njerëzit njësoj, me prirje e talent. Nuk mjafton, këtë e kishte përditë e më të qartë, vetëm vullneti i mirë. Nuk mjafton as energjia, sado e madhe qoftë, as përflakja e dashurisë, sado zhuritëse, nuk mjafton. Për të shkruar diçka të hairit, pos tjerash, lypset, së paku, një minimum talenti. Parakusht ky për çdo punë e zeje. Shkrimtari, krahas prirjes dhe talentit, duhet të mihë, të gërmojë e të hulumtojë lëndë të mirë, origjinale e të virgjër, për temë të mirë shqyrtimi, për veprën në ndërtim. Motiv të fortë, intrigë e të tjera, e të tjera, kërkesa paraprake. Të plotësojë disa parakushte për një krijim të mbarë artistik, a çfarëdo tjetër.
Ditëve të fundit, i kishin dalë në udhë edhe dy libra të dy autorëve, të cilët e kishin qitur në mal, krejt. I pari ishte romani me titull “Bota e fundit” i autorit austriak, Cristoph Ransmyr, dhe i dyti, romani me titull “Puthmë skelet”, i autorit, të ri e gjenial, shqiptar, Ardian.
Ja se ç’i shkruante këtij të dytit: “Ditë e diel. Me diell kristalor, si e sajuar për gëzim e festë. Sapo kreva leximin e “Puthmë skelet”. Leximi nuk ishte si gjith të tjerët. Aventurë ishte. Det e oqean bashkë. Treta në thellësitë e tij. Mozaik pamjesh. Shumësi idesh. Kolektiv i gjerë personazhesh... “Mpreha” stilolapsin. Mbi ngrehinën time të moçme, vura rrufepritësin që ka formë mbrese. Besnikërisht me mbron nga thashethemet. Provoj të nxjerr në letër një mbresë leximi. Kësaj radhe, nuk ndihmon dot, rrufepritësi mbresë, që, me naivitet, e konsideroja si gjetje timen origjinale, nën hijen e të cilit mund të fshihem e të fle rehat”.
Këto dy romane, deri në atë shkallë e vetëdijesuan Ndreun, saqë, përfundimisht, desh braktisi shkrimin, aty për aty. Si zeje që nuk është për të. U vetëdijesua se, nuk ka qenë kurrë, tash aq më pak, kohë shkrimesh bajate. Me taban e dekor folklorik. Shkrime që të çojnë të vjellat. Ishte aq larg dhe nuk kishte haber se çfarë do të thotë prozë moderne e post-moderne, emra me të cilët i pagëzojnë krijimet e tyre të dyshimta, krijues të dyshimtë!
Tamam kur ishte në zgripin e zhgënjimit dhe fatalitetit më të madh, bash kur bëhej gati të hiqte dorë nga e tëra, të braktiste tryezën e punës, kurrë më të mos i avitej me qëllim shkrimi proze, as të shkurtër, se gjatë jo se jo, në faqet e një gazete shqiptare të ditës, sikur ishte mbështjellë melhemi shpëtimtar, që, në atë çast jetik, në atë dekik të ligë, do ta shpëtojë nga vdekja e pamëshirshme si shkrimtar, si shkrues.
Gazeta jonë nuk ishte “autore” e atij teksti shpëtimtar. Ishte marrë e përkthyer nga një e përditshme e huaj. Nga ato që në titull kanë një shkronjë të madhe Th...
Në atë grimë tekst, botuar, pra, në një gazetë me tirazh të madh e me nam botëror, bëhej fjalë për një shkrimtar të njohur spanjoll, që madje ishte edhe laureat i çmimit më të lartë botëror, Nobel, për letërsi, për vitin 1989. Kamile Hoze Thela, e ka emrin ai shkrimtar. Një tjetër autor, tash shkrimtare, po ashtu spanjolle, sivëllanë e vetë, e padiste për plagjiaturë. Nga filan romani im, thoshte ajo, nobelisti i vitit 1989, kishte huazuar pjesë të tëra tekstesh. Madje ngjarjet i kishte vendosur në të njëjtat vende e ambiente, me të miat. Emrat e personazheve janë të njëjtë, me të mitë, etj., etj. Krejt kjo gjëmë ngjante disa vjet pas vdekjes se nobelistit në fjalë, të cilit, ky skandal i madh, s’do mend, ia kishte zbritur, kushedi sa për qind, reputacionin dhe autoritetin që kishte pasur për të gjallë. Jo vetëm në qarqe letrare, por edhe shumë më gjerë.

8

Dëshpërimi ishte më i madh. Më egërshan se që shfaqej në shikim të parë. Rasti i shkrimtarit nobelist, sikur ia gërvishti dhe lëndoi plagën e thellë, që kurrsesi të zinte cipë shërimi. Kishte kohë që ishte ndalur në nyjën që iu duk më e madhe se Nyja e Gordit. (Pyetje: pse, si e qysh ka ardhur deri të ky krahasim, nuk e dinte dhe, hëpërhë përtonte të rrëmonte nëpër fjalorë të fjalëve e shprehjeve të huaja, i bindur se të tjerët, lexuesit e vëmendshëm, e dinë mirë këtë, prandaj e la për njëherë tjetër!). Problemi që e mundonte tash ishte më i madh se çdo nyjë dhe se shumë vështirë do të lirohej prej tij. I duhej shërim sa më i shpejtë. Sa më efikas. Kishte krupë, mosdurim kishte, ndaj vjedhësve. Ndaj hajdutëve, të çdo lloji e soji. Qoftë edhe të imët. Në veçanti ua kishte inat atyre që çojnë dorë në shkrimet e tjetrit. Huazuesve. Përshkruesve të tekstit të tjetrit. Shkërbyesve. Me një fjalë, plagjiatorëve. Kleptomanëve. Të gjithë, pa përjashtim, e dinë domethënien e këtyre dy fjalëve të huaja. Uri a etje e sëmurë për vjedhje, nevojë e pa nevojë, bre, fytyrë mos paçin!
(Huazim: “Si sorra sot/ Gjenden njerëz plot; shkronjëtore plot kam parë/ Vjershëtorë të dëgjuar/ Po veprat që kanë shkruar/ Nga të tjer’ i kanë marrë/ Më vjen të shaj këto shkrime/ Po nuk është puna ime”. Po, po, tha Ndreu dhe bloi: po të kihet parasysh se këto vargje u shkëputën nga poema “Sorra që niset me pendët e palloit”, të fabulistit me famë botërore La Fontaine, që ka jetuar dhe shkruar midis viteve 1621 dhe 1695, domethënë para afro pesëqind vjetësh, kjo vetiu do të thotë se shëmtia e plagjiaturës është jetëgjatë, sa edhe rrena, tradhtia, pabesia, lia, inati, zilia, sifilizi, mortaja, jahnietllëku...!).
Lum fabulisti i famshëm, La Fontaine, kur poemën e mbyll me vargun – “po nuk është puna ime”. Ndaj atyre që “Po veprat që kanë shkruar/ nga të tjer’ i kanë marrë”, Ndreu kishte një mosdurim e hidhërim të pashërueshëm!
Sa lexoi për skandalin më të ri të kësaj dukurie, aq më tepër kur këtë radhë ishte i nivelit më të lartë dhe merrte përmasa botërore, në vështrim iu shfaq një fushë, një mal i madh, plagjiatorësh, hajdutësh e shkretanësh të tjerë, që as emrin e vet nuk dinë ta shkruajnë si duhet e me korrektësi, as emrin e vet nuk kanë fuqi ta qesin në letër pa konsultuar shkrimin e tjetrit. Në mesin e tyre kishte gjithfarë fytyrash bajate. Më të imëtit, por njësoj të dëmshëm, për të mos thënë të rrezikshëm, kur përditë shkruajnë e botojnë në shtypin e shkruar dhe atë elektronik. Më të rrezikshmit, më të pandershmit dhe më të çoroditurit janë ata shkrimtarë dhe poetë, që ngrihen e zhvillohen si të tillë, gjithmonë në saje të vjedhjes, të marrjes hua nga të tjerët. Ata janë më të shëmtuarit. Të tillët nuk ka ujë në dete e oqeane që t’i lajë, t’i pastrojë mëkati e marreje.
Në çastin më kritik, në kthesën më të keqe, në bërrylin më të mprehtë dhe më delikat të dëshpërimit, kur ishte në një gjendje të tillë shpirtërore, shqetësimi dhe trazimi, në çastin kur jo vetëm shkrimin në prodhim (ndërtim), por gjithë atë që kishte rreth vetes desh i asgjësoi dhe i bëri hi e pluhur, duke filluar nga ato më të trashat: kompjuter, monitor, tryezë e punës e deri të ato më të imëtat: stilolapsat, shumë fletë të radhorëve, shpërndarë gjithandej me copa shënimesh, qoftë edhe si ide të mjegulluara, për ndonjë krijim të arsyeshëm, nëse jeta shfaqet dorëlirë e i jepte ymër, i erdhi në ndihmë krenaria, mburrja, gëzimi... Krejt kjo ndodhi, sa mbyll e çil sytë, kur ishte në atë teh zehreli, sa s’bëhet më i mprehtë, dileme: ç’të bënte, si t’ia bënte, nga t’ua mbathte, kur ishte në cep gremine...
Në buzëshkrumb iu ngjit një rreze buzëqeshjeje, që, sado e vogël ishte, megjithatë kishte fuqi të mrekullueshme shërimi dhe rehabilitimi.
Ngjalljeje, ringjalljeje.
- Eh, do të vazhdoj, tha, në mënyrë triumfale!
E tha këtë me siguri e vetëbesim të paluhatur.
Deri sot kurrë nuk kishte futur dorën në xhep të tjetrit. Nuk kishte vjedhur, qoftë një qindarkë, një varg poezie, një rresht proze. Edhe nëse, ndonjëherë, në të rrallë, e kish kapur e liga, i kish ndodhur huazimi, në çast magjepsjeje a mrekullie, nga një thënie, mendim, përshkrim apo varg i bukurisë mahnitëse të një tjetri, shpejt e ngutas, si të binte me bythë në prush, nxitonte e përnjëherë e fuste nën thonjëza dhe, po ashtu shpejt e pa hezitim, shënonte burimin nga e kishte marrë një xhevahir tillë!
Pra, në malin a llumin e dendur të hajdutëve kishte edhe të atillë, që lirisht mund të emërtohen e kualifikohen, të renditen midis njerëzve të sëmurë nga kleptomania. Ndër shumë krijues (këtë fjalë lezetshëm do ta ngujonte mes thonjëzash “krijues”, pra!), kishte edhe mjaft të atillë që ishin të paskrupull, të pamoralshëm. Përvetësimet, vjedhjet, nga etja e pangopur kleptomanie, i quanin punë të tyre, arritje të veta. Krenoheshin, deri në krekosje, me to. Ata mjeranë, me përjashtime të vogla, shpesh e në shumë raste, merrnin edhe shpërblime nëpër konkurse të ndryshme letrare. Mirënjohje shoqërore e letrare, deri te ato me të lartat. Kjo nuk ndodhte ngaqë në juritë krye konkurseve dhe garave të ndryshme letrare, qëndronin njerëz të paditur. Përkundrazi, ata ishin, kryesisht, të mprehtë dhe me prirje. I dallonin vlerat e mirëfillta letrare dhe artistike. Ndaj edhe i vlerësonin ato me notë të lartë, pa e ditur, në fakt, se të kujt janë. (Ndreu, këtu kishte rastin, sa për dëshmi e, më tepër, për ilustrim, të sillte shembullin nga përvoja e tij, jo aq e pasur. Ndaj shkrimeve të një ish-kolegeje të tij, kishte alergji, ngase ajo ishte analfabete. Një ditë, e veshur me plot furtunë ia beh tek ai dhe fillon t’ia lexojë një tekst të gjatë. E dëgjoi me kureshtje, pa e ndërprerë fare. - Ani, gjithmonë mendon se nuk di të shkruaj. Çka thua tani? – iu hakërrua ajo. - Nuk kam ç’të them, pos se është një tekst i shkëlqyer, - ia drodhi ai. Enigma u lakuriqësua aty për aty. Ai fragment teksti ishte shkëputur nga një shkrim i një shkrimtari të shquar, nobelist).
Ishte në situatë të radhiste shembuj e shembuj huazimesh, që mbushin faqe të tëra të letërsisë sonë, jo vetëm asaj më të re, nga zhvatjet e shkrimeve të shkrimtarëve, siç janë: James Joyce, Eugéne Ionesco, Samuel Beckett, Franz Kafka... Disa shkrimtarë të rinj dhe të patalent, gjithsesi, merrnin yrnek shkrimtarin makinë qensh, atë me emrin Georges Simenon, që, gjatë jetës së vet, ka nënshkruar katërqind romane, madje edhe voluminoze, apo ndonjë tjetër, bash sikurse dikur, jo fort moti, poetët tanë atëbotë të rinj, mbushnin bateritë me energji të pashtershme “frymëzimi”, eksploatuar nga vargjet e poetit spanjoll, Frederic Garcia Lorca etj. etj.
Hajdutët e tjerë e kanë njëfarë boje, por këta që janë vjedhës të krijimtarisë së tjetrit, të pjellës dhe frytit shpirtëror të tjetrit, nuk marrin asnjë ngjyrë. Janë matrapazë faqezinj dhe të pa cipë fare, të pamoral. Pisanjosa. Janë prostituta, bythëqirë. Pervers! Lule dritë (sado dritë e errët!), të futet dora në xhep të huaj dhe që andej kthehet me ndonjë lek të imët, krahas asaj që të hapet romani, libri shkencor a vëllimi me poezi i tjetrit e të përshkruhet. Me fjalë të tjera, të vidhet. Në këtë mes, mburravecët, narcisoidë, rrahagjoksët, detyrimisht ta kujtojnë mllefin e Sheremetit, personazhit të dramës “Rekuiem” se autorit krajan, kur i thotë vetës:”Ulu aty, bëj një kakë të vogël dhe thuaj pastaj: kjo është kryevepër!”, siç përditë e pa ndërpre, deklaronin, brohoritnin e krrokatnin, një dorë, një specie, e llojit të vet, suis generis, të “krijuesve” tanë, sa shumë që ishin, medet, në këtë hapësirë tonën të ngushtë, edhe letrare e artistike, përgjithësisht.
Asgjë më të mirë nuk janë as epigonët. Ata që, duke mos pasur besim në fuqitë e veta, krijuese përgjithësisht, hyjnë nën hijen e pemës se tjetrit. Mbledhin fruta të pjekura, të gatshme ose të ngjashme. E kështu me radhë, gjer në pambarim. Deri në të pasosur.
Demoralizimi e katandisi të tërin Ndreun, kur i shkrepi në mendje edhe autorësia e vetë Wiliem Shakespeare. Iu kontestua ajo, duke thënë se Hamletin dhe të tjerat kryevepra të dramaturgjisë botërore, të firmosura nga ky autor, nuk qenkëshin të tijat. Ato paskëshin qenë pjellë e mendjes, punës dhe dorës se një tjetrit. Del, pra, se edhe vetë Shekspiri ishte një plagjiator. Hala më keq se epigon e sëmundje të tjera të ngjashme. Nëse dëshmohet ashtu, siç vazhdon të supozohet, se edhe ai ishte një hajdut, një vjedhës i madh, që mori, përvetësoi dhe me emrin e vet nënshkroi, shumë kryevepra letrare dramaturgjike, duke fituar me to reputacionin dhe famën më të famshme botërore, kuku për ne dhe letërsinë e Globit tonë, të ri e të vjetër... (Këtu papritmas, si i kapur nga një kafshim i egër, Ndreu lëshoi një britmë plot lëngatë. Ç’jam duke bërë e nga jam duke shkuar, unë i mjeri! Klithmat iu ngujuan dhe e mbytën në vaj me shumë lot vërshues, që ia lagën jo vetëm këmishë e jelek, por ia qullën tërë trupin!).
Fshiu jargët, qurrat. Djersët...
U shkund sikur të lirohej nga vargonjtë e prangave që shtrëngonin për vdekje. - Eh, tha me vete, më parë e kolliti, siç kollitet një diçka e hidhur, dhe shtoi: duhet vazhduar. Rrugë as shpëtimi tjetër nuk ka! Jam topall (shkrimtar mesatar!), por jam krenar. Zemra i këndoi thellë, kur edhe një herë kujtoi se kurrë kurrgjë nuk vodhi, as nuk huazoi nga askush. As sa mbart miza në krahë. As i madh, as i vogël. As i famshëm, as anonim.

9

- Nuk bën! S’ka kuptim. Ecje në kah të pacaktuar. Të paqartë. Mes përmes mjegullash të trasha!
Vetes se vet i ndau ditë pushimi. Ashtu siç merret një pushim i shkurtër nga mjeku i përgjithshëm, kur mungon nga puna.
Me vijë drite u nis drejt qendrës se qytetit, ku banonte përkohësisht. (Dilemë: kudo që banon, njeriu banon përkohësisht, pa dilemë!).
Qytet i vogël, por me traditë të pasur kulturore. Kjo e kursente që t’i ngjitej nofka provincial. Qendra sumbullore e tij përbëhej nga sheshi i vogël, me shatërvan në mes, me lule shumë, me shtëpinë e bukur të bashkisë, në hyrjen e së cilës, përherë e gjithmonë, ishin të shtruar tepihë të kuq, duke i dhënë pamje madhështore, duke ia rritur, edhe më, rëndësinë. Qendra e kësaj qyteze, ishte tejet e pasur me librari. Deng më botime më të reja, që arrinin në raftet e tyre nga kryeqyteti i madh, që, me të drejtë, shquhej si qendër, metropol kulturor, në përmasa botërore.
Ishte kënaqësi, të ngjyheshe, të sharroje e të notoje mbi bukurinë dhe në pasurinë e tyre. Ishin të pastra. Të ndritshme. Elegante. Plot joshje dhe atmosferë dehëse. Ishte privilegj, rast i mirë, të përjetosh e gëzosh këtë kënaqësi. Ngaqë në libraritë, nuk mbretëron atmosferë mbytëse si në bibliotekat e mëdha, me libra shumë, të vjetër shumë. Me myk, me një gisht pluhur mbi ballina. Me atmosferë antikuarësh të moçëm. Jo, në to ka freski. Dritë ndriçuar. Librat e ekspozuar, janë aq të freskët sa të hidhet t’i hash, e pastaj t’i lexosh. Me kopertina të bukura, me përgatitje estetike, grafike e teknike. Me fletë të bardha qumështore. Si të sheqerosura. Si shkumë sapuni. Fletët e buta. Të vakëta. Të bëhet t’i kafshosh, t’i gëlltitësh me shije dhe uri. Shkronjat flenë, sharrojnë në to. Shkrimi i pastër. Rreshtat të drejtë. Pa gabime shtypi. Mungesë fjale as fjalish, as ngatërrim rreshtash, ose, qoftë larg, siç ndodhë shpesh, të dalin faqe të tëra bosh, ashtu si, aq shpesh, ndodh tjetërkund! Pa tekst! Nejse.
Ndreut i ishte bërë zakon, si pasion, që shuplakat e të dyja duarve t’i rrëshqiste sipër kopertinave të librave. Në radhë të parë, romaneve. Këtë ai e përjetonte si fërkim mbi lëkurën bardhë të femrës së bukur. Kjo mani e tij u kishte rënë në sy edhe librarëve. Sikur frikësohej herë-herë nga vështrimi i tyre plot mister, kureshtje. Të gjorin e digjte meraku mos ngjante në të sëmurë, fetish. Që bën dashuri më kopertina librash. Në njëfarë mënyre, edhe kjo, deri diku, ishte e vërtetë.

10

Herët, mëngjes dite dimri. Kjo stinë ishte vetëm në kalendar si e tillë, ngase ajo ditë shkurti, ishte tamam ditë pranverore (Veni re: aha, po tani e tutje, të gjitha ditët e këtij muaji, sidomos ajo me emrin Shtatëmbëdhjetë, do të jenë ditë me diell të fortë!). Në librari hyri me sasi të dukshme nervoze. Si të kishte hyrë në farmaci, e jo në librari.
Pas natës se zorshme, pa arritur të thurte asnjë leckë gjumi, hiç më të gjatë se vetëm disa sekonda, (si të flinte kur ishte në nisje të rrugës së madhe?), mezi priti që nata të prishej e të bëhej ditë. E re.
I duhej ndihmë. Ndihmë urgjente. E shpejtë dhe efikase. Shpresonte se atje, në librari, saktësisht në faqet e librave të rinj, të romaneve e të vëllimeve me poezi, do të gjente ilaçin e duhur që do t’ia pushonte dhimbjet që e kishin katandisur nga të gjitha anët. Kur ishte në cik dileme, në majë të saj, të ecte përpara a të ndalej, të hidhte e të përplaste përtokë, shigjetën (penë) dhe tërë arsenalin, “armatimin e rëndë”, i nevojshëm për shkrimin e një teksti, proze a poezie, të rëndomtë, të durueshëm. Sa më pak të dëmshëm për lexuesin. Për rrethin ekologjik!
Në këtë çast, i ra ndër mend rasti i shkrimtarit tonë, më të shquarit në shekullin në mbarim dhe atij në fillim, kur e tha një mendim vërtetësie hiri: shkrimtarët, përgjithësisht krijuesit tanë të artit, ndoshta janë të vetmit, të barabartë me të gjithë sivëllezërit e tyre, kudo në botë. Për të bërë një prozë të mirë, nuk lypset armë më e fortë, sesa janë një laps e një letër! Prozë e mirë bën të shkruhet edhe me laps grafiti e stilolaps, në një copëz letre. Nuk bën të parashtrohet kushti, ngase është absurd dhe bizar, e te thuhet: pa e pasur në oborr të shtëpisë, para pallatit të banimit, një tank ose avion supersonik, nuk mund të shkruaj libër të mirë! Për punën e shkrimit sall letër e laps mjaftojnë! (Shtesë: Si gotë uji burimi të Drinit të Bardhë a të Valbonës, e kthjelloi dhe në buzë i shkriu një buzëqeshje e beftë, kur në mendje i shkrepi një gazmore që lindi në Kosovë, gjatë periudhës kur përjetonte ditët më dramatike në historinë më të re. Në një stom rruge, disa paramilitarë të ushtrisë mizore ishin mbledhur rreth një tanku të dëmtuar, si rreth një kufome, sikur i bënin rojë një skeleti gjigant! Afrohet shqiptari dhe i pyet: mos e keni për shitje, ore! - Ik tani, the qafën, ia kthejnë ata preras e plot mllef, kur veçse gjoksin nuk ia bëjnë shoshë me breshëri automatiku. Nuk merr vesh se tanku është në defekt, ç’të duhet ty ky? - Më duhet si pjesë këmbimi, - ishte përgjigjur shqiptari dhe qe derdhur së qeshuri të pakontrollueshme, plot pezëm e vrer cinizmi, duke besuar në Zotin që, shumë shpejt, tanku defekt stom rruge do të shndërrohej në varrezë, të vetë pronarëve të tij).
I gllabëruar amullie, kur nuk shihte asnjë mundësi të vazhdonte rrugën e shkrimit, që pareshtur i mbushej me gurë e ferra, me prita, me kthesa e pengesa të pakalueshme, vajtja e sërishme deri në librari, i ngjau si një punë e mirë. E dobishme. U gëzua dhe veç sa nuk klithi: e zbulova, e gjeta!
Vajtjen në librari, e bleu si shkuarje në spital specialistik, për vizitë të ngutshme mjekësore. Ndërroi hap të shpejtë, ritmik. Si drejt shërimit të sigurt e shpëtimtar. Drejt dyerve të një sanatoriumi në bregdet. Midis palmave e bimësisë tjetër jeshile të detit. Atje ku gjenin strehim shkrimtarët, në raste krizash e depresionesh. Kur kishin telashe e nuk mund t’i binin në fije një pune të nisur shkrimi.
“Shpresa është pasuri/ e atyre që s’kanë asgjë”.
Me këtë ndijim të habitshëm, atë të mërkurë, hyri në librarinë më të pasur të qytetit. Nga të gjitha tavolinat, sipër të cilave vendoseshin, të ndara, romanet, vëllimet me poezi (më pak), dramaturgji e librat e tjerë, të tematikave dhe zhanreve të ndryshme, me vullnetin më të madh, iu avit asaj në të cilën, ja sa kishin ardhur botimet më të reja, që, çdo të mërkurë, me ceremonial e solemnitet, “shtrohen” në stoqet sipër të cilëve shënon: n o v i t e t e! (“Novitete të reja”, siç e ka zakon të ironizoi një mik!).
Sot kishte qëllim tjetër. Një etje dhe një garbi tjetër. Të shfletonte sa më shumë libra e romane. Njëqind, dyqind, pesëqind, një mijë... dhe të lexonte vetëm fjalinë e parë. Fjalinë me të cilën nis a hapet akëcili libër!
“Fillimi është gjysma e gjithçkaje” - sikur thoshte Aristoteli!
Pas një kohe relativisht të shkurtër, kur nuk kishte lexuar as pesëdhjetë fjalitë e para të pesëdhjetë romaneve të ekspozuara, vërejti se fjalia e parë qenkësh çelësi i gjithçkaje. Enigma e mrekullisë trëndafilore e gjithë asaj që do të pasojë. Duke marrë porositë e fjalisë së parë, ishte në gjendje të parashikonte, gati-gati me saktësi astronomike, në cilën faqe do të ndalej teksti i romanit përkatës. Sa më e mbarë, më e qëlluar, befasuese dhe e papritur, ishte fjalia e parë, aq më e gjatë dhe, më e pabrenga, ishte mbarëvajtja dhe shtjellimi i tekstit të caktuar.
Si i dehur nga magjia e kësaj loje befasuese, ishte harruar krejt. Kur kishte hapur kushedi të satin libër, në faqen e parë dhe me sy të përgjumur e të ngulur në rreshtin e parë, kur tanimë shikimi i qe mjegulluar dhe turbulluar fare, nga molisja e mrekullisë, shefi i librarisë i avitet dhe ia bën me dije se, pas pak çastesh, mbaronte orari i punës për sot.

8-2

Si dilet dyersh spitali a nga ndonjë lokal i errët nate, pas konsumimit sasie të madhe alkooli, si të kishte konsumuar ndonjë lloj (tip) narkotiku të fortë..., me hapa të pasigurt, ftillohet drejt shtëpisë. Drejt apartamentit të shkatërruar fare. Si të kishte qenë në shënjestër të paramilitarëve të egër të armikut barbar.
Rruga për në apartament i ngjau më e gjatë se asnjëherë më parë. Si e pambarim.
Me të hyrë në dhomë, në vend që të pikaste shtratin e çlodhjes dhe të mëkëmbjes, gotë pas gote, gjerbi pije të forta alkoolike, freskuese ose gota uji rubineti.
Kush e di?
Me fuqi në të sosur e duar të rënda plumb, mblodhi pikat e fundit të fuqisë. “Conécté-oi” kompjuterin dhe gjeti “faqen e parë” të tij. Si e panjohur, iu shfaq fjalia e parë, e fillimit të shkrimit. (Ndërkohë, derisa kishte shënuar këta rreshta, në gojë zuri pijet alkoolike, freskuese dhe ujin e rubinetit, pa se mbi buzë i ishte dyndur shkrumb i trashë, sa një gisht, etjeje. Fjalinë e nisur e la përgjysmë dhe mori një gotë të madhe uji. Shkrumbin ta ujiste).
Dhe, ja, ajo fjali: “Pas natës bishtgjatë dhe të pagjumë, rreth mëngjesit të përzioshëm midis territ në të sosur dhe dritës që pret lindjen e ditës së re, e zuri gjumi...!”.
(Ndërhyrje: fjalën përzishëm e kishte shkruar me një shkronje o tepër. E la ashtu siç ishte. Për shkak të besnikërisë dhe autenticitetit dokumentar!). Kjo mund të verifikohet lehtësisht, nëse për këtë gjë mbretëron interes a dëshirë e veçantë.
Fjalia e parë, nuk e kënaqi hiç. Përkundrazi, e mbyti, e cofi, e plasi, e kopi, e pëlciti!
Ishte një çelje e zorshme. Nuk premtonte shumë. Asgjë të mirë. Pos të tjerash, ajo nisje nuk ishte aspak e re. As origjinale, fare. Vetë, në një mënyrë a në një tjetër, në një motërzim a në një tjetër, shprehimisht, mot à mot, kishte përdorur atë fjali, ose pjesë autentike të saj. (Shtesë: ekzistuaka një si sëmundje, kur shkrimtarët ndodh të rishkruajnë fjali e copëza të tëra, të vetat a të huajat, pa u kujtuar se i kanë shkruar a lexuar, me një rast tjetër. Ç’është edhe më e keqe, riprodhojnë fjali dhe paragrafë të tërë pa u kujtuar se janë të një autori tjetër e jo të vetat. Asaj sëmundje i thoshin “...!?” Kur ta gjejë në dosjet e tij të vëllimshme, do ta sjellë atë fjalë. Mos e gjettë..!
(Kujto porosinë: “Çka humbtë, kurrë mos u gjettë!”).
Supozonte, pa qenë i sigurt se shprehjen: natë bishtgjatë, e kishe përdorur aq shumë herë gjatë jetës dhe shkrim(ta)risë së tij. Kur ishte entuziast dhe me naivitet atë e merrte si zbulim të vetin. Zbulim, epokal, flakëronte të thoshte atëherë.
Asnjë, absolutisht, asnjë fjalë, nuk as ngjasonte me fjalitë që kishte lexuar, në ato dyqind e më shumë romane që, si i harbuar dhe i harruar, si i ndarë nga bota reale, i kishte shfletuar gjatë ditës se djeshme.
Ky fakt e dëromi. E demoralizoi. E shkatërroi. Sikur u fanit. Si ta rrokte fatalizma. E vuri buzë (vetë)shkatërrimit. Asgjësimit...
Më pak e dëmshme do të ishte sikur, në vend të gjithë asaj që e rrethonte, të kompjuterit me gjithë monitor, në vend se të asgjësonte gjithë atë që kishte në dhomën e gjumit dhe të punës njëkohësisht, me bibliotekë, me libra, me dosjet gjithfarëshe etj. etj., të zhdukte veten e vet. Shkurt e trup. Zhgënjimi ishte i parehatshëm. Ishte i pariparueshëm. Me një fjalë, ishte në tehun e një çasti delikat. Shumë të ndjeshëm. (Ndërhyrje: deshi të thoshte, ishte në majën e dilemës, të jesh a të mos jesh, është puna! – por edhe kjo ide veç sa ia shtoi mërzinë, nga eksploatimi aq i shpeshtë. I përditshëm dhe i çdo çasti!).

9-2

Pritje!
Ishte zënë, si i prangosur, përkushtimi. Porosie. Kushti. O vdekje, o liri!
Të kthehej mbrapa?
Assesi!
O vdekje, o ...!
Rruga e nisur, si lufta për ekzistencë. Për çlirim. Për liri. Pavarësi... Njësoj!
A nuk është kjo luftë e gjatë dhe e mundimshme. Shekullore. Kjo mund të mbështillet e të ambalazhohet, të shpjegohet e të arsyetohet, më shembuj të shumtë, në shumë mënyra, i tha vetes se vet. Kjo rrugë e nisur në ditën e tretë. Kjo është më rëndësi.
Ky fakt!
Dita e tretë pas Ditës së Parë. Të mbarë... Të shpalljes së... Pavarësisë, pavdekësisë!
Llogarit!
(Në këtë shteg, Ndreu ndjeu dhimbje akoma më të madhe. Çekanë të rendë ia rrihnin tëmthat. Midis flatrave të zemrës e prisnin tehe të mprehta thikash të gjata. Mijëra e mijëra majë gjilpërash vërshëllyen trupin e tij të lodhur!).
Ç’janë këto dokrra bezdisëse?!
Ngreh e mos këput!
Në vend risie e zbulimi të një udhe të re, ky mund të jetë abuzim. Keqpërdorim i lexuesit dhe i besimit të tij në libër. Aman!
- “Asnjë libër nuk është aq i keq sa të mos lexohet!”, shpirtin e dërmuar ia freskoi ky mendim i artë! S’e nga iu ngjit për kujtese? Nuk e ngau më atë punë!
Sado që kjo porosi, vjelë nga filozofia e një populli të lashtë, shekullor, është e mençur, nuk mund të jetë mburojë e përhershme dhe arsyetim për tekste të dobëta e mediokër. Nuk bën që, terë jetën, të fshihej pas hijes se një porosie, sado e artë qoftë ajo!
(Në zbrazëti kohë, kur çdo gjë ishte shkundur, si shkunden frutat e pjekura nga pema, duke hallakatur e gërmuar nëpër fletore e dosje, gjeti fjalën që i duhej, pak më parë. E zuri me grusht. Si të ishte një zogth i vogël. Një kolibri i trembur. I lagur. I ndarë nga “tufa” e zogjve, që pulës i shkojnë pas. E qortoi duke i bërtitur në “vesh”: po ku humbe, o e bekuar. Midis shumë fletësh e letrash. Si doje t’i ikje syrit të keq. E unë, shi për këtë dekik të brishtë, të ruaja aq shumë e me xhelozi. Si gur të çmuar. Xhevahir, që do të të fus në vargun e fjalëve të rralla. Të ngjis guralec, në mozaikun e qëndismave).
Kriptomnezia ishte ajo fjalë që përmbledh kuptimin e dukurisë, e cila, kur përsëritet shpesh e në mënyrë të vazhdueshme, shndërrohet në një lloj sëmundjeje. Nga kjo dukuri, për të mos thënë sëmundje, paskësh vuajtur shkrimtari, botërisht i njohur, Frederich Nietze!
(Shënim: Kriptomnezi-a, nuk është tjetër, pos një lloj kujtese e fshehtë, kur një ide e huazuar, shpallet e veta, origjinale. Me bindje se është ide e veta e jo e një tjetri!). Duke bërë fjalë mbi këtë dukuri, K. Jungu sjell shembullin e Nietze-së, tek i cili kishte gjetur përshkrimin e një ngjarjeje ashtu siç ishte përshkruar, shumë përpara, në një libër të vjetër. I bindur se Nietze-ja nuk ka pasur prirje plagjiature, Karl Gustav Jung, thotë se motra e Nietze-së, dëshmon se vëllai i saj i famshëm, në rini, vërtet kishte lexuar një libër të vjetër me atë përshkrim!).
Ndreu ishte i vetëdijshëm dhe realist. Objektiv. I pakënaqur kurrë! I brejtur për së brendshmi. Me pezëm, ngrihet nga tryeza e punës.
Po, ku të shkojë? Nga t’ia mbajë, ku të thyej qafën?!
Është puna!
Sikur, diku mbi glob të ekzistonte burimi që do t’ia mekte vuajtjen, menjëherë e pa pikë hamendjeje, do të nisej andej, drejt atij vendi a burimi. Po të ish edhe në skaj dynjaje.
E kështu siç ishte, s’ishte kurrqysh. Nuk bën më keq sesa ishte. As në tokë, as në qiell. As i gjallë, as i vdekur. Eh, sikur të ndërronte jetë pikërisht në këtë çast!
Nga ky udhëkryq, nuk dinte t’i gëzohej a t’i frikohej natës që avitej. Edhe një natë dimërore, e pabesë dhe bishtgjatë. (Pendim: ja edhe një përsëritje e bezdisshme, tashmë!).
Hyri në natë, pa ditur si do të dilte prej saj. Çarçafët e shtrojë-mbulojës, më shumë i ngjanin në këmishë të luhaturish, sesa në pajë për pushim e prehje.
(Sqarim: pas së dhjetës, e teta, pas së nëntës, e njëmbëdhjeta, shkallë a numra?

11

Nata e mori në gji.
E mbështolli me terr të zi. Si rëndom, nisi lojën e pamëshirshme më të. Sikur i frynte në vesh dhe i thoshte: aha, pasi të shtiva në dorë, nuk do të lëshoj çaponjsh pa e parë pitht’ e maces! Siç thonë rugovçe.
Nata luante koqe me të. Si macja me miun.
Sa e joshte një grimë gjumë i përzishëm, i shqitej tortura tjetër e radhës. E katandisnin ëndrrat, ndër më të ndryshmet. Më trishtueset. Mendja e shëndoshë e njeriut të shëndoshë, nuk mund t’i marrë me mend. (Shtesë: aq shumë kishte dëgjuar e lexuar për të, mbi deshifruesin e shpjeguesin më nam botëror të ëndrrave, atë me emrin Zigmund Froid, e në anën tjetër, kurrë nuk e kishte lexuar asnjë shkronjë të librave të tij, megjithatë, e dinte se ëndrra është jetëshkurtër. Disa sekonda të vetëm. Kurrë sa një minutë e tërë. Sado që duket sikur ajo zgjat ahumë, sa vetë gjumi).
Asgjë në jetë, vrau mendjen ai, nuk është absolutisht e vërtetë, pos së vërtetës se vetëm relativja është absolutisht e vërtetë.
Sapo vuri kokën mbi jastëk, nuk vonoi shumë dhe makina e djajve nisi punën. E rrëmbyen valë e dallgë të trazuara ëndrrash. Këtë radhë, nuk ishin aq të pamëshirshme, siç dinë të jenë.
Iu sulën me ankth, si të lexonte tekste të panjohura. Herën e parë, dalëngadalë, por jo edhe pa mund, lexoi një tekst të zëvendësit të një ish-diktatori. E veçanta e atij teksti nuk ishte stili i lartë dhe hartimi i përkryer i tij, por shkronjat. Ato ishin si të gatuara prej brumi. Të brumta. Kishin formën e një lloj paste që vetëm ëndrra mund t’ua jepte atë formë dhe trajtë. Vetëm ëndrra mund t’i gatiste aq të habitshme. Jo vetëm fjalët e shkruara me ato hieroglife të çuditshme, të thurura bukur e për mrekulli të mrekullive, por edhe vetë forma e tyre ishte e tillë, që ngjallte një lloj oreksi. Sa të gëlltiteshin!
Ndihej si të ishte, jo anëtar, por kryetar i jurisë që kishte për detyrë cilësimin dhe vlerësimin e më të mirit. Tekstin e parë, e lexoi vetë. Me zë të lartë e lexoi. Pos atij vetë, ngelën të nemitur edhe të gjithë të tjerët, që ëndrra nuk ia kallëzonte qartë. Nuk i shihte, por ndiente praninë e tyre. Teksti ishte aq i bukur. I thurur mjeshtërisht dhe i hartuar me një stil të lartë, të jashtëzakonshëm. E mbyti peshë e rëndë e xhelozisë, por edhe gëzimi e krenaria, meqë ishte në pozitë të tillë, që atë tekst aq të mrekullueshëm, kishte mundësi ta shpërblente me çmimin e parë. Ta nderonte me shpërblim më të lartë. Tekstin tjetër të konkursit të ëndërrt, nuk e lexoi. E lexoi autori vetë, apo dikush tjetër. Ky tekst ishte paksa më i mjegulluar. Si i mbuluar me një tis tymi të hollë. Ose kështu ia qiste leximi më zë të shterur të atij që e thoshte. Kjo zgjati derisa ai zë i çjerrë u shua tërësisht. Por, ky nuk ishte edhe fundi i ëndrrës. Mbase kishte edhe një fillim të ri...
Nga të gjitha të këqijat që Nderu kishte nga ëndrrat, më e hidhëta, ishte përsëritja e se njëjtës ëndërr disa herë, brenda një nate. Ajo më nuk ishte vetëm ëndërr. Ishte ankth e makth. Ose diçka akoma më e tmerrshme se të dyja bashkë. Ëndrrat për të cilat flitej kështu dhe ashtu. Që deshifroheshin në njëqind mënyra. Që ndaheshin në grupe përkatësie. Vërtetësia e paralajmërimit të të cilave provohej nga eksperienca shumëvjeçare e përsëritjes se tyre. Shembull: atij që sheh ëndërr se gjen të holla, do t’i ndodhë hidhërim i pashmangshëm. Nëse ëndrra ia nxjerr përpara bankënotat të grisura, të shlyera e të njollosura, është me keq, në krahasim me atë që në ëndërr i dëftohen paratë e reja, të pastra, që, sipas besëtytnisë tradicionale, sjellin më pak kob dhe hidhërim.(Tradita jonë, mendoi Ndreu, është larg çdo lidhjeje me zotëri Froid-in. Nga ditët studentore, kujtoi ëndrrat që kishin lidhje me provime. Gjithmonë i dilte e kundërta e asaj që i shfaqej në ëndërr. Kur në ëndërr binte në provim – zhgjëndërr, kalonte, dhe anasjelltas). Në atë shpalosje ëndrrash të eksperiencës se vet, u ndal në njërën nga to. Ishte e veçantë dhe e çuditshme, në të njëjtën kohë. Gati-gati pa këputur hiç, prej rinisë më të hershme, për pesëdhjetë vjet (e kusur) me radhë, deri në ditët e moshës së vonë, shihte ëndërr të njëjtën grua!
Pse të njëjtën?
Ajo grua nuk ishte as më e bukura, as më e hijshmja. Nuk ishte as e veçantë. Rob Zoti i rëndomtë, midis mijëra e mijëra grave të tjera, të zakonshme.
Pse, andaj, pse?
Ishte punë gjaku. Patjetër. Ajo kishte gjak të trazuar. Të shprishur. Ishte lindur si e tillë. Një grusht njeri. As e gjatë, as e hedhur në shtat. As e këputur në bel. As gji të harlisur nuk kishte. Mirëpo, prej thembrave të këmbëve e deri në majë të kresë, ishte piçkë e përtej piçke. Sikur asnjë organ, as azat tjetër në trupin e saj nuk kishte. E tëra ishte e gatuar, ishte e bërë, e sajuar e qëndisur, p... pas p..., në gjerdan. Ose, pse ishte kurvë. Kurvë me bisht përpjetë. E krijuar vetëm për seks e për asgjë tjetër në këtë jetë dhe në këtë botë. Sa e sa herë, më mijëra herë, e kishte ëndërruar, edhe kur kjo ndodhte në kushte dhe në rrethana më të papërshtatshme, përjetonte prishje të fortë. Të fuqishëm. Derdhëse. Shkatërrimtare. Eruptive. Të papërsëritshme. Idiote, në mrekullinë e shfaqjes saj. E shkrinte. E derdhte. E shkokëlonte!
Sipas eksperiencës se tij, megjithatë, më katilet ishin ëndrrat e njëjta, që i shfaqen brenda një nate të vetme. Kur njëra i shkel thembrat tjetrës. (Ndreut, kjo ia kujtonte rrëfimet e të burgosurve politikë, që dënimin e kishin vuajtur nëpër burgjet e egra komuniste. Ajo që më së shumti i dërrmonte, siç rrëfenin ata vetë, ishte kur, sa po kryhej një punë e rëndë, duhej filluar nga e para. Stivat e mëdha sa kodrina të gurëve, fjala vjen, sa transportoheshin nga këtu, binte komanda e egër të ktheheshin atje, nga kishin ardhur...).
Në derën e mjekut personal të praktikës së përgjithshme, as të ndonjë specialisti për punët e gjumit dhe të ëndrrave me ankthe që thur gjumi, nuk kishte trokitur asnjëherë. Kurrë. Frikësohej se doktori do t’i shkruante në recetë emrin e ndonjë bari-medikament (morfiom), që do t’ia merrte krejt mendtë kresë. Që do ta shtinte në gjumë të rendë narkotik, kur do t’ia zhbënte edhe kënaqësinë e mundimeve.
Me ëndrrat ishte akoma më keq se me kujtesën.
Ekspertët ishin në gjurmë të mbarë që kujtesës t’ia gjenin çarenë. Ilaçin. Hulumtimet dhe zbulimet e ekspertëve shkencorë të Universitetit të Bostonit, të Shangait, të Harvard-it, të Montréal-it dhe të Universitetit të Cyrihut, ishin bërë bashkë rreth projektit për zbulimin epokal të një medikament-pilule “magjike”, që shlyen nga mendja kujtimet e hidhura.
Eh!
Më tepër se me këtë zbulim të ri, në këtë çast, ai shpresonte se, diku, në një kënd të botës, në mugëtirën e laboratorëve plot instrumente, gërsheta të dendura gypash e epruvetash dhe mikroskopësh, punohej që lëngun e insulinës ta shndërronin në hape të zakonshme. Kjo do të ishte një gjë e madhe, e paimagjinueshme, ëndërr. Një ëndërr e mirë! Për ata që vuajnë nga diabeti, nga sasi e madhe e sheqerit në gjak. Qofsh fatzi dhe i mallkuar, o sheqer, kur di të jesh aq i hidhur, aq helmues, mallkoi!
(Në këtë çast Ndreut i erdhi ndër mend mahia ironike, që thotë: “Do të të mbysim me ëmbëlsira, ore!”).


11-2

Natën e ndarë, krejt të veçuar, thua se nuk kishte lidhje me asnjë nga netët e mëparshme, në ëndërr, nuk i erdhi as ajo. Kurva. Dashnorja e fshehtë. Ajo që netët ia bënte me hënë e diell bashkë. Këtë radhë, si e paftuar dhe e papritur fare, i erdhi një tjetër. Veç hyjnitë dhe orakujt mund ta dinë, nga kishte ardhur. Cilës ngushticë rruge ishte përbiruar!
Ishte aktore e shquar. Më shumë së për art, ishte bërë e famshme për bukuri mahnitëse. Më e njohur, e adhuruar, e ëndërruar ishte bërë pse ishte bukuroshe. As aktrimi i saj nuk kishte behane, nuk ishte për nënçmim. Në ëndërr i erdhi thuajse zhveshur. Jo krejt lakuriq. Gjithë dhomën e tij të gjumit, e mbushi plot intensitet dehës. Çast madhështor. Pozita në të cilën ajo u shfaq, ishte më befasuese dhe më origjinale se mijëra pamje skenash erotike, që kishte parë në filmat artistikë të regjisorëve më në zë. E pamundshme është që, me pak fjalë, të shpjegohet ajo pozitë, jo pozë. Gjunjë e poshtë, këmbët nuk i shiheshin. Si të ishte mbështetur pas një gardhi. Pa të linjta, as tjetër teshë në trup. Ai sendi i ishte fare i pambrojtur. Si i kthyer nga hëna, në drejtim të objektivit të ndonjë kamere të fshehtë. Derisa me pëllëmbën e njërës dorë ia zu në grusht plagën e ëmbël, për nën flokë ia derdhi në vesh një fjalë, mbështjellë me zjarr. Flaka ishte e fuqisë dhe e intensitetit shkatërrimtar, saqë përnjëherë desh ia shkriu eshtrat. Nga rruazat e boshtit kurrizor e deri të rrashta e kresë. Do të çmendej në vend, sikur, nga dhimbja e lëngata, të mos rrënoheshin muret e asaj ëndrre katile. Sa po dilte nga ëndrra. Sa po lirohej blejve të litarëve të saj, tash ishte galuc mbi shtratin e thatë, i lagur, i shurrur ndër vete. Midis djersësh. Pse ishte treguar i lig dhe besëprerë.
Teksa kishte zhveshur atë tesh të qullur mëkatare, teksa qe mbështjellë me një basmë të errët gjumi, në ëndërr i ishte shfaqur Ajo! Kurva e tij madhështore e gjumit. Mbretëresha e tij e natës. Tash nuk ishte ajo e gjithmonshmja. E mira, e urta që përnjëherësh do t’i falet e tëra dhe do t’ia kënaqë loçkën e zemrës. Më se shumti ia donte atë sendin e vogël sa grima, që i fshihej aty, në thellomën mes kofshëve. E kishte aq lëfytngushtë, si nuk e kishte asnjë femër tjetër në botë. Këtë radhë, ishte qejfprishur. Përmes udhëve të padukshëm të natës, kishte marrë kumtin ogurzi për një tjetër që i ishte shfaqur në ëndrrën e tij. Kurva nuk ishte më lojtare e ëndrrës se tij. I fshihej këndeve e kthinave të lokalit të errët. Ai e ndiqte. Sa këtu, sa atje. I shkonte pas. Si pulës së trembur. Tamam kur pandehte se e kishte afër, se do ta zinte, për t’iu hedhur sipër si ujk i çartur, me vrull t’ia gjente birën e vogël, silueta e saj shfaqej në një gjysmerrësirë tjetër. Me flakën e zbehtë të një kandili drite të mekur, në duar të ethshme, i vihej pas. Ajo shpejtonte hapin. Shfaqej në dritën e dhomës së burrit, që moti kohë nuk ishte i aftë për punë grash. Figura e tij, si e palëvizshme, mbërthyer në kuadratin e dritares, tej xhamit të mjegullt, sikur përgjonte. Kur e dinte mirë se çfarë ngjante aty, afër tij, që ishte i vdekur, jo vetëm shokë e poshtë, por krejt, këmbë e krye.
Ani, i tha ëndrrës në ëndërr, që në vend kënaqësie e mbushte ankth, le të me shohë, punë e madhe! Lë të dijë plakushi i gjorë, se vite të tëra, gruan ia mbush në ëndërr.
Ani çka!
Në këtë e sipër, ëndrra prishet. Gëzim për shthurje!

12

Pritje.
Gjithmonë!
Durim!
Për gjëra të mëdha, shpeshherë, nuk mjaftojnë as shekujt. Ajo që pritet, herët a vonë - do të vijë. Veçse, lypset durim. Sa më e shtrenjtë që është një gjë, një send që pritet, aq më i madh duhet të jetë durimi. Nuk thuhet rastësisht e pa arsye: të mirat vijnë ngadalë!
Histori përvoje! – ndrydhi në mendje, derisa hapte frontin e ditës së re.
Pritje!
Fjalë kala, kështjellë e pamposhtur që ka mbijetuar shekujt. Njësoj, njeriu gjithmonë, është në pritje. Në pritje të lindjes së fëmijës. Në pritje të lindjes se diellit. Rrezes së parë. Ditës së re. Në pritje të drekës, të darkës, të pasdrekes, të pasdarkes. Me familje, farefis dhe me shoqëri. Në pritje të gjumit të ëmbël. Në pritje të lojës se dashurisë. Të ëndrrës se mirë e me shumë qengja të bardhë e me flutura. Në pritje të fluturimit drejt kaltrish qiellore të paanë. Në pritje të ditëlindjes. Të ditës së parë të shkollës. Në prije të diplomës së pjekurisë (Veçim: Ndreu kujtoi përmallueshëm kur kështu i thoshin diplomës së maturës). Festë, vasha të reja, sidomos kur është ditë e paharruar, e pashlyer për tërë jetën. Ditë zhvirgjërimi.
Derisa hidhte në letër këto radhë, i erdhi të qeshte, me ironi, kuptohet. Shkrimtarët shpeshherë shkruajnë se tri pikat e gjakut mbi çarçafin e bardhë, të natës se parë bashkëshortore, dëshmojnë... e broçkulla të tilla. Ato tri pika të kuqe, kullojnë diku tjetër, shumë më herët... Pas një gardhi. Në cep mali. Rrëzë një kaçube. Në fund të një luadhi. Në parkun e afërt të qytetit. Me dhen e dhi në kullosë. Në motelin e ri bri rrugës. Në hotelin e vendpiknikut të preferuar. Gjatë feste. Fejesës së njërës e dasmës së tjetrës shoqe. Në shëtitje, pikniku fare të shkurtër. Në Kryedri. Gjatë ekskursionit edukativo-mësimor, “Njihe atdheun, që ta duash edhe më shumë!”, siç thuhej dikur. Me një fjalë, kjo mund të ndodhë kudo dhe krejt papritmas dhe pa plan të caktuar. Kryesorja është që gocat e reja, sa më parë, të çlirohen nga leckë e vocërr me plot mistere në të dhe rreth saj. O sot, o kurrë!
Në pritje, në pritje... Të ditës së parë të punës. Rrogës së parë. (Dosje: fjala rrogë Ndreut i zgjoi asociacion të keq. Rrogë merrnin rrogëtarët, kur rrogonin te pasanikët e mëdhenj. Kur ruanin lopët e bagëtinë e tjetrit. Kur kryenin punë të rënda dhe të padinjitetshme. Rrogëtarët e shkretë, kohë pas kohe, gjenin vakt të përshtatshëm t’i shkelnin, t’u hipnin nuseve dhe robinjave të shtëpive të mëdha, sidomos kur atyre u kanosej rreziku i shuarjes, pa pasardhës!).
Gjithnjë në pritje... Të një udhëtimi aventurier. Kryqëzim me anije luksoze, nëpër Mesdhe, apo rreth e rrotull një deti të madh a oqeani, të paanë. (Ndreut, sakaq i erdhi ndër mend lundrimi i paharrueshëm dyjavor nëpër Mesdheun Lindor. Nga Venecia e deri në Port Said. Ajo rrugë e gjatë, e shtruar me plot surpriza e gjëra interesante. Mozaik qëndismash, monumentesh historike dhe të kulturës. Në atë kapërcim (kaptim) detesh, pati ndjenjën se takoi Mbretëreshën Teutë dhe legjendaren Bubulinë bashkë. Së parës ia pa (preku) shtratin, mbretëreshë e madhe e të cilit ishte. Për të dytën, mbi luftërat e saj të paprera, thua se, legjendat në vesh, ia thoshin kreshtat solemne të valëve të detit të trazuar! Ose fjalët e mbjella në romanin voluminoz katërqind e tetë faqesh me emrin, “La Boubouline” të autorit francez Michel de Grèce, kushtuar kësaj heroine e simboli të ndritshëm, që, përkatësia e saj kombëtare, edhe sot e gjithë ditën, si edhe shumë gjëra të tjera mitologjike e historike, ngatërron palën greke me atë shqiptare. Secili i do për vete!.... Megjithatë, kujtimin më të pa shkelur e ruante nga qëndrimi i shkurtër në qytetin e Aleksandrisë, nën hijen e palmave dhe të hurmave frutore gjithkah oborrit të Sarajeve në Bardha të mbretit shqiptar të Egjiptit, buzë Detit Mesdhe. Të mbretit Faruk, të njohur si njeri dijesh të kufizuara, i padijshëm sa duhet, por pusht dhe kurvar i madh sa të duash, i dhënë pas luksit ekstrem, dashamir i detit (si kusar!) dhe i anijeve të gjata, me shumë ahengje, qejfe e dafrunga në bordin e tyre. Nga qëndrimi në Kajro dhe ngjitja atje mbi kodrinë, përtej minareve të larta, kur majat i tyre qafëholla shpojnë qiellin, në lagjen ku emri më i lakuar është ai i Mehemet Ali Pashës (1769-1849) me prejardhje shqiptare, themelues dhe reformator i Egjiptit modern, kur ciceronët e shqiptojnë dhe e njomin me mijëra herë në ditë, për të mbjellë në veshtë dhe kujtesën e miliona turistëve, nga të katër anët e botës kur e vizitojnë këtë qytet të lashtë. Sikur është e panevojshme të shtohet se duke kaluar përmbi Urës së Alexadre Gustav Aifel-it, (që njëkohësisht është edhe konstruktori i Kullës se lartë të Aifelit, porse kjo e dyta gjendet në Paris!), dilet matanë lumit të shenjtë Nil dhe mbërrihet drejtpërsëdrejti në Gazën e Piramidave me Sfinksin qafëtrashë e përgjumur, kur bashkërisht bëjnë gjumë shekullor mbi pluhurin e shkretëtirës së paanë).
Vuri pikën mbi i, kur iu duk se mbëltoi fjalinë e porsapërfunduar.
U vesh e u mbath. Doli në shëtitjen e detyrueshme. Përfillje e bezdisshme e këshillës së mjekut specialist. Dola të bëj (k)talim, si i thoshte marshimit. (Shtesë: derisa bënte atë racion të mbrëmjes, në mendje i erdhi thënia gjeniale e një shkrimtari, Eugéne Ionesco-s: “kur isha i ri, sapo zgjohesha në mëngjes, thosha ia vodha Zotit edhe një ditë. Tash, kur jam plakur, çdo mëngjes, përsëris: ma fali Zoti edhe një ditë”).
Gdhiu si i përtërirë, si të kishte marrë me kredi energji të reja për të vazhduar punën aty ku e kishte lenë.
Në pritje, në pritje...
Në pritje të ditës së kurorëzimit. Nuses fustanbardhë, qoftë edhe të marrë me qira! Dhëndri më kostum solemn. Ceremonialit të kurorëzimit, ndërrimit të unazave. Deklaratës solemne: “Bashkë për të mirë, o për të keq”. (Uratë: ... e keqja, kurrë mos ardhtë!). Në pritje të dasmës në vend-piknikun e bukur të qytetit. Buzë liqenit. Rrethuar me drurë dhe lisa shtatgjatë... Syprinës se liqenit rrëshqasin varkat me dasmorë. (Ndërhyrje: gjersa përshkruante këtë pamje, duke provuar që me fjalë sa më të zgjedhura, të çiltra, të nxirrte imazhin sa më të ngjashëm me visoret e hedhura në pëlhurat e piktorëve të mëdhenj, tamam kur ishte në dilemë të ripranveronte a jo, dialogun e shkurtë, por të paharruar me nënën. Në siklet se djali i vajti në moshë, ajo prore e i thoshte, merre bir këtë apo atë nuse të gatshme: jo nënë, jo ishalla nuk e marrë nusen të gatshme, por të pa... shpuar, nuk ia qiste goja të thoshte), Ndreut në dorë iu thye tragjedia, e pak ditëve më parë, në liqenin artificial në afërsi të Tiranës. Kjo tragjedi ia prishi humorin dhe sakaq e përplasi për shkëmbinj demoralizimi. Këputi kallëzimin.
Ikën dritat!
Pritja e ditës së divorcit. Ditës së shkurorëzimit. E kundërta, ditë e prishjes se martesës. Ditë ndarjeje. Ndarjet janë të rënda, të zymta. Resh pikëllim mbi to. Në pritje të shlyerjes së borxhit, moral a material... Në pritje të festës tradicionale të Ditës se Flamurit e të festave të tjera kombëtare, e ndërkombëtare. Të Vitit të Ri. Të festave fetare. Në pritje të daljes nga spitali, lirimit nga burgu... Në pritje të verës... Të pushimeve verore në bregdet. (Shtesë: derisa nisi të përshkruante pritjen e verës dhe gëzimet e pushimeve në det, Ndreut në mend rëndë i piku ngjarja tragjike, kur në Plazhin e Madh të Ulqinit, ngjau tragjedia. Ndonëse ishte një cunami në miniaturë, ai mori jetën e tetë pushuesve. Sipas rrëfimeve të dëshmitarëve pamorë, atyre që kishin përjetuar këtë tragjedi, nga barku i thellë deti kishte nxjerrë një kollitje kobmadhe, një oshtimë trishtuese, buçitëse... Valët kishin luajtur mëndsh. Deti i tërbuar kishe mbledhur tagër të rëndë në Plazh të Madh, të Ulqinit).
Plogësht ngriti dorën mbi sy. Me ngut fshiu lotin e pikëllimit. Me vrull doli në terrenin që e merrte si fushë pjellore të xehes së çmueshme!
Në pritje... Të lajmit të mirë... kur eklipson një çikë listën e mëtutjeshme të pritjes. (Shtesë: gjersa ishte në këtë gjendje, mbi këtë platformë, kur rruga e mëtejshme po i qartësohej paksa, sikur t’i kishte pikur në dorë një busull që i vinte hedie, në ekranin televiziv, nisi transmetimi i një emisioni, kushtuar Ditës së Verës. Saktësisht, katërmbëdhjetë marsit, ditës se luleve. Sakaq ekrani u mbush lule. Erëmira e tyre shpërndahej në të gjitha skutat e apartamentit modest të Ndreut, në të cilin kishte një kabinë (jo kabinet) pune. Aroma e këndshme e luleve, sikur për një çast, asgjësoi demonët e mundshëm që fshihen edhe atje ku fare nuk i pret. Asgjë më bukur, me fisnike, as më e lumtur se të flitet për lulet. Rroftë ditë e luleve dhe çdo ditë, me lule shumë, brohoriti në vete).
Në pritje... Të Ditës së të Dashuruarve... Shën Valentinit... Të takimit të parë më dashurinë...
(Episod: një i ri kishte rënë në dashuri të madhe më një vajzë të bukur. Asgjë e jashtëzakonshme, sikur ajo të mos kishte qëlluar për më shumë se gjysmë metri më e gjatë se ai. Një ditë, pas shumë peripecish, që të largohej prej tij, pa ia lënduar sedrën, i thotë: sa djalë i mirë që je, sa i lezetshëm, megjithatë... Në fjalën që ajo nuk mundi ta shqiptonte, e gëlltiti me vështirësi, ia priti ai: mos merr kasavet, edhe unë jam i gjatë, më i gjatë se ty, por nuk e di se çfarë me ka gjetur sot!).
Në pritje të motit të mbarë... me diell shumë e qiell të dëlirë. Në pritje të paqes e, kurrë... asnjëherë dhe ne asnjë mënyrë.... të luftës... (Saktësim: në këtë kthesë enumeracioni të pritjes në pritje, Ndreut në mendje i zbardhi fytyra bujare e Nënës Tereze. Nënës së humanitetit dhe paqes). Në pritje të këpucëve të reja... Kostumit të ri. Fustanit me lule shumë... të trendit më të ri të modës krik. Në pritje të vendimit pozitiv gjyqësor. Në pritje të rezultateve të konkursit letrar, për tregim të shkurtër dhe për prozë e poezi, për dramë, për ese... Në pritje të çmimit Nobel për letërsi, për shkencë a lëmenj të tjerë humanitarë. Në pritje të botimit të veprës letrare..., shkencore, publicistike. Në pritje të përurimit solemn... Në pritje të ditës së dhënies së provimit... për shofer. Në pritje të trenit, autobusit, fluturimit të avionit... Në pritje të hapjes së dritës jeshile të semaforit. Në pritje të cingërimës se ziles për pushim të gjatë... midis orëve të mësimit. Në pritje të një letre... kumti të mirë... (Protestë: letrat me kumte të këqija, ngatërrofshin rrugën e kurrë mos mbërritshin!). Në pritje të marrjes se lejes së qëndrimit... të natyralizimit. Në pritje të një ideje të mirë, origjinale... për një vepër të denjë artistike, teatrore a kinematografike... të dimensioneve të mëdha. Në pritje të koncertit e solemn... të muzikës argëtuese e klasike. Një pritje të një telefonate... me lajm të gëzuar për një lindje të mbarë. Në pritje të fitores së duelit në kampionat futbolli, në botëror... në çdo fushë tjetër sportive. Në pritje të ditës se Shëngjergjit...
Në pritje të... Në pritje të pritjes...
Në pritje të Godosë, Godenom, Godeom, Godoom, (lexo: Zotit), - njësoj, që nuk do të vijë kurrë! ( Etragoni-Gogo dhe Vladimiri-Didi, le të presin sa të duan, sa t’ua han qejfi. Në fund do të mbesin me gishta në gojë: ngadhënjyesit marrin frymë vështirë!).
Që nga fillimi, i numërimit të gjithë atyre shtigjeve e kthesave të pritjes, e kishte të qartë se, sado i parregullt, i pasistemuar, as kronologji, pa kurrfarë logjike, as filozofike as empirike, ashtu qartë, e pastër dhe virgjër, siç i vinin ndër mend, për një gjë ishte i sigurt se e tërë kjo ecejake, do të përfundojë me tri pika. Tri pikat janë vërtetësi e pamundësisë që të zihen të gjitha pritjet, të shtihen si rruazat në pé. Përpara se të vërë pikë në regjistrin e përkohshëm të pritjeve, sikur i doli përpara një llogari e çuditshme: më shumë shtigje pritjesh, se jetë! Pa hezitim shtoi: në pritje të vdekjes! Ajo vjen vetë, edhe atëherë kur më së paku e presim.
Iu begenis ky konstatim. Ndjeu kënaqësie, qoftë mashtruese. Për këtë kapak kutie të quajtur jetë!
Në çastin e gëzimit jetëshkurtër, që, më në fund, kishte zënë drejtimin e cakut paksa më të qartë, që shpinte nga dritë e horizontit, dhimbjen e rrugës se vet të shkronjave, ia rrëfeu një dashamiri të letërsisë, që, ndryshe nga të tjerët, ia admironte tekstet. I lexonte me kënaqësi tekstet e tij dhe i komentonte, duke provuar të nxirrte nga andej, fije të fshehura arti, xhevahir të rrallë.
Kishte nisur prozë të re. Hëpërhë e kishte emërtuar prozë pa pozë. Prozë pa emër, Ëndrrallat e Ndreut, a kështu disi. Ky hamendësim, më së miri, dëshmonte se as vetë nuk e kishte të qartë së ç’shkruante. Në thellësi të vetes ndjente se nuk ishte as afër asaj që synonte. I trimëruar, si dështaku kur ngre disa gota pije të fortë, bashkëbiseduesit i rrëfeu se është rrokur fyt me fyt me fenomenin pritje dhe se nyjën e enigmës e zgjidhi me të parën fjalë, më të parin shteg që i erdhi ndër mend.
- Është fenomen interesant pritja, ia ktheu miku. Gjithmonë në pritje të diçkaje. Në pritje të pambarim. Sikur njeriu në jetë nuk bën tjetër, veçse pret. Pret. Jeta nuk është tjetër, veçse pritje që e mban njeriun gjallë, sa të jetë gjallë. Pritjes duhet shtuar edhe shpresën, i tha miku. Shpresa, barabar, njeriun e mban gjallë.
- Të shkruarit është si puna e seksit. Për seks të mirë, duhen plotësuar parakushtet. Duhet pritur (ja edhe një pritje!) sa të vijë qejfi. Të ngjallet oreksi. Të ngrihet mirë... E pastaj, mund të hidhesh në sulm. Pa të ardhur ideja e mirë, si pa pasur ereksion, të mirë e të furishëm krijues, vështirë se do të bësh seks të mirë, vështirë se bëhet punë e mirë krijuese. Si seksi pa ereksion, njësoj, edhe autori i pa ereksion krijues, veç sa e mundon, nuk e kënaq dot partnerin, lexuesin, në këtë rast!
Sado e veshur me petk qesëndie, fjalët e mikut, ishin vrastare në vërtetësinë e tyre. Si gozhda iu ngulën në kokë. E kroi kryet aty ku i qe shpifur se gozhdët i janë ngulur!
Doli në shëtitje të shkurtër. Sa për të trembur demonët... Vetiu ktheu në kafene, ku, kohë pas kohe, pinte kafe në filxhan të madh. Kur kamerieri i solli vetëm një filxhan të madh kafeje, me një gotë të madhe ujë të ftohtë, sa nuk reagoi. Ndërkohë, përballë i ishin shfaqur miqtë. Në përfytyrim të beftë. Halucinacion. Asgjë tjetër. Pasojë e lodhjes. Nga puna që nuk i ecte mbarë. Gozhdët i rraseshin gjithnjë e më thellë.
- Jo, nisi të fliste, me veten e vet, sikur të kishte çelur bisedë e dialog polemizues, me mikun, hijen e tij.
- Nuk është krejt ashtu si thua ti. Do të ishin shumë të rralla aktet seksuale, që, aty për aty, nisin rrufeshëm e papritmas, siç thua ti. Studiuesit e seksologjisë, përgjithësisht, dijetarë, që shkencërisht merren me këtë problematikë, këshillojnë paralojën. Ngacmimin. Pak e nga pak. Drejt cakut. Me ledhatime. Me prekje të lehta. Me lëvizje të buta gishtërinjsh gjithkah viseve të nxehta, të ndjeshme, erotike. Ledhatime të lehta sipër bregoreve të haresë. Poshtë e përpjetë fundbarkut. Me ndalje në vorbullën e kërthizës. Me rrasje duarsh mes kofshëve të femrës për t’ia zënë në grusht zogun e zi, të trembur... e kështu më radhë, derisa buzët të puqen mbi buzë. Asnjë punë, ama asnjë, as vetë akti seksual, nuk fillon drejtpërsëdrejti. Me yrysh, as turjela nuk shpon drurin. As kazma s’e rrënon shkëmbi. As gozhda me vrull nuk ngulet në mur (krye!). As thika në zëmër... As avioni nuk e merr havanë menjëherë. I duhet gjëmë ulërime mbi tokë, derisa të ngrejë kokën dhe bishtin. Një lloj paraloje është e domosdoshme edhe për zogun e havasë, madje.
- Me kupto drejt, mik i dashur, ka shumë ditë që trupi nuk me bën lum. Por, gjithsesi, mendoj unë, më mirë të shkruhet një prozë çfarëdo qoftë, se të mos shkruhet fare. (I lumtur për këto fjalë, që do t’ia thoshte mikut, sapo ta takonte, pagoi kafenë dhe u ngrit. Mbi bardhësinë tiketës shënoi çelësin për hapjen e portës së kapitullit të ri. Që do ta vazhdojë nesër. Me kusht që gjatë natës se errët të mos i ngjajë ndonjë avari!).

13-2

Ngjashëm me shkrimtarin e njohur, George Orwell, kur në vend se me fjalë, titullin e romanit të tij të ri, pat vendosur ta emërtonte me numra. Të vitit 1948!
Në vend të numrit të zgjedhur, i ndodhi ngatërrimi, dhe shënoi 1984!
E la ashtu siç e shënoi. Nuk ia qiti keq!
Me siguri kjo ndikoi, i dha kah të ri rrëfimit dhe krejt përmbajtjes së romanit. Njësoj i ndodhi edhe Ndreut. Në vend se të shënonte numrin katërmbëdhjetë të kapitullit të ri, shënoi numri trembëdhjetë. E la ashtu siç ishte. Nuk e nguci.
E pabesueshme, por e vërtetë, pikërisht në atë çast, në ekranin e televizorit plasi lajmi i zi.
Gërdec!!!
Tragjedi trishtuese, në fshatin Gërdec, në depon e municioneve. Fabrikë e shpërthimeve. Me shumë punëtorë!
Në çastin kur synohej që faqja në vijim e librit të mbushej me tekst të paraparë, nisi me tym të zi. Me flakë. Me panik. Me shifra të kobshme. Me të vrarë. Me më shumë të lënduar. Me të shpallur të humbur e të zhdukur. Të ngujuar në korridore. Me gërmadha shtëpish. Me shkatërrime. Me pamje e skena të një filmi rrënimtar...
E pakuptimtë, si e pamoralshme, të vazhdohej më tutje. (Rikujtuese: edhe një herë, për kushedi të satën herë, Ndreut i erdhi, i piku si kumt, mençuria që thotë se: jeta shkruan romane. Romane të zeza. Sa keq. Sikur të shkruante veç romane me tema të mira e motive me diell. Kjo faqe shpallet – zonë në fatkeqësi!).
Flamuri bie në gjysmë shtize.
(Shtesë: gjithmonë, qysh se di për veten e vet, Ndreu, vuante nga besëtytnia. Si prej djallit frikohej nga numri trembëdhjetë. Vuante nga triskapofobia, a si i thonë saktësisht asaj fobie të ligë, frikës nga numri trembëdhjetë!). Në atë çast zie, hodhi “penën” mënjanë. Bloi me hidhërim: ky mars i mallkuar vazhdon të marrë jetë njerëzish në ujë, në tokë, në hava. Ishte bluarje e tij, apo mbase titull i shënuar në ndonjë faqe gazete.
Ç’rëndësi?
Sytë iu përlotën. Qau.
Do të vazhdojë punën, sa t’i shmanget mjegulla e trashë që iu mblodh si qefin i zi rreth kresë!
(Shtesë: Ja se çfarë, ndër të tjera, do të shkruajë në gazetë, më shtatë të muajit shtator, të po atij viti. Gjashtë muaj pas tragjedisë. “Nëpër një udhë fshati, gjithandej me pluhur të pashuar, (si i Saharës të ishte), rruga me shpie drejt Gërdecit. Si çekan mbi tëmtha më rrihte titulli i reportazhit që do ta shkruaja: Në Gërdec, shkruhet tragjedia!” (Plotësim: tash, kur pas disa ditësh, qes në letër këtë kallëzim, ul tonin, tragjedi e zëvendësoj me fjalën dramë. A nuk mjafton edhe kaq?!).Tragjedi a dramë, por me shumë akte e viktima. Njëzet e pesë, gjashtë...?! Dëme të parikuperueshme materiale. Dridhje tektonike politike. Prishje karrierash. Dorëheqje. Heqje imunitetesh. Polemika të pafund. Në Parlament. Në faqe gazetash. Në emisione televizive... Gjykime, pa mbarim. Dëshmi... Korrupsion... (Mbyll veshët, mos dëgjo! Très dangereux, tepër rrezik! – siç do të thoshte drenusha e tij, Léa).

̊̊̊
Shëmtia kishte plasur në lagjen Ustali, larg fshatit, që, i qetë, i patrazuar, i bardhë, si i larë dhe i pastruar me detergjentin më të mirë, solemn dhe i heshtur, shtrihej mbi kodrina. “Flinte” rehat, sikur asgjë të mos kishte ndodhur ndërkohë. Kështu ngjajnë të gjitha vendet, pasi andejpari parakalon një shtrëngatë shkatërrimtare, vërshim, tërmet... Kraterit të gropës në epiqendër të pëlcitjes, nuk mund t’i afrohesha... I qasem një shtëpie shtatlartë, gjithnjë duke bërtitur: o i zoti i shtëpisë, o i zoti shtëpisë! Pas porosisë së mjeshtërve, nëpër labirinte shkallësh, gjendem mbi kulm. Me ngut, shtëpia ngjitej drejt kupës blu të qiellit, në gusht. Plagë në tokë (dhé) të lagjes Ustali – plagë në zemrat tona! Krejt ç’merrte shikimi, tash ishte kantier ndërtimi dhe rindërtimi. Ndërtoheshin shtëpi të reja, të mëdha, moderne, si në Zvicër, si në Francë... Gjithkah jehonë makinash, gjithkah gjallëri. Gjithkah rikuperim... Eh, medet, sikur rikuperimi i jetëve njerëzore, të ishte i mundshëm! Në shtegtim të shkurtër lagjes Ustali, ndesh, ndër të tjerë, edhe tridhjetedyvjeçarin, Luftim Gërdecin, fytyrën e të cilit, gjithmonë të trishtuar, qartë e kujtojmë nga ekranet televizive, tek rrëfente për tragjedinë. Për të vrarë e djegurit e më të afërmit e shpirtit.

14

Do t’i duhej kohë më e gjatë sesa pandehte për shërimit nga tragjedia. Të rikuperohet. E mundur që njeriu të shërohet tërësisht nga tragjeditë dhe traumat që shkaktojnë ato? Nuk është për t’u besuar. Në asnjë laborator, të asnjë mjekësie, sado të zhvilluar, deri me sot, nuk është zbuluar medikamenti që shëron zemrën e lënduar. Nga dhimbja për humbjen e fëmijës, të të afërmit, të së dashurës, të të dashurit.
Jeta vazhdon.
Riktheu në kujtesë çastin e vetëm para disa ditësh, kur në shëtitjen e mbrëmjes, ndaloi hapin mbi një urë viadukt. Në mbikalim mbi një autostradë. Me komunikacion të dendur. Që, vetëm pas disa kilometrash, gjarpërimi i ndalej në prehrin e bjeshkës më të lartë në Evropë. Në Mont Blanc. Gjithmonë veshur me rrobë të bardhë nusërie.
Asaj buzëmbrëmjeje, si e huazuar nga faqe e prozës më të mirë klasike, i hodhi një vështrim plot pikëllim e nostalgji, kolonës se paprerë të automjeteve në ngarendje. Atë çast, sikur papritmas u gjend përballë pyetjes: njëmend, çfarë do të ndodhte, po të ndërroja jetë në çast, papritmas, këtë dakik, qe tani, menjëherë..., mbi ketë urë-viadukt!?!
- Asgjë nuk do të bëhej, iu gjegj vetes. Fugimi i automjeteve për të dy kahet e superstradës do të vazhdonte i pa trazuar fare. Nuk do të pushonte qoftë edhe për një sekondë të vetme.
Kanë vdekur, vdesin dhe do të vdesin përditë njerëz të njohur, që njerëzimit i dhanë vepra kolosale. Edhe pas vdekjes se tyre, jeta vazhdon. Ecën përpara. Nuk pushon rrjedha e saj. Sa për ngushëllim, tha me vete, mirë që është kështu dhe vazhdoi me hap të plogësht, si të shkonte drejt vdekjes. Sypatrembur!
Në çast hoqi gjysmështize flamurin dhe i pikëlluar qëndroi mbi faqen e bardhë të monitorit. (Ndërhyrje: nga gjithë ato pamje plot trishtim madhor dhe të paharrueshme kurrë, që, në mënyrë dokumentare dhe origjinale, të rikujtonin plasjen e bombës atomike mbi Hiroshimë a Nagasaki, në kujtesë iu kishte ngjitur pamja e marrë nga helikopteri, në Gërdec. Me syrin magjik të kamerës, xhiruesi kishte përngrirë një pamje origjinale: dy lopë në një lëndinë, në çastin e shpërthimit tragjik. Derisa njërën lopë e kishte goditur predha vdekjeprurëse, tjetra, për shtatë palë qejfe, vazhdonte kullosën. Thua se, ndërkohë, asgjë e veçantë nuk kishte ndodhur në univers).

15

Pa pritur shërimin, së paku përtharjen e plagës nga tragjedia më e re, pas asaj që ndodhi në liqen, (Interesant: dramat e tragjeditë, sikur janë për ngut dhe në garë të përhershme, se cila do të jetë më e egër, më e kobshme se shoqja...!), tashmë kishte shënuar, në kompjuter, kapitullin me numër pesëmbëdhjetë. Që, në fakt, ishte shtegu i pesëmbëdhjetë, me disa kthesa (numra) tepër, drejt kësaj aventure. Kësaj maratone vetjake. E pesëmbëdhjeta, e shënuar më shifra të mëdha e ngjyrëforta, më fort i ngjau një gremine të skëterrshme, sesa një rruge normale nga duhej ecur. Kthim mbrapa nuk ka. Kjo ishte rruga e tij e fundit. Edhe nëse nuk shpie askund!
Hapësira që kishte para vetes, më parë se një “fletë” e bardhë kompjuteri, i ngjasoi në një shkretëtirë të pamatur, etjeje të pashuar asnjëherë, skajet e se cilës nuk do t’i shkelë kurrë. Kurrë nuk do të dalë në bregun tjetër. Ndërkaq, kushedi para kujt, ishte zotuar se do ta kthente në tokë të punueshme pjellore shkretëtirën e paanë, me synim që prej saj të nxirrte rendimente sa më të larta, me fruta të ëmbla a drithëra të cilësisë së lartë ushqyese. Mbi atë hapësirë, synonte të mbillte fidanët e tridhjetegjashtë shkronjave të alfabetit të gjuhës shqipe, shumëzuar për mijëra herë në gërshetim, për të nxjerrë e vjelë prej tyre harmoni diellore, ngjyra shkëndijuese...

16

Në vend të mrekullisë së synuar, si i paftuar vjen, e dhunshëm hyn në kallëzim, emri paksa i çuditshëm i fshatit Gërdec, që sikur ishte sajuar për një ngjarje të rëndë e të shëmtuar, njëherazi. Ka emra të tillë që, as që nuk mund te shkruhen me shkronja të bukura. Nuk mund të stolisen me asgjë. Është e vërtetë se, në shumë raste, emri vetë është përcaktues i fatit të bartësit të tij. Me krupë, sot e gjithë jetën, do të kujtojë emrin e zorshëm të fshatit Gërdec!
“Një ndjenjë e parehatshme kotësie”, (nga i piku kjo thënie e bukur poetike!), le të përsëritet edhe një herë, për t’i marrë hak bukurisë së saj: një ndjenjë e parehatshme kotësie, pra, i kishte fryrë në vesh dhe që në fillim i kishte ardhur në mendje se proza, që e kishte nisur me mundime dhe pa ndonjë subjekt të zgjedhur e për të qenë, do të jetë një prozë e lehtë, subtile, sublime, fluide. Prozë urbane (Ndalesë: ngurroi të thoshte moderne!), në të cilën nuk ka as lirikë, as epikë. As shpata, as jataganë. As tanke e armatim të rëndë, as bombë atomike nuk do të ketë, kur, ja, e papritura, si thuhet, të zë në gjumë, si pëlcitja e një bombe atomike, po - pikërisht atomike, në afërsi të Tiranës.
Do të parakalojnë vite, do të gjejnë amshim brezat, njëri pas tjetrit, do t’u bashkohen të shkrumbuarve në këtë zjarr, e nuk do të harrohen flakënaja e tymi mbi fshat e kodrina përreth. Tamam si kërpudha famëkeqe e bombës atomike, kur pëlciti në Lindjen e Largët, në Hiroshimë të Japonisë. Si të tillë, në shfaqjen e saj të frikshme, atë kërpudhë të zezë, forme të ngjashme me një kuçedër vigane, e transmetuan stacione televizive në tërë botën. Sidomos në rubrikën e popullarizuar, “no coment”, në Ewro News.
Tym e mjegull iu dyndën mbi kompjuter.
Avari!

17

Synonte të shkruante prozë ndryshe, jo vetëm nga ajo e shkrimtarëve para tij, por ndryshe edhe nga vetvetja. Pandehma nuk tregohet paqeruajtëse, njerëzore. Përkundrazi, shfaqet egërshane, tejet mizore. Pandehte të shkruante një lloj proze, edhe nëse jo aq të arrirë, origjinale. Vetëm e tij dhe e askujt tjetër. Të mos këtë përngjasime me asnjë tjetër.
Kishte dëgjuar, asgjë më tepër nuk dinte, për të ashtuquajturën prozë intime. Pretendonte t’i binte në hulli pikërisht asaj. Prozës në të cilën nuk ka as të vrarë, as të plagosur. Në të cilën nuk ka as tym, as mjegull, as shpërthime, as alarme ambulancash të ndihmës së shpejtë, as sirena, as uniforma, as minahedhës as minazbulues, as helikopterë, as reporterë, që, me panik mbuluar, me ndjenjën e heroizmit e të viktimizimit, raportojnë nga vendngjarja. Digjej në flakët e verdha të idesë, të qiste në letër një prozë në brendinë e së cilës nuk do të ketë flukse të ikurish e refugjatësh, nuk do të ketë spitale, as civile, as ushtarake, nuk do të ketë shpërngulje biblike, as kurrfarë të tjera, as strehime. Që nuk do të ketë as nisje të të plagosurve rëndë drejt spitaleve të vendeve fqinje për një grimë hise jete më tepër. Nuk do të ketë skena të tmerrshme, lot, as shkulje faqesh e flokësh. Nuk do të ketë vaj. Të vrarë, të zhdukur, as të pagjetur. Dëme materiale. Rindërtime shtëpish të rrënuara. Kompensime materiale e premtime të tjera, boshe. (Pyetje: me çfarë mund të kompensohet jeta e njeriut. Jeta e një fëmijë, pas lodrave apo para nisjes për në ditën e re të shkollës).
Në prozën e tij, e vetëm të tij, (paqësore a paqeruajtëse?) me mangësitë dhe përparësitë e saj, nuk do të ketë hetuesi e ndjekje penale. Nuk do të ketë të dyshuar, për shantazh e mitmarrje. Nuk do të ketë të dyshimtë për përzierje në llum korrupsioni. Nuk do të ketë dorëheqje funksionarësh të lartë, as kërkesa për rënie qeverish e krizash të tjera që vijnë pas tyre. Me një fjalë, në prozën e tij nuk do të këtë asgjë të parë, as të dëgjuar deri më tash. Të njohur më parë. As arena lufte e fushëbeteja, as kështjella e fortifikata. As luftëtarë me hanxharë. As kuaj me hingëllima e turfullima, me shkumë të bardha nën hekurat e frerëve. As zhurmë, as panik e gjullurdi, zotohej ai, nuk do të ketë në punën e tij. As zbrazje me jehonë armësh, të lehta, as të rënda, nuk do të ketë. Nuk do të ketë asgjë të kobshme e të keqe. Asnjë gjë nga të këqijat që të mbushin helm, të çojnë të vjellat dhe të ngrenë mishtë. Ky ishte kushtrimi i tij solemn, vetë me vete!
Gërdec, emër i keq!

18

Gjithçka u prish, ndërkohë. Gjërat u mbështollën e u bënë rrëmujë. Lesheli. Hapësira, mbi të cilën pandehte të shtronte një mozaik temash, tashmë i kishte dalë dore. Nuk drejtohej prej atij vetë. Timonin e kishte marrë një pilot tjetër. Një pilot amator, që me ngut kërkonte thepin e parë të kreshtës së lartë të përqafimit fatal. Katastrofës nuk do të shpëtojë asnjë udhëtar. Asnjë anëtar ekuipazhi.
Në këtë fazë ndërtimtarie, kur çdo gjëje i qe prishur terezia e ish çekuilibruar, as ëndrrat nuk ishin më si ato të mëparshmet. Si dikur. Krahëbardha. Ëndrra që çojnë drejt viseve
të panjohura. Drejt gjërave të bukura, si në ëndërr. Si në poezi. Kur më e bukura, ndër ato visore, është Ajo. Tash me ngjyrë bakri, kur në të gjitha pjesët e trupit, edhe ato më intimet, i janë veshur e kallajisur me ngjyrë të lehtë remi. Shfaqet në fund të plazhit. Duke u thyer e përdredhur mbi rërë. Ecën me ndrojtje. Në prekje të lehtë. Si të shkelte mbi vezë e jo mbi rërë të plazhit të paanë të detit. Për nën çadër të madhe në bregdet. Përpëlitja e çapitjes së saj u ngjan flatrave të një shpendi gjigant kur bëhet gati të fluturojë. Ajo vjen drejt. Ulet afër tij. Merr pije freskuese. Me qartë se nëpër kashtë, lëngu i shijshëm që thith me ëmbëlsi, shihet tek i përbirohet nëpër të bardhën gushë. I ulet në prehër. Mund të shtrihen bashkë mbi rërë. Të zhyten në ujë. Të drekojnë bashkë. Mund të bëjnë bashkë ç’t’u dojë zemra. Të shtegtojnë labirinteve, ngado që i shpie fuqi e ëndrrës, imagjinatë e saj...
Krejt kjo, nuk është tjetër, pos një konstruksion i brishtë, i ngathët, i pashpirt, anemik dhe i parealizuar letrarisht. Një pandehmë shterp dhe etje zhuritëse nga ato në të cilat flaket çdokush nga dëshira dhe ideja që, së paku, t’i shfaqen në ëndërr.
Në gjumin e natës së shkuar, përnjëmend, i ishte shfaqur një ëndërr e tillë. Nga ato që lëndojnë këdo që rrëmbejnë. Pas këmbës së majtë, i ishte ngjitur një qen buçkan apo gjallesë tjetër më katile. Me lëvizje të imëta trishtuese, kur qarkullonte nëpër tërë trupin si elektricitet shumëvoltësh, kur egër e ritmikisht provonte që dhëmbët (ku i fshihte ata dhëmbë, kur ishte e vockël fare!), t’ia ngulte në mish. Duke ruajtur qetësinë hyjnore, për të mos rënë pre e frikës dhe panikut të patakt, i jep shpinën një lisi a peme dhe gjen një krande, si bërë gati për të, për t’iu gjend pranë, në atë çast të lig, dramatik. Tamam kur bëhet gati ta qëllojë fuqishëm, për vdekje ta godasë, keq ngatërrohet, ngase nuk kishte fuqi, as hapësirë manovrimi. Sa nga pamundësia, sa nga inati, më fort se nga frika dhe paniku, shpërthen kllapat e ëndrrës fatkeqe. (Gati e tepët dhe panevojshme fare të shtohet se Ndreu ishte qullur në djersë të ftohta morti. Kjo kapërcehet, në emër të origjinalitetit dhe të mospërsëritjeve, të nxjerra në pah, të shënuara, të shqiptuara e të bluara, më mijëra herë të tjera, sa herë kallëzohet një ëndërr e keqe!?).
Çfarë dite mund të pjellë një natë me një ëndërr të tillë gjakpirëse, midis saj?
Kurrfarë!

19

Në ç’gjendje që ishte, nuk kishte kuptim të hidhte hap të ri. I kishte tretur orientimi. Nuk kishte asnjë busull, as mjet tjetër orientimi, për të gjetur një ble drite, sado të zbehtë. Një orientir që do ta nxjerr nga llumi. Nga rëra e gjallë, nga tuneli pa dritë, nga udhëkryqi i ngatërruar, ta ftillonte drejt bregut tjetër, të mundshëm.
Si shumë herë më parë, priste që, befas, në horizont t’i shfaqej engjëlli mbrojtës! Përherë i njëjti. I së njëjtës pamje. I së njëjtës moshë. Përherë e gjithmonë i veshur mirë, solemnisht. Me veshje të papërfytyrueshme, pa asnjë përkatësi stili. Jashtë çdo mode të njohur. Në të kaluarën, as të sotmen. Sot, por, ah sot, engjëlli i tij besnik, si të mos ishte ai i djeshmi, i një dite më parë. Si të mos ishte ai i përgjithmonshmi. Ishte i pafuqishëm. Nuk mund ta nxirrte nga lloçi. Ta shkundte depresioni. T’ia hiqte, si me dorë, të zitë e momentit.
Thyerjen. Dëshpërimin. Vuajtjen...
Jo, sot, jo!
Më pak i bardhë, ishte engjëlli sot. Më i pafuqishëm. I paaftë për mrekullira. Qëndronte pranë tij, si i shtangur. Si i padukshëm. I pafuqishëm. Inert. I përgjumur. I painteresuar... për asgjë ç’po ndodhte rreth tij. E, në atë çast, lozej dramë e madhe. Tuneli ishte më i gjatë dhe më i errët se asnjëherë më parë. Nuk ishte vetëm tunel. Ishte humnerë. Hon i pafund. Trishtues. Pa askund rreze drite.
Në tehun e mprehtë të dilemës, në majën e saj. As andej, as këndej, ripërtypja ei kësaj fjalie, e vrau Ndreun. E rrënoi. E dërrmoi të tërin. Kujtoi, qartas kujtoi, se këtë fjali, tekstualisht, e kishte përdorur njëherë. Shumë kohë më parë. Madje e kishte zgjedhur për titull dhe e kishte vënë në krye të një tregimi të shkurtër, porse tashmë nuk i kujtohej asgjë tjetër, madje as subjekti që trajtonte!).
Në atë çast kritik, shkatërrimtar, kur çdo gjë desh e shqelmoi, për ta hedhur në të panjohur, kur pandehu të kthehej andej nga ishte nisur, qoftë edhe për të gjetur portën prej nga ka dalë e ka ardhur në këtë botë, me nofulla të shtrënguara, bërtiti deri në kupë të qiellit: nuk bën më kështu, papritmas e rrufeshëm, siç ndodh përgjithmonë, ngjau mrekullia. Miku i mirë e fisnik, e ftoi për një kafe. Ashtu, rreth filxhanëve me kafe të shijshme, çelën bisedë. I rrëfeu mbi një emision të mbrëmshëm televiziv. Për bisedën e gjatë me një shkrimtar të shquar, të ftuar. Ndër të tjera, ai kishte treguar se si, me një rast, kur asgjë nuk kishte afër vetes, madje as fuqi fizike, si për inat të vetvetes, në ecje në kahun tjetër të rrjedhës se lumit, kishte nisur roman të ri. Në çastin kur ishte më se i demoralizuar, i deprimuar, sa s’ka më. Kur i kishin ikur të gjitha fluturat e bardha dhe kokën e kishte bosh. Kur nuk kishte as ide, as motiv, as temë për të qenë. Si për inat të kësaj gjendjeje të mjerueshme, kishte filluar të shkruante pa pushim. Si i ndjekur për vdekje. Në fund të kësaj beteje të përgjakshme, kishte vënë pikën. Në faqen e fundit të një libri tejet vëllimshëm. Romancieri kishte sqaruar se dorëshkrimi kishte dalë i gjatësisë marramendëse, si pasojë e mungesës se idesë së qartë, kur projektin nuk e kishte të kthjelltë, që në nisje nuk e kish pasur në kokë. Kishte shkruar pa lidhje. Kishte llomotitur. Kishte bredhur djathtas - majtas. Dhe, çfarë i kishte ndodhur shkrimtarit të madh? Ajo që më së paku e kishte pritur! Pikërisht ai roman, menjëherë pas daljes në dritë, qe bërë bestseller dhe ishte shpallur kryevepër e tij!
(Shtresë: Sa më shumë që miku përimtonte rrëfimin, aq më afër ishte Ndreu t’ia zë fijen petës, të (ri)ngjallë kujtesën, kur qartazi i kujtohej dhe titulli i atij romani mbi të cilin ishte fjala: “Une fête en larmës”, të cilin, pa e ditur fare këtë histori të lindjes se tij, e kishte lexuar me admirimin me të madh dhe se autorin e atij romani lumë, Jean d’Omesson, anëtar i Akademisë franceze, e donte dhe çmonte dhe e kujtonte me respekt të madh dhe të veçantë ngase, përkundër se ishte mjeshtër i letrave, kalorësiak i tyre, kishte qëlluar edhe modest dhe i hareshëm, pa kursim, në çdo kohë të shfaqjes se tij publike!).

̊̊̊
Paguan kafetë dhe dolën.
Miqësisht u përshëndetën.
Kur u nis për në shtëpi, Ndreu kishte ndjesinë se hapi i qe lehtësuar. Nga zemra i qe hequr një gur i madh. Një gozhdë. Aq më parë kur rrëfimi i mikut nuk ishte as trillim, as sajesë imagjinare, prandaj ishte tejet i mirëseardhur për të. Si gejzer në shkretëtirën për një të shkretë, gjithmonë buzëshkrumb etjeje për një pikë ujë. Edhe një herë ripërtypi fjalën e mikut, kur e porositi që të mos mbante merak, të mos vuante se, pa fije dyshimi, edhe ai do të, nga punëtoria e tij e vogël, do të nxirrte diçka të vyer.
Ka shkrimtarë që nuk dinë të shkruajnë keq, si në vegim, iu kujtua fjala prej mjalti e mikut! – edhe pse kjo nuk kishte asnjë lidhje me të, Ndreun.
Rrugës për në shtëpi, në një cep të sheshit të vogël, ku zakonisht grumbullohen orendi dhe sende të tjera shtëpiake të dala përdorimi, sytë i shkuan tek në një karrige të padëmtuar gjithaq, punuar enkas për tavolinën e kompjuterit. Nga larg shihej se ishte karrige për fëmijë, çilimi që thua se prej barkut të nënës kanë dalë bashkë me kompjuter. Iu avit. E mati dhe e çmati, me shikim. E shtyu para e mbrapa. Rrotat i funksiononin si duhet. E mori. E shtyu siç shtyhet poussette, karroca me fëmijën mbi të. (Episod: ishte dita e trembëdhjetë që kishte nisur shkrimin. Pikërisht atë ditë, ndërroi karrigen. Karrigen e vjetër e flaku mënjanë, me rrëmbim, thua se ajo ishte fajtore për gjithçka. Pse puna nuk ecte për se mbari. Para se ulej, u lëshua mbi karrigen e re. Hapi kompjuterin. Faqja e parë e internetit ia qiti përpara ofertën e një udhëtimi të shkurtër, por fantastik, në disa nga vendet e Lindjes se Afërt. Dokrra!).
Me naivitetin e një fëmijë shtatëdhjetëvjeçar lidhi kushtrimin se, qoftë edhe më këmbë, të merrte rrugë deri atje, te Gërdeci. Të dreqi. Si të kthehet nga andej, do të vazhdojë rrugën e shkrimit aty, ku e kishte ndërprerë, në atë çast.
Mbetet të shihet ç’do të ndodhë, aty e tutje?

20

Sapo drekoi. Drekat dhe darkat, si dhe racionet e tjera të tij, ishin aq modeste, saqë vetëm emrin e kishin të tilla. Atë ditë, kishte ngrënë sallatë me domate, spec djegës dhe qepë. Tjetër nuk ishte me rëndësi. Çdo teshë tjetër mund të merrej si salltanet dhe dekor tryeze. Si rëndom, më parë, kishte gëlltitur dozë ilaçesh të shtyra me ujë. Pastaj kishte marrë rrugë serbes, të gjatë. Nuk ishte ndalur aty ku e grishnin reklamat e agjencive. Kishte shkruar shumë më larg. Përtej shteteve të Lindjes së Afërt. Kishte shtegtuar në Lindjen e Largët. Edhe më larg. Në një vend krejt të ngujuar dhe të panjohur.
Me hapa të plogësht, nga tryeza e ngrënies, kish bërë rrugën e gjatë deri të shtrati. I ngjau rrugë më e gjatë se ato që shpinin në skaj të botës. Lodhja, rraskapitja dhe tensioni e presioni, ia kishin gllabëruar gjithë trupin. E kishin mpirë. Nuk kishte fuqi të shfletonte as shtypin e ditës. (Shtim: tash, kohët e fundit, as ky idil nuk ishte më, siç kishte qenë dikur. Tash, para e pas gjumit, va e pa va, orar e pa orar, në çdo kohë e në çdo vakt, hapte internetin e shikonte lajmet pa mbarim. “Shfletonte” gazeta të panumërta..., kthente përgjigje për ndonjë letërkëmbim elektronik, e kështu me radhë).
Sa u shtri në shtrat, treti në pellgun e gjumit të trashë. Të rëndë njësoj. Si ai i natës. Pak më ndryshe. Kurrë, gati asnjëherë, në gjumë të ditës nuk tretej, nuk sharronte aq thellë, sa të mos e dallonte se është në gjumë të ditës. Edhe ëndrrat, sado të këqija, shfaqeshin paksa ndryshe nga ato të natës. Ishin më të shkurtra. Ishin më pak katile, në krahasim me ato të natës.
Nga gjumi ditor, zgjohej edhe më i lodhur. Më i plogësht. Më i trishtueshëm. Nuk i ndihmoi shumë as thënie e një burrështetasi francez, se: “falë gjumit të pasdrekes, kisha dy agime dite!”.
Në skaj buze, si me pahir, i rrëshqiti ble qeshjeje, si e harruar. Pa se bri tryezës se kompjuterit ishte karrigia që, çaste me parë, një gjumë dite më parë, e kishte “blerë” në poubell. (Reagim: kompjuteri nuk e hante fjalën pubel. E qite cubel. E la ashtu siç me kryeneçësi ngulmonte drejtshkrimi i instaluar, cubel, pra, le të dalë ku të dalë!). Zu vend aty, si të ishte fron mbretëror e jo karrige e vjetër, si zogëz pule, e lagur dhe e hedhur në bërllok. Si e shpallur e pavlefshme. Pelinin e përhershëm të gojës, provoi të zbuste me një fetë molle, siç bënte zakonisht, për çdo ditë. Piu një gotë ujë. Pak minuta i kaloi mbi biçikletën (i)mobile, që strukej në kënd të ballkonit të vogël. Një “luftë” e ashpër me pëllumbat e zinj. (Psherëtiu: ah, sikur të ishin të bardhë!), që me “cicërimin” e tyre bezdisëse ia nxijnë jetën duke ia prishur gjumin, vakt e pa vakt. (Zbulim: kurrë më parë, nuk e kishte ditur sa e mërzitshme, sa bezdisshme është “cicërima” e pëllumbave të zinj, kur nuk janë të bardhë, siç janë pëllumbat e bardhë të paqes. Mbase as ata, këngën s’e kanë hiç paqësore).
Do të trillonte edhe punë të tjera, vetëm edhe për pak të zgjaste kohën, të mos i afrohej kompjuterit, kur nuk kishte asnjë fije vullneti as fuqie, as për të qenë. As karrigia e “re”, nuk kishte fuqi ta joshte, t’i avitej tryezës së shkrimit. Tash edhe fesat lypte, vetëm e vetëm që të mos i afrohej kompjuterit. Druante prej tij, si prej dreqit. Nuk kishte çfarë të thoshte, atë çast, kur i ngjau i kobshëm. Kjo huti dhe ndruajte nga tryeza e punës, ia kujtoi ditët kur ishte gjimnazist. (Kujtim: sa herë që nuk kishte vlagë, as vullnet, për kryerjen e detyrave të shtëpisë, luste Perëndinë të iknin dritat. Si vis major, arsyetimi, pse nuk i kishte bërë detyrat e shtëpisë. Si alibi!).
Në atë zbrazëti, cingëroi telefoni. O Zot, sa i madhërishëm që je! Zërat gazmorë të miqve, që atë çast i ngjanin aq të mrekullueshëm, si dhuratë e Perëndisë, kur e grishnin për nga një filxhan kafe bashkë.
I bekoftë Perëndia, o Zot!

21

Drejt takimit, si të porositur, si njeri me shpresa të thyera që ishte, vendosi që miqve t’ua rrëfente dy tregime, e që kishin të bënin me telefonata.
I pari, ishte rast i keq. Jashtëzakonisht i hidhur, kurse tjetri, i sheqerosur me pak humor e shaka brenda tij. Ishte më simpatik. Rrëfehej lehtë. Në shumë riprodhime e motërzime. Sa herë që i vinte rasti. Në rrethana të volitshme.
Cili nga rastet e telefonatave të rrëfehet i pari? Për një çast u ndal në nyjën e dilemës?
Shqelmoi, aty për aty, hamendjen dhe vendosi të tregonte ndodhinë e parë, të keqe, me telefonatën. (Gjithmonë, ngutshëm e me urgjencë, e keqja të hiqet qafet. Të asgjësohet, sa më parë). Ashtu edhe veproi.
Në çastin e mbrapshtë, derisa dergjej në të hidhurit e mërgimit shtrigan e plot dallgë helmesh të njëpasnjëshme, kur e mbërthenin sëmundje të kobshme zemre e gjithandej trupit, i cingëron telefoni. Ajo cingërimë i ngjau si të ishte mitike, paralajmëruese e një diçkaje të keqe dhe tejet të kobshme. Kumti të zi. Si t’ia hapte siparin një skene tmerri që e parandiente. Nuk u durua pa e përshkruar, atë skenë: dritarja e vogël e dhomës se ftohtë, si morg, tundej, përkundej e luhatej, sa andej, sa këndej. Si të ishte krahëthyer. Gjithnjë nën jehonën e alarmeve e sirenave, katrorin e dritares, e mbush pamja e shpendit të zi, futë. I ziu korb vetë? Si ai i poemës “Kurrë më” të poetit Edgard Allan Poe, e kthyer në shqip, mjeshtërisht, nga Fan S. Noli. I trishtuar, në panik, ndjekur furtune rebele, shpend i kobshëm, si i ndarë gjiri të mbretëritë së mistershme të shpendarisë se malit, në flegrën e dritares, provonte shpalosjen e flatrave të qullura. Me sqep të lodhur çukiste xhamin. Sytë e dylltë nuk i shkoqte, se nuk i shkoqte, nga aparati i telefonit mbi komodinë. Korbi i zi, vështronte telefonin e zi, sikur të ishte zog i tij, në rrezik. I humbur në shkretëtirë. I ziu korb, sillte lajm të zi korb.
Kur Nderu zgjati dorën për t’ia hapur flegrën e dritares mysafirit të paftuar, memecëria e shurdhër e telefonit, nuk u durua më. Shkrepi një cingërimë buçitëse. Kërciste e me alarm. Cijaste me ritëm, me rënkime, si të ishte një krijesë e gjallë. Si të ishte zogu i korbit të zi vetë. Pjellë e tij. Gjëmat e cingërimës shtoheshin, bëheshin gjithnjë e më të padurueshme. Papritmas, aparati i telefonit u shkund. Lëvizi. Filloi të kërcente pupthi, sa andej sa këndej. Prej këndit në kënd. Sipër orendive të pakta të dhomës. Mbi raftet plot libra. Mbi makinën e shkrimit. Në rebelim e sipër, në fluturim trishtimi, sa këtu sa atje, i hidhet aparatit telefonik sipër. E zë për fyti. Si gjarprin e sertë. E afron rrënjë veshi. Për çudinë e çudirave, teli i sjell një zë të qetë, të dëlirë dhe pa asnjë shtrëngatë në timbrin e tij. Qetësi mashtruese, fund e krye e stisur. E aktruar keq. Në mënyrë amatore. Helmi i lajmit që vinte nga andej, nga larg, nga vendlindja, sakaq iu derdh në vesh. E përvëloi. Tash zëri i tjetrit i dilte gjithnjë më i çjerrë. Sikur në grykë t’i ishin mbledhur nyjë lëmshi, gëzimi e lumturia e tërë botës. Shihej se fjala nuk ishte për lajm të mirë. Ishte një lajm i keq, i tmerrshëm... Boll, shumë e luti. Njerëzisht e luti, si të kërkonte lëmoshë shpëtimi, prej tij. Si të ishte me litar rreth qafe, kur midis jetës dhe vdekjes kishte vetëm edhe pak sekonda. I tha: fol, burrë i dheut, fol, thuaj, kallëzo...! (Sqarim: dhënësi, kështu le të quhet ai që kishte telefonuar), kurrsesi të bëhej burrë e trim fisnik. Qartazi të tregonte se ç’tmerr kishte ndodhur atje larg, në vendlindje. Nga përjargia dhe çirrja e tij e lëmashkët, shihej se ishte një trillim i lig, asi që djegin e pjekin përnjëherësh e pabesisht. Sa shteruan, sa u sosen të gjitha rezervat e durimit, kur iu këputën nervat, (kështu do t’i ngjante edhe sikur t’i kishte nervat e kalit!), në ato lutje dhe grishje që të nxirrte fjalë nga goja e keqe, asgjë nuk bëri punë, kur qartazi u pa se kjo ishte lojë e shëmtuar, e një sadisti të tërbuar dhe asgjë tjetër, kur s’kishte rrugëdalje tjetër, me një mllef të ikur kontrolli nxori zë. Në seri, ia këputi një varg të gjatë e të pasosur, mallkimesh ndër më të pa pritshme, në botë!
Ato nuk ishin mallkime të tij. Ndreu nuk mallkonte kurrë. Kurrkënd, për asgjë në jetë. Ato ishin shpërthim i pavetëdijshëm dhe i pakontrolluar, i padëshiruar, në asnjë ndjeshmëri, as motërzim, të fjalës. Pasi për të njëmijtën herë e luti, siç lutet Zoti për një rreze dielli, për një risk jetë, serinë e mallkimeve e nisi me: fol, he t’u sostë toka nën këmbë.... dhe e sosi me, fol he t’u këputshin të gjithë telat e telefonit!!! (Shtesë: në dreq të zi vajtshin nëmat!). Mallkimet ia kishte derdhur në vesh, jo tash rishtas, kur as pesë pare nuk do t’i jepte për këputje telash. Kjo më se miri dëshmonte se drama që ishte luajtur, qoftë edhe një dakik para epokës së telefonave celularë, prandaj mallkimi i tillë është jashtë mode dhe, tashmë, i tejkaluar! Midis mallkimit të parë: t’u këputshin telat e telefonit dhe të fundit: t’u myktë mielli në magje!, kishte futur madje qindra mallkime, secila më e ligë se tjetra. Me emrin “mallkim i zi”, ky regjistër hyri në kolonën antologjike të mallkimeve e të nëmave! ... Rasti tjetër, i telefonatës së dytë, ishte më gazmor, më shpotitës, më i dashur. Ishte më i lehtë dhe kallëzohej e riprodhohej, pa përtesë, në mijëra motërzime. Si i tillë kërkonte hise në “antologjinë” e kallëzimeve të lehta. Titullin e kishte: “Shëtitje qeni!”.
Pa i marrë, as shtuar asgjë, pa i bërë asnjë retush, as përshtatje për ringjallje në ditën e sotme, kur nuk përngjan me të djeshmen, e përshkroi, e riprodhoi, ashtu siç është. Natyrisht, duke e futur midis thonjëzash, si midis kapakëve të një arke, që ruan gjëra të vlefshme, si në konserva! Për kohët që vijnë.
[”Njëditëzaj, aparatin trup-shkurt e thatim, portabël, celular, natel... (çfarë emri tjetër është marrë bashkë me të?), të vocërr sa grima, ia turbulloi jehonë e thekshme, si ajo e kambanave të kishave, kur sjellin kumt të zi!
- He, si je, si ia çon, ç’bën?
- Mirë, mirë – u përgjigjet ai, dy pyetjeve të para!
Pyetjes së tretë: ç’bën?
– Shëtis qenin – i përgjigjet shkurt!
- Shëtit qenin!?
- Hë, po ç’të bekuarën thua?
- Nuk je zgjuar akoma mirë nga gjumi? Flet si jerm? Po kur djallin bëre qen që ta shëtitësh? Në atë dhomë të vogël banimi, nuk ke ku e struk e rrudh pleqërinë e moshës së tretë, e t’i vësh marifetet e qelbura borgjeze të vendit ku je strehuar! Të mbash, të ushqesh, të shëtitësh qen, hë…!
- E, po de! – u mjaftua ai.
- Po qyshkur jeton me atë qen, që shëtit?!
- Oh, mos pyet. Qysh moti. Thuajse moshatarë jemi…!
- Asgjë s’po kuptoj, s’po marr vesh!
- Ani, hajt, pra, u pafshim për të mirë e në gëzime të përbashkëta, se qeni im gjithnjë e më shumë behët nervoz, mërzitet shpejt! – ia këputi penjtë muhabetit me telefon!
Nuk i tha bashkëbiseduesit se po shëtiste veten e vet! Tamam si një qen të lodhur. Nuk i tha asgjë tjetër me telefon. Me shpresë se do të takoheshin një ditë. Me shpresë se nuk do të ndërronte jetë pa ia thënë copë se për cilin qen ishte fjala. Që po e shëtiste atë ditë të zymtë dimri. Në dhe të huaj. Pyetjes së mikut tash do t’i përgjigjej me pyetje: e ç’bëjnë tjetër gjithë ata të mjerë, kur, në përpjekje plot inate për t’ia vjedhur jetës edhe ndonjë ditë jete më shumë, bëjnë jogging, naturothérapie (natyroterapi)… e marrëzira të tjera kësodore, pos që shëtisin veten e vet, si qen!
Përnjëmend!
As natës së vetme dimërore, që kishte përpara nuk i zinte besë. Sakaq, mund ta tradhtonte keq. Asgjë nuk la për nesër. Aty për aty formoi numrin e telefonit celular të mikut, me të cilin veç sa ishte përshëndetur. Aparatin e tij celular sa grima, e dinte, do ta trazonte cingërimë e ngjashme me hingëllimën e hamshorëve të harlisur vere, si në kullosat e bjeshkëve të larta. Ndërkaq, në aparatin e vjetruar, ia kishin akorduar jehun e kambanave të kishës. Si për t’ia kujtuar gjithandej se rrugën e ka në të sosur. Ai vrullshëm shkoqi telefonin, si të mbjellë rrëzë veshi. Pa i thënë asnjë fjalë të menduar, pak çaste më parë, mikut të tij të shtrenjtë. Desh u përshurr së qeshuri. Me veten dhe me vetminë e vet. Në mendje i përftoi një garë e ashpër që, kohët e fundit, zhvillohet midis njerëzve tanë, kur shtyhen se kush e ka atë send më të vogël se tjetri! Akoma pa zhveshur rrobën e kushtit shekullor se kush e ka më të madh, çdo send të mundshëm! Ja tek zbardhi koha e garës: kush e ka më të vogël! – aparatin telefonik, kuptohet.
C’est sympa, n’est – ce pas?]
Asnjërën nga këto dy “histori” nuk i shpalosi para miqve në takimin me ta, që mezi e priste. Në vend të kësaj do të mësojë si shkruhet porosia në sms-esemes!
Kthehet në shtëpi afër një ndjenje të përzier. Shpejt gëlltiti çorbën e zakonshme të mbrëmjes, racion darke.
Duhej nxituar. Mesnata ikte. Ishte para portave të gjumit, si gjithmonë, të parehatshëm, pa haber se çfarë ëndrrash tunduese e turbullirash do t’i sjellin rreth kokës, ato!?!

22

Nata me katrahurë dhe torturuese, bashkë me rrezet e dritës së ditës së re, në dritare i kishte sjellë një pikëpyetje sajuar me vija të kryqëzuara. Ndenji gjatë i shtrirë në shtrat, si të ishte para dilemës, o vdekje, o liri!
Si në sinkronizim, matur e peshuar mirë, bashkë me klithmën e thellë: nga t’ia mbaj? – si i trembur, u shkoq pushtetit të shtratit. I hodhi një vështrim mavi arsenalit të barnave dhe të gjilpërave... (Përvojë: nuk ka gjë më të vështirë, as mallkim më të rëndë nuk ka, se kur ditën e re e çel me majë të mprehtë gjilpërash dhe, kur ditën e mbyll, njësoj, me majë gjilpërash, si thimtha gjarpinjsh. Kur hapet dhe medikamentet i gëlltit me grusht, pa i numëruar fare!).
Nuk kishte as rezerva force të ndiqte grishjen e rrugës së nisur. Duhej ndërmarrë diçka. Lypsej gjetur rrugëdalja. Shtegu. Një zgjidhje e nyjës së problemit.
Në mendje i erdhi ideja që, në shfaqjen e parë, iu duk shpëtimtare. Përfytyroi rrugë, qoftë edhe të trilluar, që i ofron shpëtim. Lirim nga dhimbjet e mëdha dhe të pashërueshme të vuajtjes. Drejt strehimit a azilit, afër a larg, vetëm e vetëm sa të shpëtonte disi. Imagjinoi një udhëtim drejt një visi ende të pashkelur, nga këmbë njeriu. Nëse një i tillë ekziston, në fshatin planetar! Imagjinoi udhëtimin drejt qiellit të hapët. Mbi krahët e një sateliti artificial, apo të ndonjë tjetri, të pazbuluar ende, në mënyrë që, nga lartësi e çiltërsisë së qiellit, të sodisë qetë e pa brengë, botën e madhe përfundi.
Si të shkoqej nga ëndrra me sy çelur, e jo realiteti, dhe beftë iu kujtua një udhëtim i para shumë kohësh. Atë udhëtim e kishte shndërruar në tekst. Në udhëpërshkrim. Në paketim të kartëpostales. Rrëfimin ia kishte dërguar një mikut të çmuar, kur, pos që vetë ishte aventurier i papërmirësuar, i kishte në qejf edhe rrëfimet e të tjerëve, sado që, në shikim të parë, dukeshin trillime dhe jehonin të pabesueshme, si të pavërteta. Në këtë shteg luhatjesh marramendëse dhe pabesie në fuqitë e veta krijuese, ketë kartolinë, me gjithë një pjesë teksti të shkruar mbi të, kushedi kur, të riprodhuar e mbolli pikërisht këtu, në këtë vend. Ky ishte një gëzim, sigurisht jetëshkurtër, rehabilitimi për të, në këtë çast jetim.
Rrëfenjë e (f)ikur, e kishte emrin ai tekst, që, ja, falë kujtesës së kartëpostales, përjeton ripranverimin!
[ Kur, cili, pse, qysh, si, tek…!?!
Por, edhe shumë pyetje të ngjashme e kësisoj mund të renditen. Njëra pas tjetrës. Dhe të gjitha bashkë e përnjëherë.
Vetëm pyetja: ku? - është e tepërt në këtë mes. Ngase qysh në fillim merret vesh se akti kishte ndodhur në autobus!
Në autobus!
As për pyetjen: cili? - të mos pritet ndonjë përgjigje misterioze, e pabesueshme, as kushediçfarë tjetër! Ngase fjala ishte për një akt seksual klasik, në kuptimin e parë, por jo edhe të bardhë të fjalës. Fjala ishte për lidhje në seks të dy qenieve njerëzore. Të gjinive të ndryshme, fatbardhësisht! Femërore e mashkullore, që, përnjëmend, nuk ka diçka më të natyrshme e më madhështore, në të njëjtën kohë.
Akti seksual në autobus! Të prishur, mushkëribrejtur, teknefes!
E po, kjo është mrekullia, mbase më e pabesueshmja, vetë!
Në atë relacion të pasosur udhe, për shumicën e udhëtarëve ishte i panjohur, autobusi duhej të bënte rrugë shumë të gjatë…nga një qendër e vogël komunale, e Rrafshit.... Ai do të ndalonte në disa stacione, për të mbledhur shtegtarët e rrugës së gjatë deri atje, atje larg e lart, diku përtej, në Skandinavi, hej!
Kur do të arrihej atje, në atë pikë, sipër një siqafe të trashë të një sibishe gjigante e të përgjumur përgjithmonë! Ashtu siç e ka formën e pamjes së tij, ai shtet skandinav, përnjëmend. Ajo Norvegji, përnjëmend!
̊̊̊
Në çastin kur udhëtarët kishin kaluar dy pika kufitare, me gjithë tmerrin e mundësisë që të ndodhte diçka e keqe, e kobshme në to, si: kthimi mbrapsht, burgosja, keqtrajtimi, gjoba dhe ndëshkime të tjera, që, aty për aty, e prishin gazmendin e dasmës se udhëtimit, si të lindur për së dyti, shtegtarët kishin dalë të kthjellët. Të lehtë. Si të kishin shkundur trupit brengën lëkurëtrashë!
Përpara kishin edhe një natë të gjatë, në rrugën e gjatë…
Këtu edhe vihet (arrihet) në vorbullën e temës së këtij rrëfimi. Te thelbi, subjekti i tij i (f)ikur.
̊̊̊
Ngjashëm me një natë më parë, edhe terri i natës së dytë, me gjithë spektrin e ngjyrës së tij, ia beh dhe hedh rrënjë, si i paftuar, në bordin e autobusit. Nata e dinte rrugën. Në mos jo për dyer, ajo kishte hyrë dritaresh, apo përmes ndonjë të çare tjetër, qoftë edhe e padukshme për syrin e lirë, të njeriut!
Kur gjumi ra dhe zaptoi të gjithë, dy zëra të heshtur, dy pëshpëritje të mekura, si fitil drite qiriu, ngelën gjallë. Si të ishin dy fërkime, dy shtyrje e ndrydhje të pazëshme. Për atë çift bashkudhëtarësh rasti, gjumë nuk kishte. Ai nuk vinte në sytë e tyre. Pa shuarjen e zjarrit që i frynin, nga të dy anët!
Pëshpëritjet, fjalët vesh më vesh, nisin të shuhen. Zëvendësohen me puthje. Me ledhatime. Në vend të gjuhës, tash flisnin buzët. Flisnin duart, që, me drithërimë ethesh, shtegtonin pjesëve të trupit, në vëzhgim për të gjetur pikat e strofujt me të ndjeshëm e më joshës në trupin e njëri-tjetrit. Sipas të gjitha gjasave me të shpejtë avitej çasti i grumbullimit të gjymtyrëve midis dy qenieve njerëzore, dy gjinish. Kur ndodhi kjo, seç filluan frymëmarrje të thella, dihatje e cijatje jashtë kontrollit. Ashtu siç u shtoheshin e u dilnin kontrollit edhe lëvizjet, kur merrnin ritme e flakërime gjithnjë e më të shpeshta, gjithnjë e më dinamike. Fare të papërmbajtshme. Aty, në bordin e autobusit plak në natë, diku larg në një pikë të vockël të një shteti të madh, në një nga superstradat e tij, ndodhte mrekullia. Siç di të jetë mrekullia e aktit më sublim. Kur në shfaqjen e tij origjinale, nuk e njeh, as nuk e ka asnjë art i kësaj bote!
Dy udhëtarët e tjerë, që zinin vend përskaj çiftit të lidhur në akt, pasi kujdesshëm e në përgjim, kishin ndjekur rrjedhën e kësaj ngjarjeje, shfaqur në pëlhurën e zezë të natës, mezi përmbanin të qeshurat, që sigurisht do t’u shpërthenin të pakontrolluara.
Por, kjo nuk ndodhte. As nuk kishte pse të ndodhte. Burrë e grua, të martuar rishtas, të rinj e gjaknxehtë, që nuk kanë orar, vend as kohë të caktuar, kur të bëjnë grumbullimin e gjymtyrëve? Çift i ri, që me këtë rrugë nis udhëtimin e muajt të mjaltit? Të rinj që sa e kanë shpallur fejesën, ndoshta? Kanë marrë rrugë të përbashkët udhëtimi, ashtu siç e përbashkët do të jetë edhe rruga e tyre jetësore…?
Kur zbardhi dita, kur rrezet e dritës hynë në autobus dhe, bashkë me të gjithë të tjerëve, ndriçuan edhe fytyrat e çiftit në fjalë, ata u shfaqën si të ishin të panjohur mes vete! Si të mos kishte ndodhur asgjë midis tyre, vetëm disa çaste më parë!
E mundshme kjo? – kishin pyetur habitshëm dy bashkudhëtarët që, syçelur, kishin parë atë marrëdhënie seksuale, në autobusin e natës!
Me pezëm, dy shikuesit e spektaklit, të aktit, lozur në bordin plot mugëtirë të autobusit të lodhur tashmë, nisën shpotitë. Filluan të gjuanin fjalë thumbuese, ironike. Si të ishin pa drejtim, as adresë të caktuar.
A i hip bre, robi robit, në autobus, aman!?
Po, bre, po, se ç’ke më të…!
Në autobus?
Në autobus, pra!
Në rrugë të gjatë?
Në rrugë të gjatë, pra!
Nëpër terr?
Nëpër terr, pra!
Robi, robit?
Robi, robit, pra!
Mbi ndenjëse?
Mbi ndenjëse, pra!
Çudi!
Pse çudi?
Si mund të bëhet grumbullimi i gjymtyrëve (mashkullore e femërore) mbi ndenjësen e ngushtë të autobusit?
Ngushtë i madh!
Ti shtiresh, apo përnjëmend je aq i painformuar?
Ashtu sikurse Kama Sutra i njeh gjithë ato mënyra (pozicione) të aktit seksual, aq e më të mëdha janë mënyrat dhe mundësitë e konsumimit të seksit. Seksi oral! – është i lashtë sa të moçëm janë Ademi dhe Hava bashkë!
Mos u shtir se nuk i di këto!
Thuaj!
Ashtu është! Pajtohem! Megjithatë…?
E kështu me radhë, e ashtu me radhë.
Qeshurinë e dy spektatorëve, shpotitë e gazmoret e dy dëshmitarëve okularë të atij akti seksual madhështor, në shfaqjen e tij të beftë, do të vazhdonin deri në pafund të asaj rruge që ngjante e pafund, sikur autobusi të mos merrte anën e majtë e të mos ndalej në një stacion autobusësh të një qyteti me nam, të njërit nga shtetet e Skandinavisë!
Si ia thonë emrin atij qyteti, si!
Një grumbull njerëzish tanë, krejt me sy të ënjtur e të mavijosur, që dukeshin shumë më të lodhur e të rraskapitur se vetë udhëtarët e rrugës se madhe, i dolën përpara. Veç sa nuk e shqyen dhe nuk e përpinë të tërin, dreqin!
Nga malli. Nga pikëllimi…
(Fitohej përshtypja se ishin mbjellë aty shumë më përpara se gomat e rrotave të autobusit kishin marrë rrëshqitjen e parë mbi asfaltin e lagur të së vetmes rrugë të qendrës se vocërr komunale, në Rrafsh).
Midis asaj mase pritësish ishte edhe ai që, sigurisht, me mall e pikëllim gëzimi, priste atë… Doruntinën, të dashurën dhe të zgjedhurën e tij besnike!
Heroinën e këtij kallëzimi me subjekt të (f)ikur!
Aty e tutje ripërtëritjen e gëzueshme, gazmore e shpotitëse të kësaj ngjarjeje e mori pusi. E hëngri kafsha e zezë. E mbështolli teshë e galme, futë…
Gjithë ajo pritje e ardhjes së nuses, së fejuarës, a mikeshës, së dashurës… që nuk e kishte parë me vite. Gjithë ai mall për atë qenie të pastër e të paprekur. Qelibar. Me një kunj mbrapa!
Ai e rrëmbeu. Furishëm e me garbi. Me bulim e tërbim epshor filloi ta puthte e shtrëngonte gjithë afsh dhe, fill pastaj, u zhduk.
Dashtë Zoti që ajo të këtë arritur, më parë, të bëjë një dush të rreptë, që të mos ia sjellë në shtrat duhmën e keqe të farës së tjetrit!
Doli kështu se ky nuk ishte tjetër, pos nisja, fillimi i fillimit të një tregimi të gjatë, të gjatë e të pambarim, me thelbin e tij tragjik.
Të ikur fare, në këtë rast! Si të fikur.
E cili ishte, apo duhej të ishte, ai tregim?
Kjo dihet shumë mirë. Atë e di, së paku, një pjesë e mirë e mërgimtarëve tanë të shpërndarë gjithandej mbi krahët e shpendkeqes mërgatë!?!] (maj, 04)

***
Nëse kapen fijet e argjendta të fillimit të këputur, pas gjithë kësaj ndërhyrjeje, paksa të gjtë, për të mos thënë kilometrike, ky do të ishte vazhdimi. Vazhdim i çkaje, vazhdim i kujt?
Broçkulla, të kota fare.
Aq herë, ndërkohë, Ndreu kishte dëgjuar që, pas dhjetë, pesëmbëdhjetë, njëzet vjetësh jete në qytete të madh e më lavd, njerëzit në vendlindje ishin kthyer me një (të njëjtat) palë mend. Shpesh ndodhte e kundërta. Në botë të madhe, të larme e mashtruese, shkohet me mend të lidhura mirë në shaminë e kresë e, nga andej, kthehen pa to, pa asnjë. Kokëbosh. Tangall. Sikur medikamenti të gjendej aq lehtë, nuk do të kishte problem. Të gjithë të prekurit, të lajthiturit, të luhaturit dhe të dëmtuarit, të hequrit, ata me mangësi mendore, të shkarë të tjerë, do të niseshin andej ... Sikur nga andej të ktheheshin të riparuar. Të ndrequr. Të ujdisur. Të rilindur. Njerëzimi nuk do të ishte më në siklet. Pos zhvendosjeve të përditshme, jo edhe aq të kollajshme. Shpesh, shumë shpesh, mjerisht shumë shpesh, ndodhë e kundërta, njerëzit shkojnë jashtë vendlindjes normal, shkojnë pas ëndrrës mashtruese për të fituar një duq parash, e kthen pa mend në kokë, sikur ato t’i kishin mbjellë “arave” qytetesh shumëmilionëshe nëpër botë!
Nga ëndrrat endacake, Ndreu kthehet në realitet.

̊̊̊
Një udhëtim, sidoqoftë, do t’i bënte mirë shpirtit tij të ngarkuar, të elektrizuar.
Shumë vjet më parë, kishte medituar, bluar e reflektuar, mbi këtë temë. Pas udhëtimeve e bredhjeve kahmos nëpër meridian, kur rrugët shkurtohen dhe sosen krejt, kur këmbët nuk marrin dot komandën dhe nuk të çojnë asgjëkund, vjen koha, që të kënaqesh vetëm me leximin e hartës. )Kujtesë: udhëtoj, do të thotë jetoj!).
Hodhi vështrimin, si të shtrembër, mbi rrumbullakësinë e globit që i rrinte përbri, mbi tryezën e punës. Disa herë ia ndali rrotullimin. Ngulte gishtin mbi emrat e shteteve dhe të qyteteve që kishte vizituar, si udhëtar i etshëm dhe kurrë i ngopur udhëtimesh, që ishte. E mbërtheu mallëngjimi dhe, një si rigë lotësh të valë ia morën sytë dhe ia mjegulluan vështrimin. Pa se, jo vetëm që nuk ishte i zoti të merrte rrugë, por as që ta lexonte hartën. Nuk kishte fuqi ta tërhiqte gishtin tregues vijave të hartës, me komentin e zakonshëm: këtu isha, këtë e këtë vizitova, pashë këtë, pashë atë... Kur kanale të ndryshme televizive, shfaqnin emisione dokumentare dhe udhëpërshkruese, nga vendet dhe viset që i kishte parë, që kishte vizituar, me vete bluante: bënte mot i mirë, ditët ishin me diell. Ose: reshte shi i imët politar, atë ditë...– dhe me men’il prej letre )sinkopë(, fshinte sytë e riguar!
Mezi priti mbylljen e portave të asaj dite beronjë dhe të pafrytshme. Pas racioneve me barna e medikamente, piu edhe një çaj bimësh me emrin Bekunis, që do t’ia zvogëlojë, për aq, mundimet dhe dhimbjet e pamëshirshme të kapsllëkut, që, kohët e fundit, e shtrëngonin për vdekje. (Ndërhyrje: përherë, pas tualetit zbrazte një batare sprejesh, e preparatesh, që në faqet publicitare të masmediave shquheshin si shumë efikase!).
Nënqeshi me hidhërim: bëhen gjithfarë përpjekjesh qesharake për ndërhyrje në punët e natyrës, të ndryshohen ligjshmëritë e saj!
Mut me lule!
Kotësi!
Gjatë natës, në gjumë të keq dhe, si rëndom shqetësues, në ëndërr përsëri i erdhi e njohura e tij: gruaja e tij e ëndrrës. Këtë radhë iu shfaq ndryshe. Ishte agresive. Sulmonte me forcë. Orvatej ta zhvishte. T’ia hiqte veshjet e ta linte lakuriq. Gjithë kjo skenë e turpshme zhvillohej para syve të burrit të saj. Gazi i botës. Ajo nuk i jepte as pesë pare për praninë e tij. E kishte rrokë përpara zjarri i pashuar i nepsit, epshit të shfrenuar. Me çdo kusht, pa asnjë kompromis, synonte që, në gropën e vet prej qereçi të pashuar, të hidhte pikat e duhura të spërkatjes dhe u krye puna. Këmbënguljeve ta shkoqte nga vetja, ngase kjo që ngjante nuk kishte kurrfarë kuptimi, ishte poshtëruese dhe e pështirë në pabesinë dhe lapërdhinë e gruas besëprerë, më në fund iu bashkua edhe bashkëshorti, që, për kohë të gjatë ishte i lidhur për shtrati, kur moti kohë kishte qitur pas mendjes puntë e grave. Kishte halle e derte të tjera, pos seksit, trikëve të tij. Bashkë me shkoqjen kanxhash të gruas së kallur e të zhuritur, pas një grimë seksi, ai u shkoq kthetrash edhe të një ëndrre të keqe. Me ndjenjën e thellë të keqardhjes, mallkimit dhe mëkatit, njëkohësisht.