Katranosje dhe triumf - Tregim nga Thani Naqo

Katranosje dhe triumf - Tregim nga Thani Naqo


Brenda një ore ai vizitoi disa nga libraritë e kryeqytetit dhe pikërisht ato për ku e adresuan njerëzit e tij.
Si të gjithë krijuesit emigrantë e pushtoi padurimi të dinte fatin e librit të tij, të cilin e kishte botuar dy vite me parë.
Ç'e pyet, botimi i romanit i kishte kushtuar një djall e gjysëm! Ndërsa hynte dhe dilte nga libraritë e kryeqytetit, i tingëllonte në kokë klithma e së shoqes:
- Unë s'po ble dot një fustan për të qënë, t'i hodhe në kosh të plehrave dy mijë dollarë!
Kurershtja për të parë kryeqytetin u shua shpejt dhe vëndin e saj e kaplloi çudia e rafteve të librarive që rënkonin nga tejngjeshja me libra. Shitësit, sikur t'i kishte pjellë një nënë, krejt indiferentë me klientët, kalonin kohën tek pragjet e dyqaneve duke kqyrur turmën shëtitëse përgjatë trotuarit , ose qëndronin ulur pas banakut dhe shfletonin revista pornografike. Shitësit, meshkuj apo femra qofshin, të rinj apo të vjetër, nuk mund të fshinin purpurozjen që u shkaktonte reklamimi erotik. Asnjëri nga librashitësit dhe librashitëset nuk e njihte. Ata nuk ngjallën një fije interes për këtë klient me fytyrë të zeshkët, të rrudhur, e rrahur nga erërat e diejt e mërgimit. Ai nënqeshte djallëzisht sepse pati ndjesinë ata me siguri e mernin për ndonjë banor periferie të kryeqytetit, perimebërës a prodhues qumështi, i cili gabimisht kishte kapërcyer pragun e dyqanit të librave. Ai pa klientë të stepur para rafteve të librave, të cilët bënin gjoja sikur ishin në kërkim të ndonjë titulli por, në të vërtretë, ata përgjonin me bisht të syrit stacionin e autobusit, për tu larguar në periferinë e tyre.
Dalloi burra të moshuar veshur me kostume dhe, nën borselina, me siguri fshiheshin koka të mençura shkrimtarësh apo kritikësh letrarë, të cilët patën fatin të përjetojnë kapërcimin e shekullit dhe ndrimin e sistemit. Ata çuditërisht ishin tejet seriozë e hijerëndë dhe qëndronin porsi eunukë pikërisht ku qenë afishuar librat e autorëve të huaj dhe nuk denjonin të kthenin kokën nga rraftet ku dergjeshin autorët vendas. Këta eunukë të socrealizmit ndernin dorën me saktësi përzgjedhëse drejt librit të huaj dhe, pasi e vërtisnin librin nëpër gishta, hetonin kopertinën sa para e mbrapa. Ata tundnin kokën në heshtje, njëlloj si kali nën zhegun e vapës. Mbusheshin fort me frymë, por sapo shikonin çmimin e librit, mblidhnin buzët të pakënaqur.
Ai gjithashtu zbuloi se, megjithëse këta eunukë të socrelizmit ishin të veshur me sqimë intelektuale, vendosnin librin në vendin e vet me delikatesë, pastaj kontrollonin fillimisht xhepin e majtë, pastaj të djathtin dhe atij i lanë përshtypjen se në xhepat e eunukëve socrealistë kishte të thyera të mjaftueshme për autobusin ose për një kafe. Pra, ai u bind përfundimisht se eunukëve të socrealizmit nuk u interesonte aspak letërsia bashkëkohore dhe mendoi inatçor:
"Ah, ç'u kënaqa që keni mbetur xhepshpuar në sistemin kapitalist."
Ndërsa do të dilte nga libraria Nr.3, gati u përplas me një grup çunakësh zhurmëmëdhenj. Ata, pasi shkërmoqën nëpër xhepa, bashkuan lekët për të blerë një revistë pornografike. Shitësja vetullspicë ua shkeli syrin atyre dhe thirri me zë kumbues:
-Kam edhe perzevativë, djema! - sikur ai lloj malli prej llastiçke të tejdukshme shitej së bashku me revistën.
Ai zbuloi se shitësit e librave nuk ishin aq humbashë siç tregonte pamja e tyre. Kishte qëlluar që edhe nga njerëz periferikë, shitës vezësh, djathi, gjize, ose perimesh dhe frutash, me shporta të zbrazura varur në krah, hynin rrëmujshëm në dyqan dhe çkërmoqnin me to kasën e derës. Këta lloj klientësh vinin drejt banakut dhe lëshonin pyetje të mistershme të cilave edhe një librashitës me diplomë universitare nuk ishte dot në gjëndje tu përgjigjej atyre. Zakonisht ata i kishin sytë të përshkënditur dhe ato që flisnin me gojë i shoqëronin me lëvizje duarsh. Kërkonin libra ku deshën të mësonin si luftohej karkaleci jeshil,vrugu në të lashta, për kromën që prek mollët dhe biles, ai dëgjoi pyetjet që shkonin deri " dua librin si luftohen këpushat nën lëkurën e lopëve, apo morrat dhe pleshtat e dhive e derrave", sikur libraritë e kryeqytetit të ishin hapur enkas për literaturë veterinare.
Mirëpo nga kjo kategori klientësh periferikë shitësit tregoheshin dashamirës me ata që kishin sy zhbirues nën vetullat kaleshe, spese ata ruanin rastin kur mbeteshin vetëm e përvetëm dhe lëshonin mbi banak një dorë duhan të grirë hollë, tamam si lesh arrapi. Kjo kategori klientësh misteriozë e shkelnin syrin për pazar të menjëhershëm e fitimprurës për të dyja palët. Ata ta rrihnin supin sikur njiheshe prej kohësh dhe i ftonin shitësit të shkonin së bashku për kafe dhe, sigurisht që i fusnin në kontrabandën e duhaneve të përziera.
Dhe..."domethënë, edhe ky klient që po vëzhgon me kaq durim të gjitha titujt e librave nëpër rrafte, me siguri është ndonjë periferik i drojtur dhe nuk dihet çfarë fsheh nën lëkurën e zeshkët - mendoi librashitësi i librarisë Nr. 14 - Paska bërë edhe banjë, koka i shkëlqen si pjepër laknasi, qënka veshur edhe si për ditë feste, kur e gjithë Shqipëria po përmbytet nga shirat e vjeshtës. Siç duket do të jetë nga zonat verilindore dhe shtëpia e tij është mbi ndonjë kodër...Ah, ne librashitësit mburremi kur shesim një libër, por e keqja jonë është se nuk lexojmë kurrë libra. Na është bërë mendja para e seks dhe nga kjo e keqe e madhe e mosleximit, nuk kemi për të kuptuar kurrë njeriun e kësaj bote moderne. Sot, tek klienti i panjohur fshihet edhe fshatari, edhe qytetari, edhe emigranti i vëndeve nordike, more, prapa tij fshihet edhe një qerroz emigrant i tropikut, pjekur e xërxëlluar nën diellin e lakmuar nga e gjithë bota" - mendonte librashitësi duke hetuar klientin e tij.
U mbështet më mirë pas banakut, me dyshimin përfundimtar:
"Nuk ka më të ngatëruar se klienti që hyn në dyqanin ku shiten libra!"
Ndërsa autori i panjohur vështroi me bisht të syrit librashitësin që kalamendej në mendimet e veta, u përkul për të parë librat në rraftet e mëpshtme, kafshoi buzët, nënqeshi me ironi, shtrëngoi pëllëmbët pleksur prapa vitheve dhe, më së fundi, i dha trupit drejt dhe nxitoi për nga cepi tjetër i dyqanit.
Kryqëzoi krahët para gjoksit dhe i dha kokës prapa.
Njohu librin e tij, romanin e shkruar me duart e mëntë e tia, me kopertinë alla gjelbëroshe, sikur ai libër të qe dispensë e fakultetit të agronomisë. "Në fakt kopertina e romanit tim të le përshtypjen se në të shkruhet për mënyrat e krasitjes së pjerrgullave të rrushit dhe pemëve frutore, ose si kryhen punimet për mbjelljen e të lashtave", mendoi autori dhe psheretiu. Psherëtiu me dhimbje dhe i pakënaqur me naivitetin e tij sepse atë çast i tingëlloi më shumë se herët e tjera ulërima e të shoqes:
"Unë nuk po ble dot një fustan për të qënë, ti hodhe në kosh të plehrave dy mijë dollarë!"
E kishin vënë në dijeni se romanin e tij SHTRËNGESA E RRATHËVE e patën shpërndarë në katërmbëdhjetë librari kryeqytetase. (Bile, bile, mburreshin kushërinjtë, me shumë të lutura, qerasma e ndërmjetësi miqsh, mezi ua patën mbushur mëndjen librashitësve që të pranonin të paktën disa kopje. Sa për paret, kur të shitej libri, shitësi t'i mbante të gjitha për xhepin e tij. Libri ishte i paguar dhe autori e dëshëronte me gjithë zemër veprën e tij në dorën e lexuesit.) Kushërinjtë patën çuar nga njëzet kopje në katërmbëdhjetë librari dhe nuk e patën gënjyer, sepse ai e pa veprën e tij të KREKOSEJ NË ALTARËT E PLUHURUAR TË ARTIT, përkrah shkrimtarëve shqiptarë të pa dëgjuar dhe atyre më në zë.
Njëri nga kushërinjtë, Mustaqelliu, kishte hapur dyqan bulmeti. Ndërsa ia kishin shtruar me djathë e qepka e raki rrushi, pa shuar nënqeshjen ironike e djallëzore, ai i kishte thënë natën e kaluar:
-Më shpejt shitet një kade me gjizë o, kushëri, se sa një libër. Paratë që harxhon për t'i botuar, harxhoi me ne. Na mblidh të gjithë kushërinjtë, të hamë e të pijmë dhe ne do të ngremë shëndete për ty, do të të urojmë kurbet të mbarë, me krahë të lehta dhe të na vish gjallë e shëndoshë dhe sa më shpesh - dhe atij i qe dashur natën e kaluar të përballej me xanxërllëqet e Mustaqelliut dhe të dëgjonte nga kushërinjtë e tjerë enigmat se si shkrimtarë fare të pa dëgjuar, po bënin emër dhe shitnin me mijra kopje. Domethënë, duhej lojtur paraja për tu mbushur xhepin eunukëve socrealistë, sepse zëri i tyre kumbonte akoma njëlloj si në komunizëm dhe, vërtet i shembëm e i dërmuam bustet gjithandej, porse pushteti i artit është akoma në duart e tyre, etj. etj. etj., gjersa njëri nga kushërinjtë lëshoi ENIGMËN E MADHE:
-Ju, jo ore, që kini ikur ku sytë këmbët, kot që lodhni trurin për të shkruar libra! Po nuk ndruat emrat sipas vendeve ku kini emigruar, do të kruani kokën për gjithë jetën!
-Ah - ofshau autori i romanit SHTRËNGESA E RRATHËVE dhe për pak do të dilte nga libraria - por befas u ndje krenar në çastin kur po i fikej edhe shpresa e fundit.
Shpresëmadhështia i erdhi në këtë librari në fund të rrugës së Durrësit, sepse u ngushëllua kur pa SHTRËNGESËN E RRATHËVE krah për krah me SHPIRTËRAT E VDEKURA të Gogolit, pavarësisht se nga ana tjetër veprën e tij e shtrëngonin pa mëshirë kolitë e librit TATËPJETË RRËPIRAVE TË VËNDLINDJES, libër me vjersha i njërit prej miqve të tij emigrantë. Miku i tij nuk donte t'ia dijë për rrymat letrare dhe nuk i bënte syri tërr kur i thoshin se vjershat e tij ishin bejte që nga koha e Perandorisë Persiane. Miku i tij këmbëngulte se dardha historikisht e ka patur bishtin mbrapa. Megjithëse Miçurini i famshëm krijoi me dhjetra lloje dardhash, bishtin ia zvogëloi apo ia zgjati sipas dëshirës, ama dardha mbeti që mbeti me bishtin mbrapa dhe...Dhe miku i tij krekosej dhe e mbante veten për poet, pavarësisht se ishte punëtor landri në një spital të çmëndurish në lagjen Bronx. Ai e kalonte kohën e lirë me vargëzime malli për vëndlindjen dhe nostalgjia sa vinte e po i shtohej nga viti në vit. Takoheshin çdo fundjave dhe miku ia recitonte vjershat me sy të mjegulluar nga lotët. Puna shkoi deri aty sa ai nuk preferonte të pinte asnjë lloj alkoli, përveç rakisë të rrushit nga pjerrgulla e oborrit të shtëpisë së tij në fshatin e lindjes. Nostalgjia e tepruar për atdheun dhe sidomos ajo për fshatin e tij të lindjes qarkuar me korije lajthishtash e dushqesh, ia kishte vënë poshtë trupin e dikurshëm gjigand prej një kuintali e gjysëm, në një përzierje kockash e lëkure, afërsisht 70 kilogram dhe...
Autori i romanit SHTRËNGESA E RRATHËVE ndjeu keqardhje më shumë për mikun poet në mërgim se sa për veten e tij.
Ktheu e vërtiti nëpër duar një kopje të librit. I hetoi fytyrën në foton e kapakut të pasmë, sikur e shihte për herë të parë. Poeti emigrant kishte mustaqe spic dhe pati pozuar me syrin e djathtë pakëz të shkelur.
"O, Zot, ç'sy tallës dhe nuk i kam ditur më parë!"- mendoi autori i romanit dhe mbërrtheu vështrimin e vet me atë të poetit dhe për herë të parë dalloi se ata sy ishin tejet ironikë, me demek, sikur të donte të sfidonte me atë pamje jo vetëm miqtë e vet, por edhe lexuesit kudo nëpër botë:
"Ta di se tretem si qiriri, unë nuk do të rresht së shkruari vargje për vëndlindjen time të dashur!"
-Do të blini ndonjë libër- dëgjoi pas shpine zërin e librashitësit.
Autori i RRATHËVE TË SHTRËNGESËS u shkëput nga meditimet. Fillimisht hapi krahët pakuptim dhe pastaj i bashkoi pëllëmbët para gjoksit sikur të donte të falej. Qërroi gurmazin.
-Desha të di a keni shitur ndonje kopje nga romani SHTRËNGESA E RRATHËVE- pyet ai.
-Asnjë kopje!- u përgjigj me sokëllimë librashitësi- Absolutisht, asnjë kopje!
-Ah, moj, nënë e dashur, me ke lindur ditën e fatit!- e ngriti zërin edhe autori i romanit.
Librashitësi hapi krahët i çuditur nga hovi i këtij kokëpjepri dhe mbeti supembledhur mbështetur pas banakut. Ndërsa autori i romanit SHTRËNGESA E RRATHËVE mori në dorë veprën e tij dhe filloi ta vështrojë duke i lënë përshtypjen librashitësit se po e shihte për herë të parë atë libër dhe se ajo vepër me kapakë gjelbëroshë ishte një nga relikat e famshme në artin e të shkruarit. E kqyri fytyrën e tij të njëzet viteve të shkuara kur kokën e pati të veshur me flokë kaçurela dhe faqet e mbushura e pa rrudha.
Pastaj e mbuloi me pëllëmbë fytyrën e fotos dhe i tha librashitësit pa kthyer kokën nga ai:
-Sikur t'i ble të gjitha RRATHËT E SHTRËNGESËS, me çfarë çmimi ma shet një kopje?
Edhe shitësi qërroi gurmazin fort, doli nga përtej banakut, nënqeshi djallëzisht, krojti kokën dhe, pasi u mendua vetëm disa sekonda, thirri triumfator:
- Më jep 10 lek për kopje dhe ua paç hairin të gjitha rrathëve!
- Me këtë çmim do të ble edhe TATËPJETË RRËPIRAVE TË VËNDLINDJES- tha me këmbëngukje autori i romanit.
- Ua paç hairin edhe rrëpirave!- klithi librashitësi. Futi nxitimthi paratë në xhep dhe u tregua i gatshëm për ta ndihmuar klientin misterioz gjersa kolitë e dy librave përfunduan nëpër trasta plastike.
Autori i RRATHËVE TE SHTRËNGESËS përjetoi nga afër vështrimin egërshan dhe njëkohësisht të habitur të librashitësit. Ai po përjetonte mbase çastin madhështor autor- shitës, atë çast përjetimi që as Balzaku i famshëm nuk e kishte provuar ndonjëherë në jetën e tij.
Akt-shitja kishte përfunduar dhe ai pa librashitësin që kruante faqen i menduar, ia dëgjoi edhe psherëtimën e thellë mbushur me dyshime. Librashitësi, tepër kurioz, e ndoqi deri tek dera, duke përsëritur disa herë të njëjtën pyetje:
-Të lutem, më thuaj çdo të bësh me këto libra, se po luaj nga mëntë!
Këmbënguli për të fundmen herë dhe mori guximin dhe e kapi për bryli klientin e tij.
-Biznes!- u përgjigj zëlartë autori i romanit "SHTRËNGESA E RRATHËVE" - Akoma në Shqipëri nuk e kanë marë vesh se bota është e ngatëruar- dhe shtoi zëlartë pasi doli nga libraria- Ah, duhet të dish si të pasurohesh!- dhe autori i SHTRËNGESËS SË RRATHËVE, doli në rrugë duke u anuar nga pesha e trastave.
Kushëriri Mustaqelli kishte parkuar makinën në anën tjetër të rrugës. Ai hapi krahët tejet i çuditur kur e pa të ngarkuar ashtu. Vështroi librashitësin teksa fliste në telefon. E njihte fare mirë librashitësin Nr.14, mbasi i kishte dhënë falas dy kilogram djathë dhe po aq gjizë, mjafton të pranonte në dyqanin e tij pesëdhjete kopje të romanit. Ngriti kapakun e bagazhit të makinës, vendosi librat në të dhe i tha autorit-kushë ri me gjysëm zëri:
-Tani e katranose fare!
- Libri nuk është kade me gjizë, po nisu për në libraritë e tjera!- e ngriti zërin ai dhe tregoi me dorë në drejtimin ku mund të ishin libraritë ku dergjej romani i tij i pluhuruar.
Për çudi të çudirave, RRATHËT E SHTRËNGESËS nuk i gjetën më nëpër rafte, njëkohësisht edhe librin me vjersha TATËPJETË RRËPIRAVE TË VËNDLINDJES.
Përgjigja në trembëdhjete libraritë e tjera qe e njëjtë:
-Na vjen keq zotëri, por këto libra janë shitur qëkuri. Jemi në pritje të furnizimiit të ri.

Nga Thani Naqo